Иш бажариш соҳасидаги тадбиркорлик

Shartnoma nshtiroqchilari

Ish bajprish sohasidagi shartnomada ikki taraf ishtirok chtadi. Ulardan biri pudratchi ishni bajaruvchi, ikkinchisi esa, ouyurtmachi — ish kxmsmdan topshiriqberuvchidir. Tadbirkorlik faoliyatinn olib boruvchi davlat jamoat tashkilotlari va kor.chonalar. chususiy korxonalar, shuningdek, tadoirkor, ii^bilarmon fuqarolar pudratchi va buyurtmachi x.isoblanadilar,

Daala! korxonalari uz nizomlarida tadbirkorlik bilan shugullanishga ruxsat etilgan bo‘lsagina shartnomada pudratchi sifatida ishtiroketishlari mumkin.
Ma’lum bir buyurtmani bajarish uchun buyurtmachi bilan pudratchi o‘rtasida shartnoma tuziladi. Agar qonunda yoki taraflarning kelishuvi bilan ishni pudratchining shaxsan o‘zi bajarishi belgilangan bo‘lmasa, pudratchi ma’lum bir ishlarni bajarish yuzasidats, boshqa pudratchi bilan shartnoma tuzishi mumkin. Bunday holda pudratchi bosh pudratchi, ma’lum bir qo‘shimcha ishni bajarish uchun bosh pudratchi bilan shartnoma tuzgan pudratchi, yordamchi pudratchi deb ataladi.
Bosh pudratchi yordamchi pudratchini kelishilgan shartnoma bo‘yicha ishni bajarish bilan bog‘liq zarur materiallar bilan ta’minlashga majbur. Ishni bajarish muddati bosh pudratchi bilan yordamchi pudratchi o‘rtasidagi kelishuv bilan belgilanadi. Yordamchi pudratchi ishni bajarish bilan bog‘liqmuddatga va boshqa barcha shartlarga qat’iy rioya etishi kerak yordamchi pudratchi bosh pudratchi bilan tuzgan shartnoma bo‘yicha ishni bajar. :sh muddatini kechiktirganda yoki shartnoma shartlarini boshqacha tarzda buzganida bosh pudratchi oldida javobgar bo‘ladi. Bunda bosh pudratchi-buyurtmachi, yordamchi pudratchi esa, pudratchi sifatida ko‘riladi. Majburiyat bajarilmaganligi uchun, basharti qonun hujjatlari yoki shartnomada yordamchi pudratchining javobgar bo‘lishi nazarda tutilgan bo‘lmasa, shartnoma bo‘yicha pudratchi javobgar bo‘ladi. Bosh pudratchi ham yordamchi pudratchi oldida shartnoma bo‘yicha javobgar bo‘lishi mumkin. Bosh pudratchi buyurtmachining pudrat shartnomasi bo‘yicha o‘z majburiyatlarini bajarmagani yoki lozim darajada bajarmaganligi uchun yordamchi pudratchi oldida javobgar bo‘ladi, buyurtmachi oldida esa yordamchi pudratchi o‘z majburiyatlarini bajarmaganligi yoki lozim darajada bajarmaganligi uchun javobgar bo‘ladi.
Buyurtmachi bilan pudratchi o‘rtasida shartnoma tuzilganida shartnomaning bajarilishi yuzasidan faqat pudratchi javobgar bo‘ladi. Bosh pudratchi ishning bajarilishi yuzasidan faqat pudratchi sifatida javobgar bo‘ladi. Bosh pudratchi ishni sifatli bajarish uchun yordamchi pudratchi jalb qilganida ham bajarilgan ish yuzasidan buyurtmachi oldida o‘zi javobgar bo‘ladi. Buyurtmachi shartnoma bo‘yicha faqat pudratchi bilan huquqiy munosabatda bo‘ladi. Buyurtmachi bilan yordamchi pudratchi o‘zaro z^ch qanday huquqiy munosabatda bo‘lmaydi. Shu sababli buyurtmachi ham yordamchi pudratchi ham, bosh pudratchi bilan tuzgan shartnomalari shartlarining buzilishi bilan bog‘liq talablarini bir-biriga qo‘yishga hakli emas. Qonunda yoki shartnomada bosh pudratchi bilan tuzilgan shartnoma shartlari buzilganligi uchun buyurtmachi bilan yordamchi pudratchining o‘zaro bir-biriga talablar qo‘yishi bundan mustasnodir.
