Reklama matnlarining janr xususiyatlari

“Reklama matnlarining janr xususiyatlari”

Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat

o‘zbek tili va adabiyoti universiteti
mustaqil izlanuvchisi Murotov Hamro Buxorovich
E-mail: [e-mail]
Tel:[phone]


Annotatsiya: maqola reklama matnlarining janr xususiyatlari bag‘ishlangan bo‘lib, unda reklama matnlarining bir qator janr xususiyatlariga oid muammolar o’rganilgan va munosabat bildirilgan.
Kalit so‘zlar: reklama, reklama matnlari, lingvestik reklama, reklama nutqi, tadqiqot, kommunikativ, funktsional tilshunoslik, jurnalistik janrlar.
Жанровые характеристики рекламных текстов.


Аннотация: статья посвящена жанровой характеристике рекламных текстов, в которой исследуется и выражается ряд проблем, связанных с жанровой характеристикой рекламных текстов.
Ключевые слова: реклама, рекламные тексты, лингвистическая реклама, рекламная речь, исследование, коммуникативная, функциональная лингвистика, публицистические жанры.


Genre characteristics of advertising texts


Abstract: the article is devoted to the genre characteristics of advertising texts, in which a number of problems related to the genre characteristics of advertising texts are studied and expressed.
Keywords: advertising, advertising texts, linguistic advertising, advertising speech, research, communicative, functional linguistics, journalistic genres.

Reklama beruvchi o‘z mahsuloti yoki xizmatini keng iste’molchilar e’tiboriga namoyish qilish uchun reklama axboroti va faoliyatini qanday olib borishni o‘zi tanlaydi. Bunda, albatta, iste’molchi ongiga yaxshi ta’sir ko‘rsatishi va o‘sha mahsulot yoki xizmatni uzoq vaqtgacha eslab qolishi, shuning bilan birgalikda undan foydalanishi kerakligi hisobga olinadi. Negaki, reklamaning samaradorligi aynan uni qanday usulda va shaklda olib borilganligi bilan bog‘liq. Shu nuqtai nazardan reklama matnlarini ma’lum tasniflarga birlashtirish muhim ahamiyat kasb etadi.

