Iqtisodiyot” kafedrasi mikroiqtisodiyot

6. Mukammal raqobatlashgan bozorning kamchiliklariga:
a) Ishlab chiqarish hajmining ‘astligi;
b) Reklama xarajatlarining yuqoriligi;
v) narxlarning nobarqarorligi;
g) Fan texnika tadqiqotlari uchun ajratiladigan xarajatlarning ‘astligi;
d) to’g’ri javob yo’q.
7. Mukammal raqobatlashgan bozor va raqobatlashgan mono’ol bozor o’rtasidagi o’xshashlik:
a)Bir xil turdagi mahsulot ishlab chiqariladi;
b) Narx chekli xarajatdan katta bo’ladi;
v) Tarmoqqa kirib kelish to’siqlarining mavjud emasligi;
g)Sof mono’oliyaga qaraganda talab elastikligining ‘astligi;
d) to’g’ri javob yo’q.
Keys stadi №__1__
Vazifa: kuyida keltirilgan voqeani shoshilmasdan diqqat bilan uking.


Kom’akt-disklarga narx (Bozor sharoitida narx kuyish amaliyoti)
1991 yil Buyuk Britaniyada 1218 mln f.st. ga vinil disklari, yozuvli audiokassetalar va CD kom’akt-disklar sotildi. Fakat CD larning sotuvi 617 mln f.st. yoki umumiy sotuv xajmining 51% ni (73 mln kom’akt-disklar) tashkil kildi. Keyingi yilda esa sotuv xajmi 85 mln donaga yetdi. Bunday tendentsiya butun 90- yillar davomida kuzatilishi kutilya’ti.
Tovarga narx kuyilishining tugriligi borasida juda ku’ munozaralar bulgan edi. Britaniyada CD lar narxi AQSH dagiga nisbatan yukorirok Britaniyada narx darajasining yukori ekanligi maxsulotga narx kuyishda bir kancha omillar tu’lamini xisobga olishga tug’ri kelishi bilan bog’lik. Ular: ishlab chikarish xarajatlari, marketing, chegirmalar va tarkatishlar, dizayn va kadoklashni ishlab chikish yangi talantlarni, ijrochilarni kidirish va rivojlantirish xamda kushimcha xarajatlar. Ishlab chikarish vakillari tarmokda xamma yangiliklardan xabardor bulish va oldinda bulish uchun kom’aniya xamma foydasidan investitsiya va innovatsiyalarni moliyalashtirish kabi yukori tavakkalli muxitda faoliyat kursatishayotganligini ta’kidlashadi. Kom’akt-disklar ishlab chikarish sanoati uz tabiatiga kura oligo’olistik xisoblanadi va bozorda asosiy turtta kom’aniya (‘oly Gram, EMI,WEA/Wamer, CBS/Sony) egalik kiladi, ular bozorning 70% ini egallagan. Bu tarmokning maxsuloti, ya’ni xar bir CD ning unikalligini xisobga olgan xolda, ishlab chikaruvchi unga nisbatan mono’olist xisoblanadi va shu sababdan bozor kabul kila oladigan narxni urnata oladi. Bundan tashkari mavjud bulgan bir kator kichik ovoz yozish kom’aniyalari narx ‘asaysa, ishlab chikarishni tuxtatadi.
Nisbatan yuqori narxlarni tushuntirib beradigan ikkinchi argument shundaki, axolining turli xil didi va sonining ku’ligi uchun AKSH da juda ku’ CD ishlab chikariladi va sotiladi. SHuning uchun xarajatlar maxsulot birligining katta mikdoriga taksimlanadi. Bu maxsulot ishlab chikarish urtacha xarajatlarini ‘asaytiradi. Natijada AKSHda CD narxi Yagona Yevro’a bozoriga kiruvchi Britaniyadagidan: ’ast (daromadning bir xil darajasida). Yagona Yevro’a bozori axolisi soni 340 mln bulsa, AKSH da atiga 249 mln.
Bu vokeani taxlil kilishda he’tagon ni kullang.
Savollar
1. Iste’molchilar Buyuk Britaniyada firmalar uz tovariga ko’ygan narxni tulashga tayyor. Bu firma muvozanat narxni belgilaydigan talab va taklif nisbatiga misol bulib xizmat qiladimi ?
2. Yukorida tasvirlangan bozorda kanday narx kuyish uslublarini kuzatsa buladi?
3. Britaniya kom’akt-disklari bozori xolatida ishlab chikarishga urtacha xarajatlar usulida narx urnatishni ishlatish mumkinmi?