Agar qonunda yoki shartnomada pudratchining ishni shaxsan o‘zi bajarishi ko‘rsatilgan bo‘lsa-yu, pudratchi ishni bajarish uchun yordamchi pudratchi jalb qilgan bo‘lsa va shu yordamchi pudratchi shartnomani bajarishda qataashib, zarar yetkazganda shu zarar uchun buyurtmachi oldida pudratchi javobgar bo‘ladi.
Buyurtmachi ishni bajarish yuzasidan bosh pudratchidan boshqa shaxslar bilan ham shartnoma tuzishi mumkin. Butsday paytda albatga buyurtmachi bosh pudratchining roziligani olishi shart. Bosh pudratchi ishning bir qismini bajargan boshqa shaxslar bilan ish bo‘yicha hech qanday huquqiy munosabatda bo‘lmaydi. Shu tufayli bosh pudratchi shshsh bajarishda ishtirok etgan boshkd shaxslarning ishni bajarmaganligi yoki lozim darajada bajarmaganligi uchun buyurtmachi oldida hech krnday javobgar bo‘lmaydi. Ishning ma’lum bir qismini bajargan bosh pudratchidan boshqa shaxslar ishni bajarmaganligi yoki lozim darajada bajarmaganligi uchun bevosita buyurtmachi oddida o‘zlari javobgar bo‘ladilar.
Pudrat ishini bajarish muddati shartnomaning muhim shartlaridan biri hisoblanadi. Odatda, shartnomada ishni tugallash mudsati ko‘rsatiladi. Ammo taraflarning o‘zaro kelishuvi bilan ishni boshlash, shuningdek, ishning ayrim qismini tamomlash mudsati (oraliqmuddatlar) ham belgilanishi mumkin. Masalan, turar-joyni ta’mirlash shartnomasi bo‘yicha, xususan, buyurtmachining manfaatlari nuqtai nazaridan ishning boshlanishi va oraliqdagi muddatlar ko‘rsatilishi mumkin. Maishiy pudrat shartnomasi bo‘yicha ishni bajaruvchi tomonidan bajariladigan ishlar, chunonchi, kiyim tikish, ta’mirlash ishlarining oxirgi muddatlari ko‘rsatiladi.
Pudrat shartnomasida taraflarning kelishuvi bo‘yicha boshqacha tartib belgilangan bo‘lmasa, ishni bajarishning boshlanrich va oxirgi muddatlarini, shuningdek, oraliq muddatlarini buzganlik uchun pudratchi javobgar bo‘ladi.
Masalan. turur-joy va yordamchi binolarni fuqarolarning buyurtmalari bo‘yicha ta’mirlashda ishning oxirgi muddatini buzgashik uchun javobgarlik belgilangan. Ayrim ishlarni bajarish bo‘yicha oraliq muddatlari ham belgilanishi mumkin. Ana shu oraliq muddatlarni buzganlik uchun javobgarlik belgilanadi. Ammo ish shartnomada belgilangan oxirgi muddatda to‘liq bajarilsa, pudratchk oraliq muddatni buzganlik uchun belgilangan javobgarliqdan ozod bo‘ladi.
Taraflar sharshomani bajarishning belgilangan muddatlarini bir tomonlama o‘zgartirishga hakli emas. Faqat pudrat shartnomasvda ko‘rsatilgan ishni bajarishning boshlangach, oxirgi va oraliq muddatlari shargaomada nazarda tutilgan hollarda va tartibda o‘zgartirilishi mumkin.