Ishsizlikning kelib chiqish sabablari va nomoyon bolish shakillari Reja

3. Mavsumiy ishsizlik 
Mavsumiy ishsizlik, iqtisodiyot tarmoqlarining bir qismi tabiiy sharoitlar bilan 
to'g'ridan-to'g'ri bog'liq ekanligi bilan belgilanadi. Bunday sanoatning eng yorqin 
namunasi qishloq xo'jaligi hisoblanadi. Qurilish va turizm sohasida mavsumiylik 
ishchilar soniga ham ta'sir qiladi. Masalan, kurort hududlaridagi qahvaxonalar 
egalari faqat may-oktyabr oylariga yollanadilar, ular uchun qo'shimcha ishchilarni 
mavsumdan tashqari ushlab turish juda qimmatga tushadi. 
Uning yuk darajasi iqtisodiyotning boshqa tarmoqlari ozod qilingan fuqarolarni 
qabul qilishga tayyor bo'lishiga bog'liq. Shuningdek, kasbiy ta'lim olish yoki boshqa 
mintaqaga o'tish istagi va qobiliyatidan kelib chiqqan holda. 
Biroq, bu tur bitta muhim farqlovchi xususiyatga ega - uni oldindan aytish 
mumkin. 
4. Siklik ishsizlik. 
Shtat iqtisodiyotidagi tushkunlik, inqiroz yoki turg'unlik davrida yuzaga keladi. 
Tovarlarga talab va xizmatlar hajmi kamayadi, shundan so'ng ishlab chiqarishning 
umumiy hajmi pasayadi. Ish o'rinlari sonining qisqarishi hisobiga korxonalar 
tannarxining pasayishi kuzatilmoqda. Bu eng ko'p ish qidirish va mamlakatning 
barcha tuzilmalari va mintaqalarida kichik takliflarda namoyon bo'ldi. Bu 
ishsizlikning eng og'ir shakli. 
Uning hajmi quyidagicha hisoblanadi: iqtisodiyotda ma'lum bir vaqt ichida 
ishlaganlar soni normal ishlab chiqarish darajasida ish bilan ta'minlangan ishchilar 
sonini, ya'ni barcha mavjud ishlab chiqarish quvvatlarining standart yuk ostida. 
5. Institutsional ishsizlik. 
Mehnat bozori uchun mas'ul bo'lgan davlat idoralari tomonidan yaratilgan 
ishsizlikning ushbu turi va mehnat taqsimotiga ta'sir etuvchi omillar. 
Bularga quyidagilar kiradi: 
• soliq tizimidagi nomukammallik (masalan, ishlamayotgan jismoniy shaxslarning 
daromadlariga soliq stavkasining pasayishi); 
• ishlamaydigan aholining ijtimoiy kafolatlari (masalan, hukumat tomonidan ishsizlik 
bo'yicha yuqori darajadagi nafaqa tayinlash); 
• bo'sh ish o'rinlari to'g'risida bandlik markazlarining xabardorligi yo'qligi. 
Bunday vaziyatda aybdor mehnat bozorining samarasiz ishlashidir. Bo'sh ish 
joyining mavjudligi to'g'risida tegishli ma'lumotlarning yo'qligi xodimga uni tezda 
olishga imkon bermaydi. Yoki boshqa mintaqaga ko'chib o'tishga harakat qiladi. 
O'z navbatida, firmalar o'zlarining taklif etilgan lavozimlariga nomzodlarning 
rezyumelarini ko'rmaydilar. 
Ishsiz fuqarolar uchun yuqori ijtimoiy imtiyozlar va nafaqalar ularga mutlaqo 
normal hayot tarzini olib borishga imkon beradi, ishlaydigan aholining ongsiz 

---

5 
qismini parazitizm to'g'risida qaror qabul qilishga olib keladi. Ijtimoiy nafaqalar 
bo'yicha soliq stavkasining pasayishi, ish haqi bo'yicha etarlicha aniqlanadigan 
soliqqa nisbatan ancha jozibador bo'lishi mumkin.