Iqtisodiyot” kafedrasi Mavzu: “ Davlat qarzi o’sishining makroiqtisodiy oqibatlari

Birinchi. An'anaviy usul - oltin-valyuta zaxiralarini hisobga olish uchun qarzlarni 
to'lash. Qattiqlashtirilgan qarzdorlar uchun bu yo'l, qoida tariqasida, chiqarib 
tashlanadi, chunki ular ushbu zaxiralarni tugatgan yoki juda cheklangan. 
Ikkinchi. Tashqi qarzni birlashtirish, bu faqat kreditorlarning roziligi bilan 
mumkin. Kreditorlar maxsus tashkilotlar - klublarni yaratadilar, u erda ular xalqaro 
moliyaviy majburiyatlarini bajara olmaydigan mamlakatlarga nisbatan birdamlik 
siyosatini ishlab chiqadilar. 

---

Eng mashhurlari - qarz beradigan banklarni o'z ichiga olgan London klubi va qarz 
beradigan mamlakatlarni birlashtirgan Parij klubi. Ushbu ikkala klub ham qarzdor 
davlatlarning (shu jumladan Rossiyaning) to'lovlarni kechiktirish to'g'risidagi 
talablarini bir necha bor qondirishgan va ba'zi hollarda ular qarzlarni qisman 
kechirishgan. 
Uchinchidan. Konversiya orqali tashqi qarz miqdorini kamaytirish, ya'ni. uni ba'zi 
mamlakatlarda amal qilgan uzoq muddatli xorijiy investitsiyalarga aylantirish. Qarz 
hisobiga xorijiy kreditorlarga qarzdor mamlakatda ko'chmas mulk, qimmatli 
qog'ozlar, kapitalda ishtirok etish, huquqlarni sotib olish taklif etiladi. Tashqi qarzni 
xorijiy investitsiyalarga aylantirish variantlaridan biri bu qarzdor davlatdagi davlat 
mulkini xususiylashtirishda kreditor mamlakat iqtisodiy sub'ektlarining ishtiroki. 
Bunday holda, kreditor mamlakat manfaatdor firmalar qarzdor mamlakat 
majburiyatlarini o'z davlatidan yoki bankidan qaytaradi va o'zaro kelishuv asosida 
mol-mulk olish uchun foydalanadi. 
To'rtinchi. Qiyin ahvolda bo'lgan qarzdor mamlakatning xalqaro banklarga 
murojaat qilishi - mintaqaviy, Jahon banki. Bunday banklar, qoida tariqasida, 
inqirozni bartaraf etish uchun imtiyozli kreditlar berishadi, ammo o'zlarining 
kreditlarini emissiya va kredit siyosati, raqobatni rag'batlantirish va davlat byudjeti 
kamomadini minimallashtirish bo'yicha qat'iy talablar bilan ta'minlaydilar. 
«Boshqa millatlarga qarzdor bo'lgan millat ... boshqa odamlarga qarzdor bo'lgan 
odam singari qashshoqlashadi yoki o'zini yuklaydi. Ammo bu milliy qarzga 
taalluqli emas, qachonki millat bir davlat fuqarolari oldida qarzdor bo'lsa ... Bunday 
holda biz o'zimizga majburmiz. " 
Xo'sh, nima uchun "davlat qarzining yuki" iborasi shunchalik qo'rqinchli tuyuladi 
va bu yukni kelajakka yo'naltirishdan nima naf? Javob qarzning mavjudligi milliy 
iqtisodiyotning xatti-harakatlariga qanday ta'sir qilishiga bog'liq. 
1940-50 yillarda asosan keynsiyalik bo'lgan iqtisodchilar uchun qarz og'irligi 
umumiy iste'molning kamayishini anglatardi. P.Samuelson aytganidek, "bugungi 
kunda urush boshlash uchun biz dollar qurollari va kelajakdagi tovarlar va 
xizmatlarni emas, balki hozirgi qurollarimizni dushmanga tashlashimiz kerak". 
Soliqlarga emas, balki kreditlarga ustunlik berish orqali biz kelajakdagi soliq 
to'lovchilarga ham qarzni o'zi, ham u uchun foizlarni to'lashni majbur 
qilamiz.Hukumatning davlat qarzlari sohasidagi siyosati - bu vaqt oralig'ida 
maqsadga muvofiq taqsimlash vositalaridan biri bo'lib, oxir-oqibat soliqlar yoki 
kreditlar orqali moliyalashtirishni tanlash vositasidir.