Ishlab chiqiluvchi texnologik jarayonlarning texnik-iqtisodiy kо’rsatkichlari

7. Iqtisodiy ko’rsatkichlarni hisoblashga misol. 
TJ ko’proq maqsadga muvofiq bo’lgan variantini tanlash misolini keltiramiz. 
Silindrik tishli g’ildirak 80 mm-li chiviqdan tayyorlanishi mumkin (bazaviy 
variant) yoki shtamplash uslubida olingan tanavorlardan (loyihalanuvchi variant). 
Sex ishlash rejimi va ishni razryadli tarifi ikkala variant uchun ham bir xilda qabul 
qilingan. Bazaviy variantda ishlov berish 1B290-4К stanogida olib boriladi, ishlab 
chiqiluvchi variantlar uchta 1708, 2A125, 7A540 stanoklarida. Qolgan birlamchi 
berilganlar quyidagi jadvalda keltirilgan: 
7. Asosiy ko’rsatkichlar jadvali 
Iqtisodiy ko’rsatkichlar 
Yangi variant 
Bazoviy 
variant 

---

Yillik chiqarish hajmi, dona 
15000 
5000 
Tanavor ko’rinishi 
Shtamplangan 
Prokat 
Tanavor massasi, kg 
1.04 
1.42 
Ishlov berish sermehnatliligi, min 
1.30 
1.42 
Detallarni yiliga chiqarish uchun sarflanuvchi 
kapital mablag’, sh.b. 
2055 
1140 
Tannarxi sh.b. 
Detalni yillik chiqarish uchun sarflanuvchi kapital 
mablag’i, sh.b. 
3657 
1613 
Bitta detal uchun. 
0.24 
0.32 
Texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlarni hisoblaymiz. Mayli, detalni massasi 0.59 
kg ga teng bo’lsin. Unda materiallarni ishlatish koеffisienti
К
i.t.b.
= m
d
/ m
z.b.
= 0.59/2.45 = 0.24; 
К
i.m.ya.
= m
d
/ m
z.ya.
= 0.59/1.04 = 0.57. 
Tanavor sifatida shtamplanganini qo’llashda sermateriallikni pasayishi. 
M =(m
z.b.
-m
z.ya.
)V
ya
= (2.45 -1.04)*15000 = 21150. 
Yillik iqtisodiy samaradorlik
Е
g
= (S
b 
+ К
b
)V
ya
/ V
b
- (S
ya
+К
ya
) = (1613 +1140)*(15000/5000)-
(3667+2055) = 2537 sh.b. 
Shunday qilib, TJ yangi variantida shtamplanganini qo’llash tannarxi 1.3 
marotaba pasaytirishi va 21 t metalni tejash imkonini berdi. Bu erda yillik iqtisodiy 
samaradorlik 2537 sh.b. ni tashkil еtdi.