Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining ahamiyati va vazifalari. Axborot texnologiyalari

14.Jadvalli rekdaktorlari asosiy tushunchasi va ishlash prinsiplari.
Elektron jadvallar, jadval protsessorlarining funksiyalari, diagramma, makros, yacheykalar, ustunlar, satrlar. Ish kitobi, ish varag‘i.
Elektron jadvallar – jadval shaklida berilgan ma’lumotlarni saqlash va qayta ishlashga mo‘ljallangan dasturiy vositalardir. Elektron jadvallar ikki o‘lchovli massivlar (ko‘pincha ish varaqlari deb ataladi) bo‘lib, ustunlar va satrlardan tarkib topgan. Elektron jadvallar loyihalashtiruvchi dasturiy vositalarni jadval protsessorlari deb ham ataladi. Ular faqatgina jadvallar yaratibgina qolmay balki jadvaldagi ma’lumot larni qayta ishlashni avtomatlashtirish imkoniyatini beradi. Bundan tashqari elektron jadvallar yordamida turli iqtisodiy buxgalterlik va injenerlik hisob-kitoblarini bajarish, turli ko‘rinishishdagi diagrammalarni ko‘rish, murakkab iqtisodiy tahlil o‘tkazish, turli xo‘jalik vaziyatlarini modellashtirish va optimal yechimini topish mumkin va x.k.
Jadval protsessorlarining funksiyalari turli tumandir:
- elektron jadvallarni yaratish va taxrir qilish;
- elektron jadvallarni bezash va chop etish;
- formulalar orqali bolangan ko‘p jadvalli funksiyalar yaratish;
- diagrammalarni ko‘rish, ularni o‘zgartirish va iqtisodiy masalalarni grafik usullarda yechish;
- elektron jadvallar bilan ma’lumot bazasi kabi ishlash jadvallarni saralash, ma’lumot larni so‘rovga muvofiq tanlash;
- jamlovchi va yakuniy jadvallar yaratish;
- jadvallar ko‘rinishida tashqi ma’lumot bazasi ma’lumot laridan foydalanish;
- «nima-agar» ko‘rinishidagi iqtisodiy masalalarning параметрlarini birma-bir tanlash yo‘li bilan yechish;
- optimizatsiya masalalarini yechish
- ma’lumotlarni statistik qayta ishlash;
- slayd-shou yaratish;
- makrokomandalar yaratish, ishlash muhitini foydalanuvchi ehtiyojiga moslashtirish va x.k.
- Jadval protsessorlari asosan bajaradigan funksiyalari to‘plami va interfeysning qulayligiga ko‘ra farqlanadi. Shuning uchun faqat keng tarqalgan dasturiy mahsulotlarni ko‘rib chiqamiz.
PC Data of Reston firmasini ba’olashiga ko‘ra, personal kompyuterlar uchun eng ommaviy bo‘lgan Excel (Microsoft firmasi), Lotus 1-2-3 (Lotus Development firmasi) elektron jadvallari va Quattro Pro (Word Perfect – Novell Aplications Group firmasi) jadval protsessorlaridir.Agar 1982 yili yaratilgan Lotus 1-2-3 elektron jadvali elektron jadval yaratuvchilar uchun etalon bo‘lgan bo‘lsa, hozirda paytda u o‘zining peshqadam o‘rnini yo‘qotdi. «Home PS» jurnali labaratoriyasining o‘tkazgan testi natijalari Excelning ko‘p параметрlari bo‘yicha yaqqol ustunligini ko‘rsatdi. Lotus 1-2-3 ning yagona ustunligi – uning ishlashi ishlash tezligi, lekin u ham sezilarli emas.Elektron jadval yaratishdagi istiqboldagi yo‘nalishlar asosiy yaratuvchi firmalar tomondan turlicha aniqlangan.Microsoft firmasi Excelning funksional vositalari to‘plamini yaxshilashga asosiy e’tiborning qaratgan va bunda shubhasiz uning mahsuloti boshqa elektron jadvallar orasida peshqadamlik qiladi. Excelda ko‘p funksiyalar boshqa elektron jadvallarga qaraganda mukammal ishlangan. Masalan o‘zaro tutashtiruvchi jadvallar yaratish dasturlari Lotus 1-2-3 da Exceldagi «Master svodnqx tablis» kabi mukammal emas. Bundan tashqari Excelda massivlarni ishlatish imkoni - ko‘p masalalarni yechishda samarali, formulali yechimni ta`minlaydi. Formulalar va funksiyalarda diapazonlar nomini qo‘llash esa jadvallar bilan ishlashda katta qulaylik yaratadi.