Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining ahamiyati va vazifalari. Axborot texnologiyalari

46. Neyron tarmoqlar genetic algoritmlar
Neyron tarmoqlar - bu neyronlar (asab hujayralari) odamlarda qanday ishlashiga o'xshash tarzda ma'lumotlardan (ma'lumotlarni) uzatish, qayta ishlash va o'rganish uchun mo'ljallangan bog'langan birliklar yoki tugunlarning kompyuter modellari. Sun'iy asab tarmoqlari Texnologiyada neyron tarmoqlar ko'pincha sun'iy neyron tarmoqlari (NNN) yoki neyron tarmoqlari deb ataladi va ular modellashtirilgan biologik neyron tarmoqlardan ajralib turadi. ANN orqasidagi asosiy fikr inson miyasi mavjud bo'lgan eng murakkab va aqlli "kompyuter" dir. MRTni miyadan foydalangan holda axborotni qayta ishlash tizimiga va tizimiga iloji boricha yaqin modellab, tadqiqotchilar inson razvedkasiga yaqinlashgan yoki undan yuqori bo'lgan kompyuterlarni yaratishga umid qilishdi. Neyron tarmoqlari sun'iy aql (AI), kompyuterni o'rganish (ML) va chuqur o'rganishdagi hozirgi taraqqiyotning muhim tarkibiy qismi hisoblanadi.
47. axborot xavfsizligi tuhunchasi vazaruriyati.
Axborot xavfsizlig deb, ma‟lumotlarni yo„qotish va o„zgartirishga yo„naltirilgan tabiiy yoki sun‟iy xossali tasodifiy va qasddan ta‟sirlardan har qanday tashuvchilarda axborotning himoyalanganligiga aytiladi. Ilgarigi xavf faqatgina konfidensial (maxfiy) xabarlar va hujjatlarni o„g„irlash yoki nusxa olishdan iborat bo„lsa, hozirgi paytdagi xavf esa kompyuter ma‟lumotlari to„plami, elektron ma‟lumotlar, elektron massivlardan ularning egasidan ruxsat so„ramasdan foydalanishdir. Bulardan tashqari, bu harakatlardan moddiy foyda olishga intilish ham rivojlandi.

Axborotning himoyasi deb, boshqarish va ishlab chiqarish faoliyatining axborot xavfsizligini ta‟minlovchi va tashkilot axborot zahiralarining yaxlitliligi, ishonchliligi, foydalanish osonligi va maxfiyligini ta‟minlovchi qat`iy reglamentlangan dinamik texnologik jarayonga aytiladi. Axborotni himoyalashning maqsadlari quyidagilardan iborat: - axborotning kelishuvsiz chiqib ketishi, o„g„irlanishi, yo„qotilishi, o„zgartirilishi, soxtalashtirilishlarning oldini olish; - shaxs, jamiyat, davlat xavfsizliligiga bo„lgan xavf – xatarning oldini olish; - axborotni yo„q qilish, o„zgartirish, soxtalashtirish, nusxa ko„chirish, to„siqlash bo„yicha ruxsat etilmagan harakatlarning oldini olish; - hujjatlashtirilgan axborotning miqdori sifatida huquqiy tartibini ta‟minlovchi, axborot zahirasi va axborot tizimiga har qanday noqonuniy aralashuvlarning oldini olish; - axborot tizimida mavjud bo„lgan shaxsiy ma‟lumotlarning shaxsiy maxfiyligini va konfidensialligini saqlovchi fuqarolarning konstitutsion huquqlarini himoyalash; - davlat sirini, qonunchilikka mos hujjatlashtirilgan axborotning konfidensialligini saqlash; - axborot tizimlari, texnologiyalari va ularni ta‟minlovchi vositalarni yaratish, ishlab chiqish va qo„llashda sub`ektlarning huquqlarini ta‟minlash. Axborot xavfsizligining huquqiy ta‟minoti axborotni himoyalash tizimida bajarilishi shart bo„lgan qonun chiqarish aktlar, me‟yoriy-huquqiy hujjatlar, qoidalar yo„riqnomalar, qo„llanmalar majmui. Hozirda axborot xavfsizligining huquqiy ta‟minoti masalasi ham amaliy, ham qonunchilik jihatidan faol o„rganib chiqilmoqda. Kompyuter jinoyatchiliklarini qilish instrumentlari sifatida telekommunikatsiya va hisoblash texnikasi vositalari, dasturiy ta‟minot va intellektual bilim ishlatiladi. Kompyuter jinoyatchiliklarini qilish sohasi sifatida nafaqat kompyuterlar, global va korporativ tarmoqlar (Internet), balki axborot texnologiyasining zamonaviy, yuqori unumli vositalari hamda axborotning katta hajmi ishlanadigan, masalan, statistik va moliya institutlari tanlanadi.