Қишлоқ хўжалик фитопатологияси фанининг мақсади ва вазифалари

Кўмирсимон склероциал илдиз чириши. Касаллик белгилари: ғўза поясининг пастки ва ўқ 
илдизининг устки қисмлари чирийди, ўсимлик тез сўлади ва нобуд бўлади. Зарарланган органлар 
кўмир каби қора тус олади. Уларнинг тўқимасида кўплаб думалоқ, қора склероцийлар топилади. 
Касалликни Mycelia strerilia гуруҳига оид Sclerotium bataticola замбуруғи қўзғатади. Унинг 
морфологик ирқлари склероцийлари ўлчами ва айрим экин турларида пикнида ҳосил қилиш 
қобилияти мавжудлиги билан аниқланади. Замбуруғнинг пикнида стадияси Macrophomina 
phastolina деб аталади. Склероцийлар диаметри ўсимлик юмшоқ тўқималари ичида 50-150 мкм, 
ёғочсимон тўқималарида 0,8-1,0 мм, лаборатория культураларида 50-200 мкм ни ташкил қилади. 

---

39 
Баъзи ирқлар ҳосил қиладиган пикнидаларнинг ўлчами, кўриниши ва рангги склероцийларникига 
айнан ўхшаш; улар тўла тўқима ичида ривожланади ва пишиб етилганда эпидермисни ёриб 
чиқади. Пикнида оғизчасидан 1 ҳужайрали, тухум шаклли, рангсиз конидиялар чиқади ва бошқа 
ўсимликларга ўтиб зарарлайди (Watking, 1981). 
Грецияда ғўзанинг маҳаллий Дадиотико нави паразит билан кучли зарарланган ва 5-40 
фоиз экин нобуд бўлган. Қўшни даладаги Америка навлари зарарланмаган. Бунинг сабаби 
сифатида Дадиотико нави илдизларининг пўсти жуда юпқалиги, тез-тез чатнаши ва замбуруғ 
илдизга осон кириши кўрсатилади (Watking, 1981). Касаллик чириндиси кам тупроқларда, юқори 
ҳарорат ва сув танқислиги кузатилганда кучли ривожланади (Ghaffar ва б.қ., 1969; Watking, 1981). 
Замбуруғ ғўзадан бошқа сигирнўхат, жут, ерёнғоқ, батат, канакунжут, маккажўхори, 
бақлажон, кунжут, жўхори, соя, тамаки, помидор, картошка, ловия ва шолини зарарлайди. Ҳинд-
Покистон субконтинентида касаллик жиддий муаммо ҳисобланади, Ҳиндистонда ғўза ҳосилини 5 
фоиздан 50 фоизгача пасайтиргани маълум. АҚШда касаллик ғўза ҳосилига зарар етказмайди 
(Швер, 1964; Ghaffar ва б.қ., 1969; Watking, 1981; Пересыпкин, 1983; Пересыпкин ва б.қ., 1990). 
Замбуруғ ғўзадан Ўзбекистонда ҳам ажратилгани хабар қилинган (Справочник., 1956; Шапова, 
Григорьянц, 1971), аммо у экинда кўмирсимон илдиз чириш қўзғатгани ҳақида илмий адабиётда 
маълумот йўқ.