Iqtisodiyot” kafedrasi

5. Kapitalning mobilligi darajasini fiskal va monetor siyosatning samaradorligiga ta’siri rivojlantirish ustuvorligi

Rag'batlantiruvchi yoki to'xtatuvchi siyosat olib borish uchun zarur bo'lgan davlat xarajatlarining o'zgarishi (o'sishi yoki kamayishi) davlat xarajatlarining boshqa maqsadlariga zid bo'lishi mumkin, masalan, mamlakat mudofaasini kuchaytirish, atrof-muhitni muhofaza qilish va hk.;

Fiskal siyosat qisqa muddatda ijobiy natijalar beradi, uzoq muddatli istiqbolda moliya siyosati salbiy natijalarga olib kelishi mumkin;
Fiskal siyosat kechikish effekti bilan tavsiflanadi. Fiskal siyosat iqtisodiyotga kutilgan ta'sirini ko'rsatguncha biroz vaqt talab etiladi.Fiskal siyosatning samaradorligi, agar u tegishli pul-kredit siyosatini amalga oshirish bilan birlashtirilsa, sezilarli darajada oshadi.
Shunday qilib, davlat tomonidan olib borilayotgan soliq-byudjet siyosati soliqlardan ozod qilish va davlat xarajatlari hajmining o'zgarishi yalpi talabga, demak, YaMM qiymatiga, bandlik va narxlarga ta'sir qiladi degan qoidaga asoslanadi. Fiskal siyosat davlatning samarali vositasi bo'lsa-da. tartibga solish bozor iqtisodiyoti, bu tabiiy va salbiy fikrlar: bu siyosat qisqa muddatda samarali bo'ladi, "kechikish effekti" mavjud va hk.
Fiskal siyosatning asosiy funktsiyalari:
Iqtisodiy muhit holatiga ta'siri;
Milliy daromadni qayta taqsimlash;
Moliyalashtirish uchun zarur resurslarni to'plash davlat dasturlari;
Ishni yuqori darajada ushlab turish va boshqalar.
Davlat daromadlari - davlat o'rtasidagi pul munosabatlari, huquqiy va jismoniy shaxslar qismini yig'ish va yig'ish jarayonida yaIM qiymati davlat o'z funktsiyalarini bajarish uchun ularni keyinchalik ishlatish uchun davlat fondida.
Davlat daromad manbai:
O'z daromadi hosildorlik va boshqa faoliyatdan davlat;
Amaldagi qonunchilikka binoan davlatga tegishli bo'lgan resurslar uchun to'lovlar;
Chet eldan rasmiy o'tkazmalar va boshqalar.
Fiskal siyosat faqat shu kabi manipulyatsiyani o'z ichiga oladi davlat byudjetimuomaladagi pul miqdorini o'zgartirmaydigan.
Soliq– moliyaviy munosabatlar milliy jamg'armalarni yaratish maqsadida davlat va to'lovchilar o'rtasida puldavlat o'z vazifalarini bajarishi uchun zarur.Soliq siyosati - huquqiy tartibga solish va tegishli fondlarga soliq to'lashni tashkil etish sohasidagi davlat faoliyati.Soliq tizimi - byudjetning daromad qismini to'ldirish uchun mamlakatda qonun bilan belgilangan soliqlar va majburiy to'lovlar to'plami.
Soliqlarning vazifalari:
Tarqatish;
Moliyaviy;
Normativ.
Soliq turlari:
I. To'g'ridan-to'g'ri - mulk egalari va daromad oluvchilaridan bevosita undiriladi.
1) haqiqiy:
a) er
b) mulkchilik ulushi
v) qimmatli qog'ozlar uchun
2) shaxsiy: a) aholidan foyda olish uchun
b) korporatsiya foydasi to'g'risida
v) kapital o'sishi uchun
d) meros va xayr-ehsondan (5%)
e) mol-mulk solig'i
Laffer egri chizig'i qaysi soliq stavkasi bo'yicha soliq tushumi eng yuqori ekanligini ko'rsatadi. Stavkaning yanada oshishi bilan rejalashtirilgan faoliyat uchun imtiyozlar kamayadi, ishlab chiqarish kamayadi va davlat byudjetiga tushumlar kamayadi.
Davlat xarajatlari - Bu ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning umummilliy ehtiyojlarini moliyalashtirish uchun pul resurslarining markazlashtirilgan va markazlashtirilmagan mablag'larini taqsimlash va ulardan foydalanish bilan bog'liq munosabatlardir.
Davlat xarajatlari quyidagilarga bo'linadi.
1) joriy:
A) davlat sektoridagi iste'mol
b) qarzlar bo'yicha foizlarni to'lash xarajatlari
v) o'tkazmalar
2) Kapital qo'yilmalar:
a) davlat investitsiyalari
XULOSA
Fiskal siyosatni amalga oshirish natijasida daromad va xarajatlarni
mutanosibligini ta`minlashga erishilish ko`zda tutilgan ekan, shuni masalani to`g`ri
yo`lga qo`yish maqsadida byudjetni daromadlarini to`g`ri rejalashtirish maqsad
qilib qo`yilgan.
Soliq solish soliq majburiyatlari yuzaga kelgan paytda amalda bo’lgan
qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi.Soliqlar va boshqa majburiy
to’lovlarni bekor qilish, soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar stavkalarini
kamaytirish, soliq to’lovchilarning majburiyatlarini bekor qilishni yoki ularning
ahvolini boshqacha tarzda engillashtirishni nazarda tutuvchi soliq to’g’risidagi
qonun hujjatlari orqaga qaytish kuchiga ega bo’lishi mumkin, agar bu soliq
to’g’risidagi qonun hujjatlarida to’g’ridan-to’g’ri nazarda tutilgan bo’lsa.
Soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning stavkalari o’zgartirilishini nazarda
tutuvchi soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari, agar ularda kechroq muddat
ko’rsatilmagan bo’lsa, ular rasmiy e’lon qilingan oydan keyingi oyning birinchi
kunidan e’tiboran amalga kiritiladi.
Fiskal siyosatni ikki bo`lagi bo`lgan soliq va byudjet siyosatining mutanosib
olib borilishi iqtisodiyotni rivojlantirishda muhim ahamiyatga egadir. Bugungi
kundagi soliq siyosatida soliq yukini kamaytirish, ayniqa to`g`ri soliqlarni
stavkalari pasaytirish orqali yuridik va jismoniy shaxslar ixtiyorida pul
mablag`larini qoldirilishi, ularga, birinchidan, ishlab chiqaishni kengaytirishga
imkoniyat bersa, ikkinchidan aholi daromadlarini ko`payishiga imkon beradi.
Hozirgi sharoitda davlat byudjeti uchun nisbatan yuqori darajadagi
moliyaviy yuk bo`lib tushayotgan ijtimoiy soha va aholini ijtimoiy qo`llab quvvatlash xarajatlari bir tomondan aholining kam ta`minlagan qatlamini
himoyalash moliyaviy asosini o`zida ifodalaydi. Ikkinchidan, aholining turmush
farovonligini oshirish, zamonaviy sog`liqni saqlash tizimini shakllantirishda davlat
byudjetining ahamiyati ortib borayotganligini ko`rsatib bermoqda.