“Reklama nutqini o‘rganish samaradorligini ta’minlashning zaruriy sharti tilshunoslikning bir qator tarmoqlari (lingvistik stilistikadan etnopsixo lingvistikagacha) natijalarini, shuningdek, sotsiologik va psixologik tadqiqotlar ma’lumotlarini hisobga olishdir. Shubhasiz, reklama nutqini tahlil qilish nuqtai nazaridan dolzarb bo‘lgan ilmiy ma‘lumotlar va qoidalarni tanlash integratsiya tamoyillariga tayanishni talab qiladi va reklama tilini o‘rganish kontekstida ushbu ilmiy yo‘nalishlarning o‘zaro ta'sirining uslubiy asoslarini ishlab chiqishni o‘z ichiga oladi. Lingvistik reklama tadqiqotlarining ushbu segmentidagi ishlarning holatini tahlil qilish shuni ko‘rsatdiki, hozirda reklama nutqining tuzilishi va tashkil etilishini o‘rganishga, shuningdek, uning tipologik xususiyatlarini tahlil qilishga katta e’tibor qaratilmoqda.”¹
“Matnning kommunikativ samaradorligini tahlil qilishda uning funktsional parametrlarini adekvat baholash muhimligini ta’kidlab, shuni ta’kidlash mumkinki, lingvistik reklamaning muhim vazifalaridan biri reklama va reklama nutqi tipologiyasi uchun asoslarni ishlab chiqishdir. Bu turli xil reklama turlarining funktsional vazifalarini aniqlash va ularni lingvistik amalga oshirishning eng samarali usullarini aniqlash imkonini beradi. Shunday qilib, reklamaning tarkibiy va tipologik xususiyatlarini o‘rganishga bag‘ishlangan tadqiqotlarni yanada rivojlantirish tahlilning ilmiy ishonchliligi va amaliy ahamiyati nuqtai nazaridan fundamental ahamiyatga ega.”²
Reklamalarning matn xususiyatlaridan kelib chiqib, ularni ma’lum guruhlarga tasniflash uchun tadqiqotchi olimlar bir qancha jihatlariga e’tibor qaratish lozimligini ta’kidlashadi.
“Reklama kommunikatsiyasini tadqiq qilishning tematik vektorlarini ko‘rib chiqish va o‘rganilayotgan masalalarni tasniflash tahlili lingvistik reklama fanining ob’ektini aniqlash va uning predmetini tashkil etuvchi ob’ektning muhim xususiyatlarini ajratib ko‘rsatish imkonini berdi. Lingvistik reklama tadqiqotlari ob’ektning muhim xususiyatlari to‘plamiga, shu jumladan reklama sohasidagi til birliklarining qo‘llanilishi, ishlashi va o‘zaro ta‘siriga qaratilgan bo‘lib, bu lingvistik reklama tadqiqotlarining predmet chegaralarini belgilashga imkon beradi. Uning rivojlanishining hozirgi bosqichida dolzarb vazifalar qatoriga uning predmeti ta’rifini aniqlashtirish, ob’ektning muhim xususiyatlarini aniqlash va ularni tizimli tahlil qilish kiradi. Bundan tashqari, ko‘rib chiqilayotgan yo‘nalishning eng dolzarb muammolari tadqiqot ma’lumotlarini tasniflash asoslarini aniqlash, tadqiqot metodologiyasini optimallashtirish va ko‘rib chiqilayotgan ilmiy yo‘nalishning predmet sohasini tashkil etuvchi masalalarni spetsifikatsiya qilishdir.”³
“Bugungi kunda reklama sohasidagi tadqiqotlarni tizimlashtirish va reklama tadqiqotlarining turli tematik tsikllari ma'lumotlarini birlashtirish tamoyillarini ishlab chiqish zarurati ayon bo'ladi. Reklama sohasidagi tadqiqotlarni tasniflash uchun asos bo‘lishi mumkin bo‘lgan omillarga quyidagilar kiradi: har bir yo‘nalish bo‘yicha tadqiqot predmeti; qo‘llaniladigan usullar va ularning umumiyligi; u yoki bu ilmiy maktabga mansublik; stilistik va janr xususiyatlari; muayyan tadqiqot va amaliy muammolarni hal qilish nuqtai nazaridan nashrning dolzarbligi darajasi. Ob’ektiv sifatida tavsiflanishi mumkin bo‘lgan ushbu omillarga qo'shimcha ravishda, sub’ektiv omillarni ham hisobga olish mumkin, ya’ni: taqdim etilgan ma’lumotlarning ishonchliligi; o‘rganishda zarur uslubiy shartlarni hisobga olish (shu jumladan integratsiya va funksionallikka rioya qilish); olingan nazariy xulosalarning to‘g‘riligi va natijalarning amaliy ahamiyatga egaligi.”⁴ kabi holatlar ham reklama matnlarini tasniflashga yordam beradi.
Jahon tilshunosligida reklama matnlarini o‘ziga xos janr sifatida tushunilishini ta’kidlash lozim. Aynan reklama matnlari hech bir adabiy tur va janrlarga o‘xshamaganligidan ushbu fikrga qo‘shilish mumkin. Biroq yuqorida aytganimizdek, reklama beruvchi kompaniya yoki tadbirkorlar reklama uchun o‘zlari xohlagan boshqa janrlarda namoyish qilishlari mumkinligini ham unutmaslik kerak.
