Ishchilar, menejerlar, mutaxassislar va xodimlar soni bo'yicha standartlar

4.6. Loyihalashda boshIang‘ich m a ’lum otlar va 
ishlab chiqarish dasturi
Mexanika sexlarini loyihalash uchun asos bo'lib chizmalar, 
detallar spetsifikatsiyasi, detallar va konstruksiyalar bayoni, 
mahsulotni tayyorlash uchun qo'yilgan texnik talablar ilova qi- 
lingan, korxonaning ishlab chiqarish dasturi asosida tuzilgan 
sexning detalli ishlab chiqarish dasturi xizmat qiladi.
Sexni detalli ishlab chiqarish dasturida ushbu sexda ishlov 
beriladigan detallar nomi, ularning soni, materiali turi, dastlabki 
va toza og'irliklari ko'rsatiladi.
Agar detallarga bir nechta sexlarda ishlov berilsa, u holda 
har bir sex uchun qaydnoma ko'rinishidagi dastur va har bir 
sexdan ganday detal qancha miqdorda ishlov bei ilishini ko'r- 
satuvchi qaydnomalar tuziladi.
39

Sexlar bo'yicha detalli ishlab chiqarish dasturini tuzishda de- 

tallarning umumiy soniga tayyorlanayotgan mashinaga qo'shib 
beriladigan va foydalanilayotgan ushbu mashinaning beto'xtov 
ishlashini ta’minlash uchun zarur bo'ladigan ehtiyot qismlar ham 
qo'shiladi.
Mexanika sexlarini loyihalash aniq, keltirilgan yoki shartli 
ishlab chiqarish dasturlari asosida amalga oshiriladi.
Agar tayyorlanayotgan mashina va uning detallari soni aniq 
ko'rsatilgan va ishchi chizmalar, spetsifikatsiyalar va texnik 
shartlar bilan to'liq ta’minlangan bo'lsa, u holda 
aniq ishlab 
chiqarish dasturi deb ataladi.
Aniq dastur asosida loyihalashda har bir detalga ishlov be­
rish texnologik jarayoni mukammal loyihalanadi, har bir jarayon 
uchun texnologik kartalar tuziladi va ishlov berish vaqti me’yor- 
lanadi. Yuqoridagi ishlai katta mehnat hajmiga ega bo'lib, loyi­
halash uzoq vaqt va ko'p sonii ijrochilarni talab qiladi. Shuning 
uchun bu usul ommaviy, yirik seriyali va oqim bo'yicha ishlab 
chiqarishlar uchun qo'llaniladi.
Ayrim hollarda yakka tartibli ishlab chiqarish aniq dastur 
asosida loyihalanadi, bunda tayyorlanadigan mahsulotning aniq 
sonini belgilangan murakkabdir, chunki yakka nusxada tayyor­
lanadigan detallarga mukammal texnologik jarayon loyihalashni 
turli xil detallarning soni ko'pligi sababli iloji bo'lmaydi. Shuning 
uchun loyihalash an’anaviy mahsulotlar asosida keltirilgan das­
tur bo'yicha olib boriladi.
Tayyorlanayotgan mahsulotlar bir nechta shartli mahsulot- 
larga keltirib olinsa, u holda keltirilgan ishlab chiqarish dasturi 
deb ataladi.
Keltirilgan dastur asosida loyihalash turli nomenklaturali 
mashinalarni ko'plab tayyoilashda hamda barcha m a’lumotlar 
(chizmalar, spetsifikatsiyalar, konstruksiya bayoni, texnik shart­
lar) faqat asosiy an’anaviy mashinalar uchun qo'llaniladi.
Sexlarni keltirilgan dastur asosida loyihalashni quyidagi vari- 
antlarda amalga oshiriladi:
1. 
Har bir hisobiy mashinaning faqat. asosiy tavsifli va m u­
rakkab detallari uchun texnologik jarayon tuziladi. Boshqa detal­
lari uchun 
esa texnologik 
jarayonni umumiy bajarilishini
40

ko'rsatuvchi jarayon qaydnomasi tuziladi xolos. Bunday mukam- 

mal ishlov berish ushbu guruhga kiruvchi mashinaning golgan 
barcha detallariga ham tegishli boiadi.
2. 
Ishlab chigarish dasturida ko'rsatilgan mashina nomenkla- 
turasining turli xilligi va ko'pligi, mashinaning barcha detallarin- 
ing konstruktiv va texnologik belgilari hamda texnologik 
o'xshashliklari (plita, rama, stanina, o'glar va vallar guruhi, 
shkivlar va maxoviklar guruhi) bo'yicha guruhlarga ajratib 
chiqiladi.
Har bir guruhdagi bir, ikki yoki uchta detallar uchun tex­
nologik jarayon ishlab chigiladi va ushbu texnologik jarayonni 
barcha detallar uchun goilaniladi.
Shartli dastur asosida loyihalashda shartli vakil mashina tan- 
lab olinadi va ushbu vakil mashina uchun texnologik jarayon va 
barcha hisoblar keltirish koeffitsiyentini e’tiborga olmay bajari­
ladi va yillik ishlab chigarish dasturiga kintilgan barcha mashi­
nalar uchun qo'llaniladi