Iqtisodiyotda modellashtirish asoslari

Model- bu shunday moddiy yoki xayolan tasavvur bilinadigan ob’ektki,qaysiki tadqiqot jarayonida haqiqiy ob’ektning o’rnini shunday bosadiki, unibevosita o’rganish haqiqiy ob’ekt haqida yangi bilimlar beradi. Modellarniqurishda tadqiq qilinayotgan hodisani belgilovchi muhim omillar aniqlanadi vaqo’yilgan masalani yechish uchun muhim bo’lmagan qismlar chiqarib tashlanadi.

Model- bu shunday moddiy yoki xayolan tasavvur bilinadigan ob’ektki,qaysiki tadqiqot jarayonida haqiqiy ob’ektning o’rnini shunday bosadiki, unibevosita o’rganish haqiqiy ob’ekt haqida yangi bilimlar beradi. Modellarniqurishda tadqiq qilinayotgan hodisani belgilovchi muhim omillar aniqlanadi vaqo’yilgan masalani yechish uchun muhim bo’lmagan qismlar chiqarib tashlanadi.

Ilmiy izlanishlarda modellashtirish qadimgi zamonlardanoq qo’llanilaboshlandi va asta sekin ilmiy bilimlarning qurilish va arxitektura, astranomiya,fizika, ximiya, bilologiya va pixoyat, ijtimoiy fanlar kabi tabora yangi sohalariniqamrab ola boshladi. Birinchi matematik modellar F.Kene, A.Smit (klassikmakroiqtisodiy model), D.Rikardo (xalqaro savdo modeli) tomonidan ishiatilgan. XX asr zamonaviy fanning amalda barcha sohalarida modellashtirish usuliga katta muvaffaqiyatlar va obro'-e'tibor keltirdi. Turli iqtisodiy hodisalarni o'rganish uchun ularning iqtisodiy modellar deb ataluvchi soddalashtirilgan formal tasvirlaridan foydaianiladi iste'moltanlovi modellari, firma modellari, iqtisodiy o'sish modellari, tovar va moliyabozorlaridagi muvozanat modellari va boshqa ko'p modellar iqtisodiymodellarga misol boiadi. Iqtisodiyotda matematik model — bu iqtisodiy ob'ektlar yokijarayonlarni tahlil qilish yoki boshqarish maqsadida ularning matematiktasvirlanishi, ya'ni iqtisodiy masalaning matematik yozuvi, Iqtisodiy ob'ektningmatematik modeli — bu uning funksiyalar, tenglamalar, tengsizliklar,mantiqiy munosabatlar, grafiklar majmuasi ko'rinishidagi aks ettirilishidir. Bundayaks ettirish o'rganilayotgan ob'ekt elementlarining munosabatlari to’plaminimodel elementlarining shunga o'xshash munosabatlariga birlashtiradi. Iqtisodiy-matematik modelllarni amaliyotda qo'llash usullari iqtisodiymatematik usullar deb ataladi, Iqtisodiy-matematik usullar (IMU) iqtisodiyotnio'rganish uchun birlashtirilgan iqtisodiy va matematik fanlarning uyushmasidir.Bu tushuncha fanga XX asrning 60-yillarida akademik V.S.Nemchinovtomonidan kiritilgan bo'lib IMU iqtisodiyot, matematika va kibernetikaningtutashishida hosil bo'lgan.

• Ilmiy izlanishlarda modellashtirish qadimgi zamonlardanoq qo’llanilaboshlandi va asta sekin ilmiy bilimlarning qurilish va arxitektura, astranomiya,fizika, ximiya, bilologiya va pixoyat, ijtimoiy fanlar kabi tabora yangi sohalariniqamrab ola boshladi. Birinchi matematik modellar F.Kene, A.Smit (klassikmakroiqtisodiy model), D.Rikardo (xalqaro savdo modeli) tomonidan ishiatilgan. XX asr zamonaviy fanning amalda barcha sohalarida modellashtirish usuliga katta muvaffaqiyatlar va obro'-e'tibor keltirdi. Turli iqtisodiy hodisalarni o'rganish uchun ularning iqtisodiy modellar deb ataluvchi soddalashtirilgan formal tasvirlaridan foydaianiladi iste'moltanlovi modellari, firma modellari, iqtisodiy o'sish modellari, tovar va moliyabozorlaridagi muvozanat modellari va boshqa ko'p modellar iqtisodiymodellarga misol boiadi. Iqtisodiyotda matematik model — bu iqtisodiy ob'ektlar yokijarayonlarni tahlil qilish yoki boshqarish maqsadida ularning matematiktasvirlanishi, ya'ni iqtisodiy masalaning matematik yozuvi, Iqtisodiy ob'ektningmatematik modeli — bu uning funksiyalar, tenglamalar, tengsizliklar,mantiqiy munosabatlar, grafiklar majmuasi ko'rinishidagi aks ettirilishidir. Bundayaks ettirish o'rganilayotgan ob'ekt elementlarining munosabatlari to’plaminimodel elementlarining shunga o'xshash munosabatlariga birlashtiradi. Iqtisodiy-matematik modelllarni amaliyotda qo'llash usullari iqtisodiymatematik usullar deb ataladi, Iqtisodiy-matematik usullar (IMU) iqtisodiyotnio'rganish uchun birlashtirilgan iqtisodiy va matematik fanlarning uyushmasidir.Bu tushuncha fanga XX asrning 60-yillarida akademik V.S.Nemchinovtomonidan kiritilgan bo'lib IMU iqtisodiyot, matematika va kibernetikaningtutashishida hosil bo'lgan.

Modellashtirish va modellar o'zining turli sohalardagi tadbiqlariga qarab 2 ga bo'linadi:
moddiy 
abstrakt