“Iqtisodiyot” bakalavriat ta’lim yo‘nalishi

Korxona (muassasa, tashkilot) rahbari 
___________________
________ 
(nasl nomasi va ismi)
(imzo) 
 
 
 
 

---

4-mavzu. 
Korxona (tashkilot)ning moliyaviy holatini tahlil qilish
O‟zbekiston Respublikasi AT “Agrobank” filiali faoliyatining pirovard maqsadi – 
daromad olishdir. Shunday ekan daromad olishga yo‟naltirilgan bank faoliyatida 
asosiy e‟tiborni bankning moliyaviy holatiga qaratish lozim.
Eng avvalo bankning yuqori foydalilik darajasiga erishish uchun, uning barqarorlik 
holatini saqlash uchun uning molliyaviy jihatdan qanday faoliyat olib 
borayotganligini, iqtisodiy ahvolini tahlil qilish, bankning hisob21 bo‟linmalarida 
echiladigan masalalarni mahsus ko‟rsatkichlar yordamida hisoblash lozim.
Bankning moliyaviy holatini tahlil qilish uchun moliyaviy koeffittsientlar usulidan 
foydalaniladi. Bu koeffittsientlar ichida bankning barqaror faoliyat yuritishida bank 
balansi likvidligi muhim omil hisoblanadi.
Bank likvidligi muayyan muddat yoki kelgusi davr uchun baholanadi. Bunda 
likvidlik zaxira nuqtai nazaridan juda tor yondashuv deb baholanadi. Likvidlikni 
oqim sifatida ko‟rib chiqish jarayonida kamroq likvidlikka ega aktivlarni ko‟proq 
likvidlikka ega bo‟lgan aktivlarga aylanishini ta‟minlash imkoniyatlariga, 
shuningdek qo‟shimcha mablag‟larni jalb qilishga alohida e‟tibor beriladi.
Shunday qilib, likvidlikni oqim sifatida baholash emas, balki likvidlikni prognoz 
sifatida baholash ham muhim ahamiyatga egadir. O‟zining lahzali likvidligini 
ta‟minlash uchun etarli likvid aktivlari zaxiralariga ega bo‟lgan bank vaqt o‟tishi 
bilan, ya‟ni majburiyat oqimlarini likvid aktivlarga joylashtirilgan qo‟yilmalar 
transformatsiya oqimidan ortib ketishi oqibatida o‟z likvidligini yo‟qotishi mumkin. 
Likvidlik prognozini baholash muammoli masala hisoblanadi, chunki u bankning 
aktiv operatsiyalari havf-xatarini baholash bilan bog‟liq. O‟zbekiston amaliyotida 
bu maqsad uchun O‟zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan chiqarilgan 
bank nazorati bo‟yicha me‟yoriy hujjatlariga asosan tijorat banklari tomonidan 
hisoblanadigan iqtisodiy me‟yorlar xizmat qiladi.
Likvidlik havf-xatari odatda bankning muayyan lahzada naqd pulni ancha yuqori 
bo‟lgan bahoda sotilib olishga yoki o‟z aktivlari qiymatini yo‟qolishiga majbur 
qiladigan havf-xatardir. Bunda bank aktivlari tezda va qiymatini yo‟qolishiga yo‟l 
qo‟ymasdan sotilganida likvid hisoblanadi. Bank passivlari bank ssudalarini 
raqobatchi banklar xarid qilayogan stavka bo‟yicha sotib olishi mumkin bo‟lgan 
taqdirdagina likvid hisoblanadi.
Bank balansining likvidligiga uning aktivlari kabi ta‟sir qiladi. Aktivlarning 
umumiy summasida birinchi toifa likvid mablag‟lari qancha ko‟p bo‟lsa, bankning 
likvidligi shuncha yuqori bo‟ladi. Xalqaro bank amaliyotida likvid aktivlarini eng 
likvid qismi bo‟lib kassadagi naqd pullar, shuningdek ushbu tijorat bankning22 
markaziy bankda qayta hisobga olinishu mumkin bo‟lgan qisqa muddatli tijorat 
veksellari va hukumat tomonidan kafolatlangan qimmatli qog‟ozlar hisoblanadi.