“Janr kategoriyasi tilshunoslar tomonidan bir tomondan nutq (til) janri, ikkinchi tomondan nutqiy asarning janri, matn turi sifatida qaraladi. Rasmiy yondashuv nuqtai nazaridan, janr ma’lum bir dominantga ega bo'lgan doimiy o‘ziga xos qurilmalar guruhi sifatida tushunilgan.
Vaqt o‘tishi bilan shakllanish janrning asosiy xususiyati bo‘lishni to‘xtatadi. Ular uni muloqot doirasi va maqsadi, nutqiy vaziyat nuqtai nazaridan o‘rganishga kirishadilar. Nutq harakatlarini funktsional tushunish g‘oyalarini ishlab chiqishda tadqiqotchilar kommunikativ va funktsional jihatdan janrlarning tarkibiy va semantik xususiyatlariga e’tibor berishdi.
G.O.Vinokur “nutq janrlarining xilma-xilligi, eng keng va to‘liq qamrovda ... lingvistik stilistikani e’tibordan chetda qoldirmaslik kerak" deb hisoblardi. Diaxroniyada janrlar dinamikasi jamiyatning iqtisodiy va madaniy rivojlanish darajasini aks ettiradi.
So‘nggi yillarda jadal rivojlanayotgan kognitiv nazariya nuqtai nazaridan, janr - bu nutq hodisasini boshqarishga, nutqning rivojlanishini bashorat qilish imkonini beradigan stsenariyni xotiradan olish va tanlashga yordam beradigan aqliy til sxemasi degan ma’noni anglatadi.”⁵
“Reklama kommunikatsiyasi janrlari asosan matn markazli nuqtai nazardan o‘rganiladi, ya’ni reklama janrlari M.M.Baxtin kontseptsiyasida birlamchi (oddiy)larga qarama-qarshi qo‘yilgan ikkilamchi nutq janrlari bo‘lgan matn turlarining janrlaridir. Ulardan farqli o‘laroq, “ikkinchi darajali janrlar aloqaning barcha sohalarida o‘stiriladi: ular ishlab chiqilgan, normalizatsiya qilingan, ba’zan standartlashtirilgan ...". Har bir ikkinchi darajali janrning birlamchi janrlar ichida “prototipi” bor. “Ikkinchi darajali janrlar tizimi harakatchan, undagi o‘zgarishlar madaniy va siyosiy omillar ta‘siri ostida sodir bo‘ladi ...
Ommaviy aloqaning janr repertuari eng katta harakatchanlik bilan ajralib turadi...”. Shu munosabat bilan matn tushunchasi tadqiqotimiz uchun dolzarbdir. Eng aniq ta’rifni bergan N.S.Valginadan keyin matn “nutq vaziyatiga ko‘ra matn muallifining kommunikativ niyatini amalga oshirish uchun tizimga tashkil etilgan kommunikativ-funksional elementlardan tashkil topgan yaxlit birlik” deb tushuniladi. Reklama matnlari ko‘plab fanlar nuqtai nazaridan, masalan, ommaviy kommunikatsiya, funktsional tilshunoslik, sotsiolingvistika, semantika, semiotika, ritorika, madaniyatshunoslik nuqtai nazaridan ko‘rib.”⁶
“Bizning nuqtai nazarimizdan, reklamani mustaqil uslub sifatida ajratib ko‘rsatish noqonuniydir, chunki u turli faoliyat sohalariga xizmat qiladi va o‘ziga xos til vositalariga ega emas. Janrni tanlash, ma’lum bir funktsional uslubga xos bo‘lgan lingvistik vositalarni tanlash, matnning hajmi murojaat qiluvchi tomonidan qo‘yilgan maqsadga bog‘liq: rasmiy ish uslubi (xulosa, e‘lon, taklif xati), ilmiy uslub (mavhum, taqriz), publitsistik uslub (intervyu, maqola, taqriz, insho). Turli janrdagi reklama matnlari reklama, taklifning mavjudligi bilan amalga oshiriladi. Reklama deganda “muloqotga kirishuvchiga ob’ektga nisbatan ijobiy munosabat, qiziqish, hamdardlikni faollashtirish uchun amalga oshiriladigan nutqiy ta’sir" tushuniladi.”⁷
“An’anaga ko’ra, ko’plab olimlar reklama janrlarini jurnalistikada yaratilgan shakllar prizmasi orqali tahlil qiladilar. “Ular, jurnalistika kabi, ijtimoiy yo‘naltirilgan va qandaydir bir narsani amalga oshirishga qaratilgan siyosat". Demak, N.N.Kokhtev eslatma, intervyu, reportaj, yozishma, eskiz, maqola kabi matn shakllarini ajratib ko‘rsatadi, ya’ni jurnalistika janrlari qaysidir vaqtda reklama vazifasini bajaradi. Boshqa tadqiqotchilarning ta’kidlashicha, eslatma, intervyu, reportaj va boshqalar kabi matn shakllaridan foydalanishni haqiqiy reklama faoliyati bilan aniqlash noqonuniydir, chunki ular boshqa faoliyat sohasi - jurnalistikadan olingan.
V.V.Uchenova, S.A.Shomova, T.E.Grinberg, K.V.Konanixin o‘zlarining “Reklama: janrlar palitrasi” nomli jamoaviy monografiyalarida zamonaviy reklama janrlarini ajratib ko‘rsatish va tahlil qilishga urindilar. Ular xabarlarni etkazishning ramziy usuliga ko‘ra janrlarni ajratadilar: bosma, radio, vizual, audiovizual. Demak, bosma reklamaning janrlari quyidagilardir: reklama, ishlab chiqilgan reklama murojaati, “kundalik tarix”, mutaxassislar maslahati, plakat, varaq. “Reklamada janr modifikatsiyalari quriladigan mazmunli kompozitsion bloklar”ning asosida quyidagi omillarning o‘zaro ta’siri yotadi: reklama beruvchining maqsadli yo‘nalishi; reklama xabari qabul qiluvchining o‘ziga xosligi; reklama qilinayotgan ob’ektning o‘ziga xos xususiyatlari».
