Is va mv zv n I 90 sih vA ra an vD xn a a o
Download 5.82 Mb. Pdf ko'rish
|
portal.guldu.uz-BUXGALTERIYA HISOBINAZARIYASI
|
номика. 2 0 0 4 г.
26 mahsulot tayyorlanadi. Yangidan tayyorlangan mahsulot, sarflan- gan ishlab chiqarish vositalarining xodim lar mehnati bilan yaratil- gan zaruriy va qo‘shimcha mahsulotdan tashkil topgan yangi qiy- matlardan iborat b o la d i. Ishlab chiqarish jarayonim buxgalteriya hisobida aks ettirish, birinchidan, unga qilingan xarajatlar - sarflangan m ab lag lar, ish- chi kuchi va ikkinchidan, ishlab chiqarilgan mahsulotlar - tayyor buyumlarda qayd etiladi. Ishlab chiqarish xarajatlari pul shaklida hisobga olinadi. Bu ishlab chiqarish xarajatlarini yagona o lc h o v birligida ifodalash, tayyor mahsulotning ishlab chiqarish tan- narxi haqida y ig ‘m a k o ‘rsatkichni olish uchun zarur. Pul shakli bilan birgalikda, moddiy xarajat sarflari buxgalteriya hisobida te- gishli tartibda natura va mehnat o ich o v lard a ham k o ‘rsatiladi. Bu o ‘lchovlar pulda baholash uchun asos hisoblanib, ulardan xara jatlar hajmini boshqarish uchun foydalaniladi. Buxgalteriya hiso bi mehnat vositalari va ishchi kuchi sarfini aks ettira turib, ishlab chiqarish jarayonining boshqa tomonini anglatadigan ishlab chiqa rish iste’molini ham o ‘z ichiga oladi. K o‘pgina korxonalarda ishlab chiqarish vositalari birdaniga tayyor mahsulotga aylanmaydi. Chunki, ularga melinatning ta’siri yangitdan yaratilgan mehnat mahsuli sifatida, m a’lum vaqtni tal- ab qiladi. Shu vaqtning o ‘tishi davomida ular tugallanmagan ishlab chiqarish shaklida b o ‘lib turadi. Ishlab chiqarish jarayoni da yaratilgan milliy daromadni taqsim- lash jarayoni vujudga keladi. Taqsimlash paytida zaruriy m ah sulotning puldagi ifodasi, korxona va davlatning markazlashtiril- gan sof daromadining summasi hisoblab chiqiladi. Bunda korxo- naning foydasi buxgalteriya hisobida keyinroq, y a ’ni sotish tuga- gandan so‘nggina aniqlanadi va qayd qilinadi. Korxonalam ing m ablaglari boshqa-boshqa bosqichlarda, y a ’ni operatsiya jarayon- ida sodir b o la d i. Bu - korxona ta ’minoti va tayyor buyumlami so tish bosqichlaridir. Ta’minot doirasida korxona pul m a b lag la ri hisobiga o ‘ziga zarur b o lg a n moddiy boyliklarni sotib oladi. Sotish bosqichida ish lab chiqarish jarayonida yaratilgan mahsulotning iste’molchilarga 27 sotish sodir bo‘ladi. Bu bosqichning yakunida korxona zahiralari yana pul shakliga kiradi. Korxonaning ta ’minoti va sotish jarayonlarini aks ettirishda buxgalteriya hisobi quyidagilam i qayd qilishi zarur. jarayonlar bi lan b o g iiq bo ‘lgan xarajatlar, y a’ni ishlab chiqarish vositalarini xarid qilish va mahsulot sotilishiga qilingan xarajatlar; ta ’minot ja- rayonida xarid qilinadigan buyumlar; sotish uchun m o ‘ljallangan va sotish jarayonida joylashgan ishlab chiqarish mahsulotlari ham da sotilgan buyumlar uchun korxonalar tomonidan olinadigan pul m ablag‘lari va hokazo. Sotish jarayonining yakunlanishi moddiy ishlab chiqarish so- hasida yaratilgan sof daromadni taqsimlash imkonini beradi. Tovar ishlab chiqarish sharoitida korxona mablagMarining aylanish davri uning boshqa korxonalar, tashkilotlar va muassa- salar bilan xo ‘jalik aloqalarini yuzaga keltiradi. Bunday aloqalar korxonada mol yetkazib beruvchilar va xaridorlar bilan ta ’minot ham da mahsulot sotishni amalga oshirishda, bosh kompaniya b i lan unga u yoki bu m a b lag iam i topshirish yoki olib qo‘yish pay- tida, bank muassasalari bilan ulardan ssudalar olishda, byudjetdan tashqari tashkilotlar bilan ijtimoiy ehtiyojlarga doir hisob- kitoblar- da yuzaga keladi. X o‘jalik aloqalari buxgalteriya hisobida korxona m ablag‘larini aylanish davrining tegishli bosqichlari aks ettirilay- otgan paytdan qamrab olinadi. Ishlab chiqarish vositalari va ish- chi kuchini ishlab chiqarish maqsadlari uchun qilingan iste’moldan tashqari, korxonada noishlab chiqarish iste’mollari ham sodir b o ‘ladi. Noishlab chiqarish iste’moliga korxona tasarrufidagi m ablagiaridan foydalanish kiradi. U lam ing tarkibiga uy-joy, maishiy xizmatlar, sog‘liqni saqlash va boshqa shu kabi mablag'lari kiradi. Bu m ablag‘lam ing holati va ulardan foydalanish ham bux galteriya hisobida hisobga olinadi. Korxona m ablag‘larining aylanish davri shundan iboratki, ular - ishlab chiqarishga, ishlab chiqarish - tovarlarga, tovarlar esa yana pul shakliga aylanadi. Demak, m ablagiarning aylanish davri faqat uning har xil bosqichlari ketma-ket, uzluksiz kelib tursagina sodir bo‘lishi mumkin. M ablaglarnin g aylanish davrini to ‘g ‘ri tashkil qilish, ularni har bir bosqichi b o lg a n muddatlarda b o lish in i talab qiladi. Korx- onalarda vujudga keladigan jarayonlar, odatda, har doim uzluksiz sodir b o ‘ladi. Shuning uchun ham, korxonalar har bir bosqichda, y a’ni uch shakldagi - pul, ishlab chiqarish va moddiy m ablaglariga ega b o ‘lishi kerak. Shu bilan birga bu m ablag‘lam ing miqdori kor xona faoliyatining hajm iga to ‘g ‘ri kelishi va har bir bosqichda ish- ni ta’minlashi kerak. Barcha jarayonlar - ta ’minot, ishlab chiqarish va sotish alohida xo‘jalik operatsiyalaridan iborat b o la d i. Ishlab chiqarishda mehnat buyumlarini mahsulot tayyorlashga sarflash, korxona xodimlar- iga bajargan ishlari uchun ish haqi hisoblash, mehnat vositalari- dan m ahsulot ishlab chiqarishda foydalanganlik uchun amortizatsi- ya ajratmalarini hisoblash va hokazolarni qayta-qayta qiymatda amalga oshiradi. Har bir operatsiyaning asosiy mazmuni korxona m ablaglarining harakati, ularning shakllari o ‘zgarishidan ibo rat. Masalan, materiallam i xarid qilishda korxona pul m ab lag lari o 'm iga o ‘zlariga kerak b o lg a n mehnat buyumlarini oladi va ular- ni sarflashda mehnat buyumlarni ishlab chiqarish jarayoni yuzaga kelib, tayyor mahsulot olinadi. Download 5.82 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|