Ishlab chiqarishda sodir bo’ladigan baxtsiz xodisalar va kasb kasalliklari

6-jadval

Bu operatsiyalar asosida haqiqiy funksiyalar tuziladi va bularni tahlil qilish

xavfli holat haqida deyarli aniq axborot olish imkoniyatini yaratadi. Ba'zi hoilarda bu o'zgartirishlarni Karno kartasidan foydala-nib ham, amalga oshiriladi.

Karno kartasi kvadrat kataklardan tashkil topgan bo'lib, uning har bittasi 2ⁿ n ta o'zgaruvchining bittasidan tashkil bo'lgan holatni ifodalaydi. O'zgaruvchilar ikki tizimli sonlar bilan belgilangan holda kartaning tashqi tomoniga yozib qo'yiladi: masalan, 1 o'zgaruvchining to'g'ridan-to'g'ri qiymatini belgilasa, 0 qarama-qarshi tomonini belgilaydi. Misol uchun XY=01 va Z=l qiymatlar kesishgan joy fikran yig'indining X*Y*Z ga monand bo'ladi.
Karno kartalari odatda quyidagi tartibda to'lg'iziladi.
Fikran hosila sifatidagi funksiyani fikran yig'indining tarkibiy qismlarga ajratiladi va ularni odatda alfavit tartibda joylashtiriladi va nomerlanadi.
Birinchi fikran yig'indi tashkil etuvchisini belgilovchi kataklarga 1 qo'yiladi va fikran yig'indi ikkinchi tashkil etuvchi kataklar topiladi va ular ichida 1 qo'yilmagan kataklar uchrasa, ular to'ldiriladi. Shundan keyin keyingi fikran yig'indi tarkibiy qismlarini tashkil qiluvchi kataklar topiladi. Shunday qilib, Karno kartasiga hamma fikran yig'indilar tarkibiy qismlari qo'yib chiqilgan bo'ladi.
Favqulodda holat va baxtsizlik hollarini quyidagi 15-jadvalda berilgan tartibda
ifodalanadi.

15. jadval

	Belgilan	N — baxtsiz		N -baxtsiz hodisa
	ishi	hodisa		bo'lmagan
A —	N*A		A*N
avariya	Baxtsiz		Avariya	bo'lgan,
A —	hodisa va		baxtsiz
avariya	avariya		hodis a	bo'lmagan
bo'lmag	N* A		A * N
an	Baxtsiz		Baxtsiz	hodisa
	hodisa bo'lgan		ham avariya ham
	va avariya		bo'lmagan
	bo'lmagan

Keyin umumiy hodisalarning faqatgina tasodifiy hisoblangan holatlarinigina ko'rib chiqamiz. Katastrofalar, avariyalar, baxtsiz hodisalar favqulodda hodisalar turkumini tashkil qiladi, bularni biz favqulodda katastrofalar, avariyalar, baxtsiz hodisalar, holat— baxtsizliklar deb ataymiz.
To'xtab qolishiar va har xil ko'zda tutilmagan holatlar odatda favqulodda hoiat—baxtsizliklar oldidan keladigan holatlar bo'lishi yoki o'zicha mustaqil holatlar bo'lishi ham mumkin.
Qabul qilingan terminologiyaga asosan avariyalar favqulodda holatning moddiy va tashqi muhitni buzib yuboruvchi sifatida belgilanib, uning hosilasi N*A=K ni tashkil qiladi va bu yerda K katastrofani anglatadi.
Favqulodda hodisalarning hammasi buzib yuboruvchi sifatida aniqlanadi. Bunda nima buziladi degan masalani hal qilish kerak bo'ladi. Masalan, inson organizmining zararlanishi o'lim bilan tugashi mumkin. Ammo shunday zararlanishlar ham bo'ladiki, ularning keltirgan zararini baholash imkoniyati deyarli yo'q (masalan, portlash natijasida ishchiga yumshoq rezina zichlagich kelib tegdi). Hozirgi vaqtda buzilish va zararlanishlarni baholashning zarari va xavflilik darajasini belgilashning imkoniyati yo'q va uning o'lchov biriiklari ham yo'q. Ammo tahlil qilish nuqtayi nazaridan har qanday, hattoki zarari yo'q bo'lgan zararlanish ham tekshirib chiqilishi kerakligi ta'kidlanadi.
Bu terminologiyani tushuntirish uchun yayov ketayotgan odamni misol sifatida ko'rib o'tamiz.

1. 
   Yayov ketayotgan odam o'z yo'lida tarvuz po'chog'ini ko'rib, uni chetlab o'tib boshqa kelayotgan odamlar bilan turtilib ketmaslik chora- tadbirlarini ko'rgan holda, awalgi tezligida yo'lida davom etdi.
   
2. 
   Yayov ketayotgan odam tarvuz po'chog'ini bosib oldi va sirg'anib ketdi
   

hamda o'z muvozanatini saqlab yiqilmasdan, boshqalarga urilib
ketmasdan hech qanday zararsiz yo'lida davom etdi.
Yayov ketayotgan odam qo'lida kefir butilkasini olitr ketayotgan vaqtida tarvuz po'chog'ini bosib toyib ketdi va kefir butilkasini tushirib yubordi va u sinib ketdi, o'zi esa muvozanatini saqlab, o'ziga hech qanday zarar yetmagan holda yo'lida davom etdi.
Yayov ketayotgan odam tarvuz po'chog'ini bosib toyib yiqildi va shisha uning qo'lini kesib ketdi.
Yayov ketayotgan o.dam tarvuz po'chog'ini bosib toyib yiqildi va qo'li sindi hamda butilkani ham sindirdi.
Bizning aniqlashimiz bo'yicha 1—favqulodda hodisa bo'lmagan; 2—favqulodda hodisa yuz berdi; 3—avariya; 4—baxtsiz hodisa; 5— katastrofa; 3,4,5— favqulodda hodisa—baxtsizlik.
Favqulodda hodisalarning boshqacha sinflanishlari ham, mavjud. Masalan, baxtsiz hodisalar turlariga qarab, me'yoriy hujjatlarda favqulodda hodisalarni quyidagicha talqin qilinadi. Odam terisi jarohatlansa buni shikastlanish, kuyish yoki sovuq olish sifatida sinflanadi; organizmning o'tkir kasallikilari bilan zararlanshi — zaharlanish, issiq urish yoki o'tkir kasb kasalligi sifatida baholanadi. Organizm zararlanishi olim bilan tugashi ham mumkin. U sinflanish 16-jadvalda keltirilgan. Uning fikran formulasini N=T+Z+D sifatida ifodalash mumkin.
Baxtsiz hodisalarning sinflanish variantlari N=(T+Z+D)

15.