Reklama va jurnalistikani taqqoslaydigan asarlar mavjud. Reklama va jurnalistik matnlarning bir xil janr elementlarining mavjudligi, agar ularning axborot, ekspressiv, rag‘batlantiruvchi funktsiyalari mos kelsa, mumkin. "Reklamada alohida janr mezoni, shubhasiz, auditoriyaning o‘ziga xosligi bo‘lishi mumkin, chunki jurnalistikadan farqli o‘laroq, reklama xabari har doim aniq belgilangan maqsadli guruhga qaratilgan".”⁸
“Reklama janrining genezisi va evolyutsiyasi, uning asosida bosma reklamaning yangi janrlari o‘sib boradi, bu juda ko‘p omillarga bog‘liq bo‘lgan murakkab jarayondir. Boshqa auditoriyaga yo‘naltirilganlik, uning til kodi, faoliyat sohasi, qiziqishlari, ommaviy yoki “yagona” o‘quvchini jalb qilish janrning tabaqalanishiga olib keladi. Yangi janrlarning paydo bo'lishiga sabab ham media nutqining ko‘p funksiyaliligi bo‘lib, axborotlashtirish va ta’sir qilish funktsiyalari markaziy o‘rinni egallaydi va boshqa janrlarni ajratib turadigan farqlovchi xususiyat bo‘lib xizmat qiladi. Nutq orqali biz V.A.Taryginaga ergashib, semantik, mazmun-tematik munosabatlar bilan bog‘langan va kommunikativ va funktsional-maqsadli munosabatda birlashtirilgan matnlarning integral to‘plamini tushunamiz. Deklaratsiya-hujjat janrining evolyutsiyasi asosiy funktsiyani o‘zgartirishdan iborat edi – ma’lumot berishdan ixtiyoriy ravishda, navlarni (turlarni) ko‘paytirish, qat’iy standartlashtirish va rasmiylashtirishdan dizayn erkinligi va maqsadlilikka o‘tish. Turli janrdagi reklama matnlarida xabar funksiyasi va ta’sir funksiyasining turli darajada mavjudligi ifoda va standartning uyg‘unligiga, integratsiyasiga olib keladi.”⁹
“Reklamada qo‘llaniladigan nutqning, shu jumladan manipulyativ ta’sirning usullari ommaviy axborot vositalariga asoslangan maxsus funktsional va stilistik shakllanish sifatida reklamaning tipologik va tarkibiy xususiyatlari bilan belgilanadi. Reklama matnlarini diskursiv-pragmatik talqin qilish yo‘nalishlaridan biri an’anaviy va gibrid janr turlarini lingvo-ijodiy ishlab chiqarishning o‘ziga xos xususiyatlarini aniqlashdan iborat: reklama matnlarini janr farqlashning hozirgi tendentsiyalari turli kompozitsion va mazmun shakllarining o‘zaro ta’sirini namoyish etadi.
Ommaviy axborot vositalarida janr shakllanishining dinamik tabiati reklama janrlari uslubi uchun vektorni belgilaydi. M.Baxtinning janr haqidagi g‘oyasining asar turi sifatida rivojlanishi uning shakli va mazmunining reklama matnlariga nisbatan birligida butun “janrlar palitrasi” ni ko‘p qirrali tahlil qilishda ifodalangan. Ta’sir, boyitish, zamonaviy janrshunoslik nafaqat janr shakllarining o‘zaro kirib borishi nuqtai nazaridan, balki boshqa til sohalari yutuqlarini uyg‘unlashtirish nuqtai nazaridan ham ochib beradi.”¹⁰
Hozirgi vaqtda qabul qilingan “matn holatlar” bilan o‘xshashlikdan foydalanib, asosiy yoziladigan shakllar “keys janrlari” sifatida tasniflanishi mumkin, ya’ni: “Muayyan madaniy guruh aʼzolariga tanish boʻlgan, ular uchun qimmatli ahamiyatga ega boʻlgan va matnning maʼlum bir turini koʻrsatuvchi kompozitsion tuzilmalar va til belgilari toʻplami”. Bu borada shakl janrlarini meros qilib olish, o‘ynash, qayta ishlash zamonaviy ommaviy axborot vositalarida matnlararo aloqalarni aktuallashtirish tendentsiyasining yorqin namunasidir.
Janr o‘zlashtirishning vujudga kelishi ham jarayon, ham taqlid natijasi bo‘lib, uni “muayyan muallif uslubi (idiostyle, idiolekt) yoki asarining eng muvaffaqiyatli tomonlarini ijodiy taqlid qilish” deb ta’riflash mumkin. G‘oyaviy-estetik nuqtai nazardan muhim jihati shundaki, olingan ob’ekt “oddiy nusxa ko‘chirishdan tashqari ijodiy ilhom manbai” hisoblanadi.
Reklama matnlarining giperstruktiv, makro va mikrosemantik elementlarini tahlil qilish bilan bog‘liq janrlarni tizimlashtirish muammolarini uchta vazifaga qisqartirish mumkin: jurnalistik va reklama janrlari o‘rtasidagi o‘zaro ta’sir mexanizmlarini tavsiflash;
- haqiqiy reklama janrlarining tavsifi;
