Iqtisodiyot” fakultet “iqtisodiyot” kafedrasi

O’zbekistonda tabiiy monopoliya subyektlari ro’yxati o’zgardi⁹
1-sentyabr holatiga ko’ra, reyestrda ularning soni 129 tani tashkil etmoqda.(1.2-rasm)
Monopoliyaga qarshi kurashish qo‘mitasi e’lon qilgan ma’lumotlarga ko’ra, O‘zbekistonda 2021-yilning 1-sentyabr holatiga bo’yicha 129 ta tabiiy monopoliya subyekti mavjud.
2020-yil bilan taqqoslaganda mamlakatdagi tabiiy monopoliya subyektlari soni ikkitaga kamaydi. O‘tgan yil yakunlari bo‘yicha O‘zbekistonda 131 ta tabiiy monopoliya subyekti qayd qilingan edi.
Tabiiy monopoliya — tovar bozoridagi shunday holatki, unda texnologik xususiyatlarga ko‘ra ishlab chiqarish xarajatlari ortib ketishi munosabati bilan muayyan turdagi tovarlarga (ishlarga, xizmatlarga) bo‘lgan talabni qondirishning raqobatga asoslangan sharoitni yaratib bo‘lmaydi yoki bunday sharoitni yaratish iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq emas.
Ro’yxatga muvofiq, “Toshkent don mahsulotlari” va “Qo'qon issiqlik energo” chiqarib tashlangan. Elektr energiya yetkazib berish xizmatini amalga oshiradigan Steel Property Construction esa ro’yxatga qo’shilgan.⁶




1.2-rasm. Tabiiy monopoliya subyektlari Qo’mita va Qoraqalpog’istonda





1
.3-rasm. Andijon,Buxoro va Jizzaxda tabiiy monopoliya subyektlari

1.5-rasm. Qashqadaryo va Navoiyda tabiiy monopoliya subyektlari
1.6-rasm. Namangan, Samarqand, Sirdaryoda tabiiy monopoliya subyektlari


1.7-rasm. Toshkent va Surxondaryo viloyatida tabiiy monopoliya subyektlari

1 .9-rasm.Xorazm viloyati va Toshkent shahrida tabiiy monopoliya subyektlar
1.10-rasm.Toshkent shahar tabiiy monopoliyalari davomi
Tabiiy monopoliya sub'yektlarining davlat reyestri tabiiy monopoliya sub'yektlari to‘g‘risidagi ma'lumotlarni qog‘oz va elektron shakllarda saqlovchi birlashgan axborot bazasi hisoblanadi.
Tabiiy monopoliya sharoitida tovarlar ishlab chiqarish (realizatsiya qilish) asosiy faoliyat turi hisoblanmagan xo‘jalik yurituvchi sub'yektlar, quyidagi alohida shartlar asosida Reyestrga kiritiladi:
tabiiy monopoliya tovarlarining pirovard iste'molchisi aholi va/yoki budjet tashkilotlari hisoblanganda;
iste'molchilarga yetkazib berilayotgan tabiiy monopoliya tovarlari hajmi shu tovarlarning ishlab chiqarish hajmiga nisbatan 10 foizdan oshganda;
subabonentlarga realizatsiya qilinayotgan tabiiy monopoliya tovari hajmlari sotib olingan tovar hajmining 10 foizidan kam bo‘lmagan holatda.
Tabiiy monopoliya sharoitida tovarlar ishlab chiqarayotgan (realizatsiya qilayotgan) xo‘jalik yurituvchi sub'yektlar tovarlarni faqat o‘z ehtiyojlari yoki fors-major holati hosil bo‘lgan vaziyatlarda, texnologik kamchiliklarni bartaraf etish uchun, tabiiy va texnogen xarakterga ega bo‘lgan avariya yoki favqulodda holatlarda hamda ushbu tovarlarni qisqa muddatlarda (vaqt oralig‘i uch oygacha) realizatsiya qilgan taqdirda, Reyestrga kiritilmaydi.