Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti issiqlik energetikasi fakulteti

Zararsizlantirish usullarini qo‘llanish usullarini shartli ravshda 2 guruhga bo‘lish mumkin - asosiy va yordamchi. Yordamchi guruhiga texnik vositalarsiz bajarish kiradi (zararlangan yuzani artish) yoki ultratovush, qirish, yassi struyli ishlov berish bilan bajariladi.
Zararsizlantirish jarayoni bosqichlari.
Zararsizlantirish jarayoni ikki bosqichda bo‘ladi (1-rasm).

1-rasm. Zararsizlantirish o’tkazish bosqichlari
Birinchisi radioaktiv ifloslik va ishlanadigan yuza o‘rtasidagi bog‘lanishni o‘tish hisoblanadi (b). Agarda radioaktivlik chuqurda bo‘lsa uni chiqarish va so‘ng ketkazish bajariladi (a).
Zararsizlantirishning ikkinchi bosqichi ham ahamiyatlidir. U radioaktiv ifloslikni ishlanadigan yuzadan tashib ketish hisoblanadi. Agarda uni to‘liq bajarilmasa radioaktiv ifloslik qayta o‘tirishi mumkin, odam ikkilamchi ifloslanish bilan duch kelishi mumkin.
Bunga ko‘plab sabablar bo‘lishi mumkin. Eritmalar sifati va normasi, yuvish vositasi, e’tiborsizlik va boshqalar.

Zararsizlantirishning ochiq va yopiq sikllari.

Zararsizlantirish jarayoni ochiq va yopiq siklli bo‘lishi mumkin. Ochiq zararsizlantirish jarayoni rasmda (1-rasm) ko‘rsatilgan. Tozalovchi (1) muhit (eritma) nasos (2) yordamida va qurilma (3) orqali tozalanuvchi yuzaga (4) yuboriladi. Ishlanayotgan modda hududga tushadi, hududni ruxsat etiladigan miqdor darajasidan kam miqdorda radioaktiv ifloslanada. Yopiq siklda yuvilishdagi modda idishga tushadi, uning bir qismi (7) radioaktiv ifloslikdan tozalanib qayta ishlatiladi va bir zararlanish darajasi yuqori qismi yo‘qotish uchun maxsus joyga (qabristonga) tashib (8) ketiladi va yo‘qotiladi.
Albatta ikkinchi yopiq siklli tozalashga uni mablag‘ talabligiga qaramasdan ustunlik beriladi.
Tozalash ishlarini turli xil usullar bilan o‘tkazishning o‘ziga xosligi.
Zararsizlantirish koeffitsientini oshirish maqsadida yo‘naltirilgan bosimli aralashma tarkibiga qum, metall qirindisi va shunga o‘xshash materiallar qo‘shiladi. Ifloslangan qatlamni yo‘qotish usuli uning qayerdaligi, qanday joylashganligi, qanday material bilan bog‘liqligiga qarab tanlanadi. Ifloslangan qatlamni yo‘qotish yuzadan va chuqurdan bo‘lishi mumkin.

Foydalanilgan manbalar

[1] Radiatsion va harbiy gigiyena (B.Duschanov)

[2] Atom yadrosi va zarralar fizikasi. (Mo`minov )
[3] Atom yadrosi va elementar zarralar fizikasi (S.Polvonov, E.Bozorov, Z.Kanokov)
[4] Andrew C. Kadak - " A comparision of advanced nuclear techologies" .....
[5] O'.U.M. Radiatsiya xavfsizligi
[6] Atom fizikasi (G.Axmedova, O.Mamatqulov, I.Xolbayev)