- reklamadagi boshqa uslubdagi janrlarning tavsifi.
Janr shakllarining asosiy qismi an’anaviy jurnalistika sohasidagi reklamadan olingan bo‘lib, bu jurnalistika va reklamaning faol kirib borishidan dalolat beradi.”¹¹
“Reklamaning tijorat, imidj va boshqa vazifalarini hal qilish uchun jalb qilingan jurnalistik janrlarning tahlili shuni ko‘rsatadiki: “Deyarli barcha jurnalistik janrlar reklama maqsadida qo‘llaniladi. Bu reklama eslatmasi, maqola, intervyu, yozishmalar, reportajlar, sharhlar, maslahatlar, hikoyalar bo‘lishi mumkin. Matn yaratish texnikasi jurnalistik janr tizimining o‘zagidan – axborot-tahliliy janrlardan ham, periferiyadan – badiiy va publitsistik janrlardan olingan. Shu bilan birga, reklamada eng ko‘p axborot janrlari (masalan, eslatma, e’lon), undan keyin tahliliy janrlar (batafsil sharh, maqola) va nihoyat, badiiy va publitsistik janrlar (badiiy, insho) eng kam ifodalangan.”¹²
“Reklamada ko‘pincha turli janr shakllari qo‘llaniladi. Eng faol foydalaniladigan reklamaning quyidagi janr shakllari:
1. jurnalistika janrlari (intervyu, reportaj, eskiz, sharh);
2. ritorik janrlar (targ‘ibot nutqi, taqdimot (namoyish), ko‘rsatma, maslahat, fikr, maslahat);
3. badiiy adabiyot janrlari (pyesalar, ertaklar, topishmoqlar);
4. adabiyotning boshqa turlari orasida o'xshashi bo'lmagan shakllar (reklama, replika, noyob savdo taklifi, e'lon).
Shunga asoslanib, jurnalistik janrlarning reklama modifikatsiyalarini (masalan, eslatmalar, intervyular), boshqa uslub janrlarining modifikatsiyalarini (badiiy, so‘zlashuv, ishbilarmonlik, ilmiy nutq), reklama janrlarining tegishli modifikatsiyalarini (masalan, e’lonlar, plakatlar). Qayd etilgan janrlarning dastlabki ikki guruhini “tashqi” deb atash mumkin, chunki ular reklamada turli funksional va stilistik birlashmalarning janr xususiyatlaridan pragmatik shartli foydalanish natijasida yuzaga keladi. Boshqa tomondan, oxirgi guruhni reklamadagi “ichki” janr qarzlari sifatida aniqlash mumkin.”¹³
Internet va ijtimoiy tarmoqlarning rivojlanishi reklama hamda e’lonlarning yanada tezkor ommalashishiga sabab bo‘ldi. Shu bilan bir qatorda reklama va e’lonlarni internetda yangicha qiyofa kasb etganligini ham sezish qiyin emas.
“Shunga o‘xshash metamorfozlar reklama janrlarining mavjudligi uchun maxsus muhit sifatida internet nutqida sodir bo'ladi. M.V.Petrushkoning ta’kidlashicha, “World Wide Webda siz an’anaviy ommaviy axborot vositalarida va reklamani tarqatish uchun boshqa kanallarda qabul qilingan deyarli barcha turdagi reklama xabarlarini topishingiz mumkin”. Mavjud reklama janrlarini Internetning texnologik xususiyatlariga moslashtirish jarayonida nima sodir bo‘ladi. Shu bilan birga, o‘z faoliyatining o‘ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqqan holda, Internet har kuni paydo bo‘ladigan ko‘plab yangi reklama shakllarini keltirib chiqardi, buning natijasida biz o‘z tasnifiga ega bo‘lgan Internet-reklamaning o‘z janr tizimi haqida gapirishimiz mumkin. Muallifning fikricha, “Internetdagi reklamaning barcha janrlarini ikki toifaga bo‘lish mumkin – moslashtirilgan klassik va original tarmoq.”¹⁴
“Onlayn reklamaning kamroq tarqalgan axborot janrlari - bu afishalar va e’lonlar. Ushbu janrlar, avvalgilari kabi, oflayn reklamadan tarmoqqa o‘tdi va o‘zgarib, turli saytlarda mustahkam o‘rin egalladi. Ushbu janrlar bo‘lajak madaniy tadbirlar haqida xabar berishga qaratilgan mazmuni bilan ajralib turadi. A.A.Tertixniy e’lonni ma’lumot yozuvining bir turi sifatida tasniflaydi. U shunday deb yozadi: “Matbuotni bunday operativ xabarlarsiz tasavvur qilish qiyin, chunki aynan ular keng jamoatchilikni barcha turdagi voqealarga, birinchi navbatda, jamiyatning madaniy hayotida bo‘layotgan voqealarga jalb qiladi”. E’lonlarsiz nafaqat matbuotni, balki internet sahifalarini ham tasavvur qilish qiyin. Qoidaga ko‘ra, bunday xabarlar foydalanuvchilarning qiziqishlariga qarab, ko‘ngilochar saytlar va sahifalarda, elektron kassa va plakatlarda joylashtiriladi. Tegishli ravishda muayyan spektakllar, filmlar, kontsertlar haqidagi ma’lumotlar bilan reklama qilinadi.”¹⁵
