"Iqtisodiyot" kafedrasi mudiri i f. n., dots. E. A. Muminova

1.3-rasm Ishlab chiqaruvchi ortiqchaligini grafikdagi tasviri

Rasmdagi shtirxlangan uchburchak iste'molchi ortiqchaligini ifodalaydi. Iste'molchi ortiqchaligi ishlab chiqaruvchilarning umumiy sof foydasini o‘lchashga yordam berishini e'tiborga olsak, biz bu ko‘satkich yordamida davlatning bozorga aralashuvidan olinadigan qo‘shimcha foyda yoki zararni iste'molchi ortiqchaligining natijaviy o‘rganishimiz mumkin.

3. Istemolchi daromadi va iste’mol hajmiga ko’ra narx belgilash.

Narxlar diversifikatsiyasi (narxlarni iste′molchilarning imkoniyatiga qarab har xil darajalarda belgilash) uch xil bo`lishi mumkin: iste′molchi daromadiga ko`ra, iste`mol hajmiga va tovarlar turiga ko`ra. Iste’molchilar daromadiga ko`ra narxlarni belgilashning ideal varianti har bir xaridorning imkoniyatidan kelib chiqib, u sotib oladigan har bir tovarga maksimal narx belgilashdir. Ushbu maksimal narxni xaridorning rezerv narxi deb qaraladi. Har bir xaridor uchun rezerv narx belgilashga iste′molchilarning daromadiga ko`ra narxlarni ideal

diversifikatsiyalash deyiladi. Ideal diversifikatsiyalashda firma daromadi qanday bo`lishini ko`rib chiqamiz. Birinchi navbatda firma monopol narx Pm da qancha foyda olishni aniqlaymiz.