Ishlab chiqarishda boshqaruv
Download 0.59 Mb. Pdf ko'rish
|
mehnat unumdorligining korxona samaradoligiga tasiri masalalari
|
Ish vaqti balansi №
Ko‟rsatkichlar Hisobot bo‟yicha Loyiha bo‟yicha kunlarda soatda Kunlarda soatda 1.
Yildagi kalendar kunlar soni,kun
2.
Bayram va dam olish kunlari soni, kun 111
3.
Nominal ish vaqti fondi, kun 255
255
4.
Ishlanmaydigan imtiyozli kunlar, kun 26
4.1 Ta‟til kunlari 24
4.2 Tug‟riq ta‟tili bilan bog‟liq yo‟qotishlar 0,5
0,5
4.3 Jamoa topshiriqlarini bajarish bilan bog‟liq yo‟qotishlar 0,5
0,5
4.4 Kasallik kunlari 1
5.
Haqiqiy ish kunlari,kun 229
232
6.
Ishkuni davomiyligi, soat
8 8 7. Smena ichidagi yo‟qotishlar
0,25 0,1
8. Ish kunining haqiqiy davomiyligi, soat
7,75 7,9
47
9. Samarali ish vaqti fondi, soat
1774,75 1833
Ish vaqti bo‟yicha yo‟qotishlarni bartaraf qilinishi mehnat unumdorligini oshirish uchun imkoniyatlar yaratadi.
Mehnat unumdorligining o‟zgarishi bir qator o‟zgarishlarni yaxshilanishiga sabab bo‟ladi.Bu ko‟rsatkichlar quyidagi tarkibda hisoblanadi.
1.Ishchilar soni bo‟yicha iqtisodni aniqlaymiz:
∆I s = I s
Buyerda:
F yangi
vaF hisob
– yangi va hisobot yilidagi ish vaqti fondi, soat
I s - ishchilarsoni, kishi
∆ I s = 52=2kishi
Ish vaqtidan oqilona foydalanish hisobiga 2 kishi iqtisodiga erishiladi.
Ishchilar soni iqtisodi asosida mehnat
unumdorligini o‟sishini aniqlaymiz:
∆M u =
Mehnat unumdorligini o‟sishi mahsulot ishlab chiqarish hajmini ham shunchaga oshiradi. Bu esa shartli doimiy harajatlar bo‟yicha iqtosodga erishish erishish imkoniyatini beradi. Bu quyidagicha aniqlanadi:
∆T shd = U
Bu yerda:
T shd
- shartli doimiy harajatlarning o‟zgarish indeksi, bu 1ga teng
q – ishlab chiqarish hajmining o‟zgarish indeksi
U – shartli doimiy harajatlar ulushi
∆T shd = 25=0,92%
Demak tannarx 0,67 ga pasayadi. Qiymatda bu quyidagiga teng bo‟ladi:
∆T=
=2260ming so‟m
Xulosa qilish mumkinki, ortiqcha mablag‟lar sarf etmasdan turib ish unumdorligini oshirishga hamda harajatlarni kamaytirishga erishish mumkin. 48
49
Iqtisodiy samaradorlikni ifodolovchi ko‟rsatkich hisoblangan mehnat unubdorligini oshirish, uni hususan intensiv ravishda oshirishga erishish har qanday korxonaning asosiy vazifasi bo‟lib hisoblanadi.Mehnat unumdorligining oshishi mahsulot ishlab chiqarish hajmining ko‟payishiga hamda mahsulot tannarxining kamayishiga imkoniyat yaratadi. Mehnat unumdorigiga ta‟sir qiluvchi mehnat omillarini o‟rganish va tahlil qilish uni oshirish bo‟yicha to‟liq ishlatilmagan imkoniyatlarni aniqlash imkoniyatini beradi. Bu imkoniyatlarni ishga solib kata capital mablag‟larni talab qilmaydi.