“A.A.Tertixniy “savol-javob” janrini alohida axborot publitsistik janri sifatida ajratib ko‘rsatishni maqsadga muvofiq deb hisoblaydi. A.D.Krivonosov bu shaklni turli xil PR-matnlarga qaratadi. Bizningcha, savol-javobni onlayn reklamada ham alohida janr deb hisoblash mumkin. Maqsadli va kontekstli reklama imkoniyatlariga ega bo‘lgan holda, reklama beruvchi odatda ma’lum bir savolga ega bo‘lgan va unga javob olishni xohlaydigan foydalanuvchilarga ko'rsatish uchun bunday reklamani joylashtirishi mumkin.”¹⁶
“Taklifnoma shaklidagi matnlarni, bizningcha, onlayn reklamaning o‘ziga xos janri deb hisoblash mumkin. Fe’llarni, shuningdek, buyruq maylidagi fe’llarni qo’llashning maqsadga muvofiqligi ko‘plab tilshunoslar tomonidan ta’kidlangan. Fe’l shaklidan foydalanish xotirani taxminan bir yarim barobar oshiradi. L.V.Podorojnaya “reklamada fe’llarni imperativ kayfiyatdagi, rag‘batlantiruvchi konstruktsiyalardan foydalanish ayniqsa foydali” deb aniqlaydi. Biroq, haddan tashqari agressiv imperativ konstruktsiyalar ham rad etishga olib kelishi mumkin, shuning uchun ularni ehtiyotkorlik bilan ishlatish kerak. Internet-reklamada rag‘batlantiruvchi tuzilmalardan foydalanish shunchalik keng tarqalgan usulki, undan foydalanadigan matnlarni alohida reklama janriga ajratish mumkin. Bunday matnlar foydalanuvchini reklama materialiga bosishga, e’lon qilingan sahifaga o‘tishga taklif qiladi.”¹⁷
“Reklama janrlarini aniqlashning an’anaviy yondashuvi shundan iboratki, barcha reklama “o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lgan maxsus janr hisoblanadi (shuning uchun reklama tegishli tushuntirishsiz ham shunday deb tan olinadi)”. Ayrim tadqiqotlarda ijtimoiy reklama tijorat va siyosiy reklama bilan bir qatorda mustaqil janr sifatida qaraladi: “ijtimoiy reklamaning nutqiy janri boshqa lingvistik vaziyatda”. E.V.Yuryeva shiorni aniqlab, uni “reklama nutqining kichik janri” deb hisoblash mumkin, deb hisoblaydi, chunki bu, qoida tariqasida, ijtimoiy reklama janrining bir qismi bo‘lgan bitta superfrazali birlikdan iborat bir aktli bayonotdir.”¹⁸
“Janrning umumiy o‘ziga xosligi ko‘p jihatdan sof ritorik parametrlarga bog‘liq” ijtimoiy reklama matnlarining ko‘rib chiqilayotgan ritorik parametrlari (avtoriyatli yoki shaxsiy murojaat qiluvchining mavjudligi, umumlashtirilgan adresatga e’tibor qaratish, maqsadli belgining mavjudligi, yuqori taqqoslashdan foydalanish) ijtimoiy reklama matnlarining janr xususiyatlarini aniqlaydi.
Ijtimoiy reklama matnlarini ritorik parametrlarini hisobga olgan holda tahlil qilish ijtimoiy reklama janrlarining ikki guruhini ajratish imkonini berdi. xulq-atvorning me’yoriy modelini shakllantirish janrlari va me’yoriy bo‘lmagan, ya’ni axloqiy sabablarga ko‘ra tasdiqlanmagan xatti-harakatlar modelini shakllantirish janrlari.»¹⁹
Ma’lumki, axborot oqimi insonga ta’sir o‘tkazmay qo‘ymaydi. Shunday ekan, reklama beruvchilar iste’molchilar uchun tanlov imkoniyatini qoldirishi muhim hisoblanadi.
“E.Yu.Koltishev, amerikalik tadqiqotchi T.L.Boshamaning “Manipulyativ reklama” asariga ishora qilib, reklama matnlarining ikki turini ko‘rsatadi: ma'lumot beruvchi (ratsional ta’sirga asoslangan) va manipulyativ (irratsional ta’sirga asoslangan). Agar ratsional ta'sir ishontirishni nazarda tutsa - nutq ta’siri, adresatga tanlov qoldiradi, ya’ni muallifning kontseptsiyasiga rozi bo‘lish yoki bo‘lmaslik; manipulyatsiya - bu adresatga muallif tomonidan ma’lum bir til texnikasi yordamida muallifning nuqtai nazarini ishonchli va yagona mumkin bo‘lgan tarzda o‘rnatish. Manipulyatsiya mantiqiy emas, balki hissiy ta’sirga asoslanadi.”²⁰
Xulosa qilib aytganda, reklama matnlari tilshunoslikda o‘ziga xos janr sifatida e’tirof etiladi. Shu bilan birgalikda adabiy va jurnalistik janrlardan ham unumli foydalaniladi. Qaysi bir shakldan foydalanishni reklama beruvchi mustaqil tanlaydi. Buning uchun, albatta, reklama samaradorligi nazarda tutiladi. Reklama matnlarini tayyorlashda til birliklarining o‘rni muhim. Zero, reklama qilinayotgan maxsulotlarning xususiyatlarini adrisatga (iste’molchiga) tushunarli tilda va shaklda taqdim etish reklama samaradorligini oshirishga yordam beradi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Тенденции развития и вопросы методологии современного лингвистического рекламоведения https://medialing.ru/obshchie-problemy-medialingvistiki/
   
