Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti neft va gaz fakulteti

Quduqga tuz kislotali ishlov berish.

Ohaktoshga ta‘sir etishda

2HCℓ + CaCO₃=Ca Cℓ₂+H₂O+CO₂

Dolomitga ta‘sir etish

4HCℓ + СаMg(CO₃)₂ = CaCℓ₂ + MgCℓ₂ + 2H₂O + 2CO₂

Kaltsiy xlor va magniy xlor tuzlari suvda yaxshi eriydi, kislota eltuvchi hisoblanadi va reaktsiyaga kirishadi. Uglerod oksidi CО₂ – quduqdan chiqib ketadi yoki 7,6 MPа bosimda shu suvni uzida eriydi.

Hamma vaqt kislota tarkibida chukuvchi zarrachalar bo’ladi. Qachonki ular bir-biriga ta‘sir qilib eritmada erimaydigan neytral kislotalarni qoldiqlarinii hosil qilish mumkin. Bu qoldiqlar qatlam g’ovakliklariga tushib QTZ-da o’tkazuvchanlikni pasaytirib yuboradi.

Bunday aralashmalar soniga quyidagilar kiradi:

1. Temir xlorid (FeCℓ₂) gidroliz natijasida reaktsiyaga kirishib temir gidroksidini (Fe(OH)₃) hosil qiladi, cho’kma ko’rinishida cho’kadi.

2. Sulfat kislotasi H₄So₂ – eritmada (CaCℓ₂) kaltsiy xlor bilan o’zaro ta‘sir etib, (CaSo₄2H₂O) gips hosil qiladi, u aralashmada uncha katta bo’lmagan miqdorda ushlanib turadi. Gipsning asosiy massasi cho’kmaga tushib, tolali massa ko’rinishida ignali kristallarni hosil qiladi.
3. Kislota aralashmasiga kiritilgan karroziyaga qarshi qo’shimchalar (Ingibitor PB-5).
4. Tuzli kislotalarni ishlab chiqarish texnologik jarayonida F - ftor vodorodi va fosfor kislotasi bo’lib, karbonatlar bilan qatlamda erimaydigan (CaF₂) - кальций фторит ва [Cа₃(PO₄)₂] kaltsiy fosfat kislotasi cho’kmasini hosil qiladi.
Quduqlarga ishlov berishda tarkibida 10-15%-li tuzli kislota tayyorlanadi. Agarda tarkibida neytralli aralashmalar ko’p bo’lsa juda qovushqoq bo’ladi. Qaysiki qatlam g’ovakliklaridan chiqishini qiyinlashtiradi. Xlor kislotasining (HCℓ) 15% – tayyorlanmasi –32.8 ⁰C-da muzlaydi.
SHuning uchun bunday aralashmalar maxsus yoki laboratoriyada tayyorlanadi.
HCℓ- eritma tarkibiga quyidagi reagentlar qo’shiladi.