Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti neft fakulteti

1. QATLAMGA KIMYOVIY USULLAR BILAR TA'SIR ETISH METODLARI

So'nggi yillarda rezervuar zonasini qayta ishlash uchun ishlatiladigan kislotalarning xilma-xilligi oshdi. Kislota bilan ishlov berish turlarining xilma-xilligi konlarning geologik va fizik xususiyatlaridagi farq bilan izohlanadi. Mamlakatning turli xil neft ishlab chiqaradigan hududlarida kislota bilan ishlov berishning ayrim turlarini qo'llash natijalarini umumlashtirish, ularni qo'llash samaradorligi qo'llaniladigan usulning xarakteristikasi konning geologik va fizik xususiyatlarini hisobga olishiga bog'liq degan xulosaga kelishimizga imkon beradi.
Hozirgi vaqtda kislotalar qo'llaniladi:
* sulfamik,
* karbonat angidrid
* oltingugurt.
Kislota bilan ishlov berishning quyidagi turlari mavjud (texnologiya), masalan:
1. Tuz kislotasini davolash:
- kislotali vannalar;
- oddiy kislota bilan ishlov berish;
- bosim ostida kislota bilan ishlov berish;
- chuqur kislota bilan ishlov berish;
- ko'pikli kislota bilan ishlov berish;
2. Loy kislotasini davolash.
Kislota bilan ishlov berish ham qazib olish, ham quyish quduqlarida qo'llaniladi.
Birinchidan-oqim tezligini oshirish uchun, ikkinchidan — quduqlarning qabul qilish qobiliyati.

2. QUDUQLARNING TUBIGA KISLOTA TA'SIRINING FIZIK-KIMYOVIY ASOSLARI

Quduq tubiga ta’sir etish keng tarqalgan usullaridan biri bu xlorid kislotadan foydalanishdir. Quduqlarni xlorid kislota bilan davolash texnologik operatsiyalarning qiyosiy soddaligi, arzonligi va etarli samaradorligi bilan tavsiflanadi.
Xlorid kislotaning suvli eritmalarini toshga quyishda karbonat hosil qiluvchi minerallar, shuningdek qatlamga kiritilgan turli xil ifloslantiruvchi zarralar eriydi.
Xlorid kislotaning suvli eritmalarini toshga quyishda karbonat hosil qiluvchi minerallar, shuningdek qatlamga kiritilgan turli xil ifloslantiruvchi zarralar eriydi.
Xlorid kislotadan tashqari, kimyoviy ta'sir qilish usullari uchun sirka, sulfamik, gidroflorik va boshqa kislotalardan foydalanish mumkin. Kislota eritmalarining tosh tarkibiy qismlari bilan o'zaro ta'siri quyidagi reaktsiyalar orqali sodir bo'ladi:
1) xlorid kislota eritmasi ohaktosh va dolomit bilan
CaCO3 + 2HCl \ u003d CaCl2 + H2O + CO2;
Samd (CO3)2 + 4HCl = CaCl2 + MgCl2 + 2H2O + 2CO2;
2) sirka kislotasining toshning karbonat tarkibiy qismlari bilan eritmasi
CaCO3 + 2CN3COOH \ U003d Ca(CH3COO)2 + H2O + CO2;
3) karbonat tarkibiy qismlari bilan sulfamik kislota eritmasi
CaCO3 + 2NH2SO3H = Ca(NH2SO3)2 + H2O + CO2.
Kaltsiy xlorid (CaC12) va magniy xlorid (MgCl2) — bu reaktsiya natijasida hosil bo'lgan kislota tashuvchi suvda yaxshi eriydigan tuzlar. Karbonat angidrid (CO2) quduqdan osongina chiqariladi yoki tegishli bosimda (7,6 MPa dan yuqori) bir xil suvda eriydi.
Shu bilan birga, kislotada har doim aralashmalar mavjud bo'lib, ular u bilan o'zaro ta'sirlashganda neytrallangan kislota eritmasida erimaydigan yog'ingarchilik hosil qilishi mumkin. Qatlam teshiklarida bu yog'ingarchiliklarning yo'qolishi CCD o'tkazuvchanligini pasaytiradi.
K. bunday aralashmalar quyidagilarni o'z ichiga oladi.
1. Temir xlorid (Res13), temir oksidi gidrat [Fe(OH)3] ning gidrolizi natijasida hosil bo'lgan, hajmli cho'kma sifatida tushadi.
2. Eritmadagi h4so2 sulfat kislotasi kaltsiy xlorid CaC12 bilan o'zaro ta'sirlashganda gips (CaSO4* 2H2O) hosil qiladi, u eritmada faqat oz miqdorda saqlanadi. Gipsning asosiy qismi igna kristallarining tolali massasi shaklida cho'kadi.
3. Kislota eritmasiga korroziyaga qarshi qo'shimchalar sifatida kiritilgan ba'zi reaktivlar (masalan, Pb-5 inhibitori).
4. Vodorod ftoridi va fosfor kislotasi, ular xlorid kislota ishlab chiqarishning ba'zi texnologik sxemalarida mavjud bo'lib, karbonatlar bilan reaksiyaga kirishganda, qatlamda kaltsiy ftorid (CaF2) va kaltsiy fosfor kislotasi (saz(RO4)2) ning erimaydigan yog'inlarini hosil qiladi.
Quduqlarni qayta ishlash uchun odatda 10-15% oralig'ida toza HC1 bo'lgan xlorid kislota eritmasi tayyorlanadi, chunki uning yuqori miqdori bilan neytrallangan eritma juda yopishqoq bo'lib chiqadi, bu esa uning qatlam teshiklaridan chiqishini qiyinlashtiradi. 15% HC1 eritmasining muzlash nuqtasi minus 32,8 °s ga teng.
Eritmani tayyorlash retsepti tijorat laboratoriyalarida yoki ilmiy-tadqiqot institutlarida qo'llaniladi.
Quyidagi reaktivlar HC1 eritmasiga qo'shiladi:
1. Ingibitorlar-bu HC1 eritmasi tashiladigan, pompalanadigan va saqlanadigan uskunalarga kislotaning korroziv ta'sirini kamaytiradigan moddalar. Odatda, inhibitorlar Inhibitor turiga va uning boshlang'ich konsentratsiyasiga qarab 1% gacha qo'shiladi.
Ingibitorlar sifatida quyidagilar qo'llaniladi:
formalin (0,6%), korroziya faolligini 7-8 baravar kamaytiradi; unicol - yopishqoq quyuq jigarrang suyuqlik ( masalan, unicol PB-5) (0,25-0,5 %), korroziya faolligini 30-42 baravar kamaytirish. Biroq, unicol suvda erimaganligi sababli, u neytrallangan (reaksiyaga kirishadigan) kislotadan cho'kadi, shuning uchun uning konsentratsiyasi 0,1% gacha kamayadi, bu esa korroziya faolligini atigi 15 martagacha kamaytiradi.