Bitiruv malakaviy ishi ham ana shu masalaga kiritilgan bo‟lib, ishning birinchi bobida mavzu nazariy jihatdan asoslandi, ya‟ni mehnat unumdorligi mohiyati, unga ta‟sir etuvchi mehnat omillari nazariy jihatdan asoslandi. Ikkinchi bobda esa bitiruv oldi amaliyoti o‟tqazilgan korxona misolida mehnat unumdorligi va unga ta‟sir etuvchi omillar o‟rganildi. Hususan, korxonada mehnat unumdorligini ifodolovchi ko‟rsatkichlar o‟tgan yiliga nisbatan kamaygan. Bir hodimning mehnat unumdorligi o‟tgan yili 5514,56 ming so‟m bo‟lsa, hisobot yili esa 4244,31 ming so‟m bo‟lgan. Bu 1270,25 ming so‟mga kamaygan. Bir ishchiga to‟g‟ri keluvchi o‟rtacha yillik mehnat unumdorligio‟tgan yili 6379,59 ming so‟m bo‟lsa, hisobot davrida bu 4978,90 ming so‟m bo‟lib, bu 1400,69 ming so‟mga kamaygan. Bunga avvalo mahsulot mehnat sig‟imining oshishi salbiy ta‟sir ko‟rsatgan. O‟tgan yili 1000 so‟mlik mahsulot uchun sarflangan mehnat sig‟imi 0,28 soat bo‟lsa, hisobotda bu 0,35 soatni tashkil etgan. Mehnat unumdorligini kamayishi hisobiga 62255,76 ming so‟mlik kam mahsulot ishlab chiqarilgan.
Mehnat unumdorligiga salbiy ta‟sir etuvchi mehnat omillari, hususan ish vaqtidan foydalanish borasida ancha kamchiliklar borligi aniqlandi. Hisobot davrida har bir ishchi o‟tgan yilga nisbatan 3 kundan kam ishlab, ish kuni davomiyligi 0,15 soatga qisqargan. Buning natijasida bir ishchiningo‟rtacha yillik mehnat unumdorligi 161,3 ming so‟mga kamaygan. Bu holat mahsulot hajmiga ham salbiy ta‟sir ko‟rsatgan. Ish vaqti tahlili yana ham chuqurlashtirilganda har bir ishchi o‟rtacha 30 minutni turli tashkiliy-tehnik tanaffuslar sababli yo‟qotgani aniqlandi.
50
Uchinchi bobda mehnat unumdorligini oshirishga qaratilgan tadbirlar ishlab chiqildi.Avvalo samaradorlikni oshirish bo‟yicha tafsiyalar taklif qilindi.Bular tarkibiga fan-texnika taraqqiyoti yutuqladidan foydalanish ko‟lamini kengaytirish, asbob- uskunalardan foydalanishni yaxshiliash, rejalashtirish tizimini optimallashtirish kabilarni kiritish mumkin. Shuningdek korxonada ish vaqtidan yo‟qotishlar mavjudligini e‟tiborga olib, mehnat intizomini mustahkamlash va turli tashkiliy-texnik tanaffuslar vaqtini qisqartirish asosida yangi ish vaqti balansini joriy qilish taklifi berildi. Buning natijasida bir ishchining samarali ish vaqti balansi 1833 soatga yetqazilib, ikki kishining iqtisodiga erishish hamda mehnat unumdorligini 3,8%ga oshirish imkoniyati yaratildi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO„YXATI: 1. O„zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi T.: O„zbekiston. 2002. 51
2. O„zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksi T.: Adolat. 2002. 3. O„zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksi T.: Adolat. 1996. 4. O„zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 1999 - yil 5-fevraldagi 54 – sonli qarori bilan tasdiqlagan “Mahsulot (ish, xizmat)lar tannarxiga kiritiladigan, mahsulot (ish, xizmat)larni ishlab chiqarish va sotish bo„yicha xarajatlar tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish haqida” Nizomi. 5. O„zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 2012 – yil 7 – martdagi “Sanoatda ishlab chiqarish xarajatlarini qisqartirish va mahsulot tannarxini pasaytirishga doir qo„shimcha chora tadbirlar to„g„risida ” gi 64-sonli qarori. 6. Karimov I. A. “O„zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo„lida” T.: O„zbekiston. 1996. 7. Karimov I. A. O„zbekiston XXI asr bo„sag„asida: xavfsizlikka taxdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. T.:“ O„zbekiston”. 1999. 8. Karimov I. A. Jahon moliyaviy – iqtisodiy inqirozi, O„zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo„llari va choralari. T.:O„zbekiston. 2009. 