2. 
   Тенденции развития и вопросы методологии современного лингвистического рекламоведения https://medialing.ru/obshchie-problemy-medialingvistiki/
   
3. 
   Тенденции развития и вопросы методологии современного лингвистического рекламоведения https://medialing.ru/obshchie-problemy-medialingvistiki/
   
4. 
   Тенденции развития и вопросы методологии современного лингвистического рекламоведения https://medialing.ru/obshchie-problemy-medialingvistiki/
   
5. 
   Вестник Челябинского государственного университета. 2012. № 32 (286). Филология. Искусствоведение. C-67 https://cyberleninka.ru/article/n/zhanry-reklamy-k-probleme-kvalifikatsii/viewer
   
6. 
   Вестник Челябинского государственного университета. 2012. № 32 (286). Филология. Искусствоведение. C-68 https://cyberleninka.ru/article/n/zhanry-reklamy-k-probleme-kvalifikatsii/viewer
   
7. 
   Вестник Челябинского государственного университета. 2012. № 32 (286). Филология. Искусствоведение. C-68 https://cyberleninka.ru/article/n/zhanry-reklamy-k-probleme-kvalifikatsii/viewer
   
8. 
   Вестник Челябинского государственного университета. 2012. № 32 (286). Филология. Искусствоведение. C-69 https://cyberleninka.ru/article/n/zhanry-reklamy-k-probleme-kvalifikatsii/viewer
   
9. 
   Вестник Челябинского государственного университета. 2012. № 32 (286). Филология. Искусствоведение. C-70 https://cyberleninka.ru/article/n/zhanry-reklamy-k-probleme-kvalifikatsii/viewer
   
10. 
    НАУЧНЫЕ ВЕДОМОСТИ. Серия Гуманитарные науки. 2015. № 24(221). Выпуск 28 “ЖАНРОВЫЕ ЗАИМСТВОВАНИЯ В РЕКЛАМЕ» Г.В. Бобровская/ C-95
    
11. 
    НАУЧНЫЕ ВЕДОМОСТИ. Серия Гуманитарные науки. 2015. № 24(221). Выпуск 28 “ЖАНРОВЫЕ ЗАИМСТВОВАНИЯ В РЕКЛАМЕ» Г.В. Бобровская/ C-95-96
    
12. 
    НАУЧНЫЕ ВЕДОМОСТИ. Серия Гуманитарные науки. 2015. № 24(221). Выпуск 28 “ЖАНРОВЫЕ ЗАИМСТВОВАНИЯ В РЕКЛАМЕ» Г.В. Бобровская/ C-96
    
13. 
    НАУЧНЫЕ ВЕДОМОСТИ. Серия Гуманитарные науки. 2015. № 24(221). Выпуск 28 “ЖАНРОВЫЕ ЗАИМСТВОВАНИЯ В РЕКЛАМЕ» Г.В. Бобровская/ C-96
    
14. 
    Вестник Университета № 6, 2013. C-295
    
15. 
    Вестник Университета № 6, 2013. C-297
    
16. 
    Вестник Университета № 6, 2013. C-298
    
17. 
    Вестник Университета № 6, 2013. C-298
    
18. 
    Т.В.Анисимова, Н.К.Пригарина Волгоград) жанровая специфика социальглй рекламы. 2018. С-84 https://cyberleninka.ru/article/n/zhanrovaya-spetsifika-sotsialnoy-reklamy
    
