Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti 5330200 Informatika va axborot texnologiyalari (boshqarishda) yo‘nalishi bakalavriat talabalari uchun

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA‘LIM VAZIRLIGI 
ISLOM KARIMOV NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI 
5330200 - Informatika va axborot texnologiyalari (boshqarishda) yo‘nalishi bakalavriat talabalari uchun 
BOSHQARISH JARAYONLARIDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI 

fanidan kurs ishini bajarish uchun

Bug’ qozonlaridagi texnalogik parametrlarni kompyuterli boshqarish

Qo’llanma 

Toshkent – 2023


Mundarija
Kirish .......................................................................................................................3


1. Bug’ qozoni tavsifi……………..........................................................................5
1.1 Suvni isitish va bug’ishlab chiqarish usullari klassifikatsiyasi ...…………..7 
1.2 Bug’ qozoniga ta’sir qiluvchi omillar ………………….…………….…….8
1.3 Bug’ qozoni uchun qo’yiladigan talablar…………………………………..11


2. Bug’ qozonichiqish jarayonini avtomatlashtirilgan sistemasini ishlab chiqish…………………………………………………………………………….12
2.1 Bug’ qozonidagi jarayonini avtomatlashtirilgan boshqarish sistemasinining informatsion modelini ishlab chiqish…….……………………………………….15
2.2 Bug’ qozoni avtomatlashtirilgan boshqarish sistemasinining funksional va strukturaviy sxemasini ishlab chiqish …………………………….……………...17

Kirish
Bugʻ qozoni — yoqilgʻi yoqqanda oʻchoqda ajraladigan issiqlik hisobiga bosimi atmosfera bosimidan yuqori boʻlgan bugʻ olinadigan qurilma. Koʻpchilik Bugʻ qozoni da ish jismi sifatida suv ishlatiladi. Bugʻ qozoni ikki yoʻnalishda rivojlangan: 1) gaz quvurli qozonlar yaratilgan (bunda silindrik qozonga avval uchtagacha katta diametrli oʻt quvurlar, soʻngra oʻnlab kichik diametrli tutun quvurlari qoʻyilgan); 2) qozonni tashkil etuvchi silindrlar sonini koʻpaytirish yoʻli bilan suv quvurli qozonlar yaratilgan. Avval nisbatan katta diametrli silindrlar sonini 3—9 tagacha oshirilgan (batareyali qozonlar), keyinchalik diametrlari uncha katta boʻlmagan oʻnlab va yuzlab silindrlar oʻrnatilgan. Ular suv qaynatish quvur (truba)lari hisoblanadi. Kichik diametrli silindrlar dastlab gorizontga nisbatan 12° gacha burchak ostida qiya oʻrnatilib, kameralar yoki seksiyalar vositasida bir toʻp qilib birlashtiriladi va ustida joylashgan gorizontal barabanlarga biriktirilib, gorizontal suv quvurli qozonlar yaratidsi. Keyinchalik toʻgʻri qaynatish quvurlari tik yoki qiya oʻrnatilib, bular vositasida yuqorigi va pastki gorizontal barabanlar birlashtirildi; toʻgʻri quvurlar bilan almashtirila boshlandi, qozon barabanlarining soni esa tobora kamaytirildi. Hozirgi vertikal suv quvurli qozonlarda faqat 1 yoki 2 baraban boʻladi. Toʻgʻri oqimli barabansiz qozon ham suv quvurli qozon hisoblanadi. Bugʻ qozoni rivojlanishi bilan bir qatorda qozon agregatlarining bugʻ hosil qilishi, bugʻ parametrlari va undagi f.i.k. ham osha boradi. Qozon agregatlarining f.i.k. 93-95%, bugʻ hosil qilishi 2500 t/ soatgacha (tra 570° va bugʻ bosimi 25 MPa boʻlganda) yetadi.
Qozon agregatida uning ishlashi davomida sodir bo'ladigan texnologik jarayonlar bir qator o'zaro bog'liq parametrlar bilan tavsiflanadi. Ulardan birining o'zgarishi boshqa barcha parametrlarga ta'sir qilishi kerak: bug 'bosimi, etkazib beriladigan havo miqdori, o'choqqa etkazib beriladigan yoqilg'i miqdori va chiqindi gazlar, ozuqa suvi iste'moli.
Qozonxonalarni avtomatlashtirish ishlab chiqarish jarayonini avtomatik tartibga solishni, avtomatik issiqlik nazoratini, masofadan boshqarishni va normal ish rejimidan chetga chiqish signalini amalga oshirishni ta'minlaydi. Qozon qurilmalarini avtomatlashtirish qisman bo'lishi mumkin, unda ma'lum turdagi asbob-uskunalarni avtomatlashtirish amalga oshiriladi yoki murakkab bo'lib, unda qozon o'rnatilishi doimiy texnik xodimlarsiz amalga oshiriladi.
O'rni-kontaktli avtomatlashtirish bilan jihozlangan qozonlarning ishlashi paytida tez-tez favqulodda rejimlar paydo bo'ladi. Favqulodda vaziyatlardan oldingi rejimlarni aniqlash uchun xizmat ko'rsatuvchi xodimlarning ma'lum darajadagi malakasi talab qilinadi va issiqlik ishlab chiqarish jarayonini o'z vaqtida tartibga solish operator tomonidan jarayon parametrlarini doimiy nazorat qilishni talab qiladi. Albatta, sanoat hali ham issiq suv va bug 'qozonlarining keng assortimentini ishlab chiqaradi. Ammo, afsuski, qozonxonalar bilan ta'minlangan avtomatlashtirish tizimlarining aksariyati hali ham o'rni-kontakt elementlari asosida amalga oshirilmoqda. Bundan tashqari, deyarli barcha qozonxonalarda ishlaydigan ko'p sonli qozonxonalar hali ham etarli resurs zaxirasiga ega, ularni to'liq almashtirish oqlanmaydi.
Qozonxonani avtomatlashtirishning asosiy vazifasi tartibga solishdan iborat: bug 'qozonlarida doimiy bug' bosimini yoki issiq suv qozonlarida suv haroratini saqlab turganda, qozonlarning yukiga qarab havo va yoqilg'i ta'minoti.
Qozonning yuklanishiga, belgilangan chegaralardagi suv haroratiga va tortishish (o'choqdagi vakuum) ni tartibga solishga qarab havo va yoqilg'i ta'minotini avtomatik tartibga solish yonish jarayonini avtomatlashtirish deb ataladi.