9. Karimov I. A. “Mamlakatimizni modernizatsiya qilish va kuchli fuqarolik jamiyati barpo etish – ustuvor maqsadimiz ” O„zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik Palatasi va Senatining qo„shma majlisidagi ma‟ruza T.: O„zbekiston. 2010. 10. Karimov I. A. “Barcha reja va dasturlarimiz Vatanimiz taraqqiyotini yuksaltirish, xalqimiz farovonligini oshirishga xizmat qiladi.” 2010 yilda mamlakatimizni ijtimoiy – iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2011 yilga mo„ljallangan eng muhim ustuvor yo„nalishlarga bag„ishlangan O„zbekiston Respublikasi Prezidentining Vazirlar Maxkamasi majlisidagi maruzasi. T.: Xalq so„zi. 18.01.2011. 11. Karimov I. A. “2012 yil Vatanimiz taraqqiyotini yangi bosqichga ko„taradigan yil bo„ladi” O„zbekiston Respublikasi Prezidentining 2011-yilning asosiy yakunlari va 2012- yilda O„zbekistonni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning ustuvor yo„nalishlariga bag„ishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma‟ruzasi. T.: Xalq so„zi. 19.01.2012. 12. Karimov I. A. “2014 yil yuqori o„sish sur‟atlari bilan rivojlanish, barcha mavjud imkoniyatlarni safarbar etish, o„zini oqlagan islohotlar strategiyasini izchil davom
52
ettirish yili bo„ladi” O„zbekiston Respublikasi Prezidentining mamlakatimizni 2013-yilda ijtimoiy – iqtisodiy yakunlari va 2014-yilga mo‟ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustivor yo„nalishlariga bag„ishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma‟ruzasi. T.: Xalq so„zi. 18.01.2014. 13. Abdukarimov B. A. va b. Korxona iqtisodiyoti. T.: Fan. 2005. 14. Abdullaev A. va boshqalar. Moliyaviy hisob. T.: Fan va texnologiya.2005. 15. Abdullaev Y. va boshqalar. Iqtisodiy tahlil. T.: Mehnat. 2008. 16. Abdurahmonov Q. X. Mehnat iqtisodiyoti. T.: Mehnat. 2004. 17. Akramov E. A. Korxonalarning moliyaviy holati tahlili. T.:Moliya. 2003. 18. Gorfinkel V. YA. i drugie. Ekonomika predpriyatiya. M.: YUniti. 2008. 19. Goremыkin V.A Planirovanie na predpriyatii. M.: Akademicheskiy prospekt. 2006. 20. Ginzburg A. I. Ekonomicheskiy analiz. SP.: Piter. 2007. 21. Kedrov B.
I. i drugie. Ekonomika, organizatsiya i planirovanie xlopchatobumajnogo proizvodstva. M.: Legprombыtizdat.1991. 22. Kutepova K. V., Pobedimskiy G. V. Nauchnaya organizatsiya i normirovanie truda v tekstilnoy promыshlennosti. M.: Legprombыtizdat. 1997. 23. Maxmudov E. X. Korxona iqtisodiyoti. T.: TDIU. 2004. 24. MaxmudovE.X. Biznes planirovanie. T.: O„zbekiston Yozuvchilar uyushmasi Adabiyot jamg„armasi nashriyoti.2005. 25. MaxmudovE.X. Biznesni rejalashtirish. T.: O„zbekiston Yozuvchilar uyushmasi Adabiyot jamg„armasi nashriyoti.2005. 26. Mixaylushkin A. I. Ekonomika predpriyatiya. M.:Vыsshaya shkola. 2000. 27. Nazarov A. Sh. Mehnatni tashkil qilish va normalash. T.: TDIU. 2004. 28. Ortiqov A. Sanoat iqtisodiyoti. T.: O„zbekiston Yozuvchilar uyushmasi Adabiyot jamg„armasi nashriyoti. 2004. 29. Ortiqov A. , Kalendareva S.G. Sanoat korxonalarida ishlab chiqarishni tashkil etish. T.: O„zbekiston Yozuvchilar uyushmasi Adabiyot jamg„armasi nashriyoti. 2004. 31. Semenov V.M. Ekonomika predpriyatiya. M.: SEM. 2000.
53
32. Shepelenko G. Ekonomika, organizatsiya i planirovaniya proizvodstva na predpriyatii. RastovnaDonu.:Sentrmart.2000 . 33. Shoalimov A. Sanoat korxonalari xo„jalik faoliyati tahlili. T.: O„qituvchi. 1997. 34. Vahobov A. V. va boshqalar. Moliyaviy va boshqaruv tahlili. T.:Sharq. 2005. 35. “O„zbekiston iqtisodiy axborotnomasi”. 2010-2014. 36. «Bozor, pul, kredit» jurnali. 2013-2014 . 37.
www.books.ru
38. www.gaap.ru
39. www.uzreport.com
40. www.fin.stat.ru
41. www.glossary.com
42. www.cer.ru
43. www.gov.uz
Download 0.59 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|