19. 
    Т.В.Анисимова, Н.К.Пригарина Волгоград) жанровая специфика социальглй рекламы. 2018. С-87 https://cyberleninka.ru/article/n/zhanrovaya-spetsifika-sotsialnoy-reklamy
    
20. 
    МАКАРЕНКО Анна Александровна, кандидат филологических наук, доцент “ТРОПЫ КАК СРЕДСТВО МАНИПУЛЯТИВНОЙ КОММУНИКАЦИИ В РЕКЛАМНЫХ ТЕКСТАХ” ISSN 2219-6048 Историческая и социально-образовательная мысль. Toм 7 №2, 2015. C-55
    

1^ Тенденции развития и вопросы методологии современного лингвистического рекламоведения
https://medialing.ru/obshchie-problemy-medialingvistiki/

2^ Тенденции развития и вопросы методологии современного лингвистического рекламоведения
https://medialing.ru/obshchie-problemy-medialingvistiki/

3^ Тенденции развития и вопросы методологии современного лингвистического рекламоведения
https://medialing.ru/obshchie-problemy-medialingvistiki/

4^ Тенденции развития и вопросы методологии современного лингвистического рекламоведения
https://medialing.ru/obshchie-problemy-medialingvistiki/

5^ Вестник Челябинского государственного университета. 2012. № 32 (286). Филология. Искусствоведение. C-67 https://cyberleninka.ru/article/n/zhanry-reklamy-k-probleme-kvalifikatsii/viewer

6^ Вестник Челябинского государственного университета. 2012. № 32 (286). Филология. Искусствоведение. C-68 https://cyberleninka.ru/article/n/zhanry-reklamy-k-probleme-kvalifikatsii/viewer

7^ Вестник Челябинского государственного университета. 2012. № 32 (286). Филология. Искусствоведение. C-68 https://cyberleninka.ru/article/n/zhanry-reklamy-k-probleme-kvalifikatsii/viewer

8^ Вестник Челябинского государственного университета. 2012. № 32 (286). Филология. Искусствоведение. C-69 https://cyberleninka.ru/article/n/zhanry-reklamy-k-probleme-kvalifikatsii/viewer

9^ Вестник Челябинского государственного университета. 2012. № 32 (286). Филология. Искусствоведение. C-70 https://cyberleninka.ru/article/n/zhanry-reklamy-k-probleme-kvalifikatsii/viewer

10^ НАУЧНЫЕ ВЕДОМОСТИ. Серия Гуманитарные науки. 2015. № 24(221). Выпуск 28 “ЖАНРОВЫЕ ЗАИМСТВОВАНИЯ В РЕКЛАМЕ» Г.В. Бобровская/ C-95

11^ НАУЧНЫЕ ВЕДОМОСТИ. Серия Гуманитарные науки. 2015. № 24(221). Выпуск 28 “ЖАНРОВЫЕ ЗАИМСТВОВАНИЯ В РЕКЛАМЕ» Г.В. Бобровская/ C-95-96

12^ НАУЧНЫЕ ВЕДОМОСТИ. Серия Гуманитарные науки. 2015. № 24(221). Выпуск 28 “ЖАНРОВЫЕ ЗАИМСТВОВАНИЯ В РЕКЛАМЕ» Г.В. Бобровская/ C-96

13^ НАУЧНЫЕ ВЕДОМОСТИ. Серия Гуманитарные науки. 2015. № 24(221). Выпуск 28 “ЖАНРОВЫЕ ЗАИМСТВОВАНИЯ В РЕКЛАМЕ» Г.В. Бобровская/ C-96

14^ Вестник Университета № 6, 2013. C-295

15^ Вестник Университета № 6, 2013. C-297

16^ Вестник Университета № 6, 2013. C-298

17^ Вестник Университета № 6, 2013. C-298

18^ Т.В.Анисимова, Н.К.Пригарина Волгоград) жанровая специфика социальглй рекламы. 2018. С-84 https://cyberleninka.ru/article/n/zhanrovaya-spetsifika-sotsialnoy-reklamy

19^ Т.В.Анисимова, Н.К.Пригарина Волгоград) жанровая специфика социальглй рекламы. 2018. С-87 https://cyberleninka.ru/article/n/zhanrovaya-spetsifika-sotsialnoy-reklamy

20^ МАКАРЕНКО Анна Александровна, кандидат филологических наук, доцент “ТРОПЫ КАК СРЕДСТВО МАНИПУЛЯТИВНОЙ КОММУНИКАЦИИ В РЕКЛАМНЫХ ТЕКСТАХ” ISSN 2219-6048 Историческая и социально-образовательная мысль. Toм 7 №2, 2015. C-55