Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filial

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA

MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI

ISLOM KARIMOV NOMIDAGI

TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI

OLMALIQ FILIAL

«Elekrt texnikasi va elartr mexanikasi» kafedrasi

«Andozaviy texnik majmualarning avtomatlashtirilgan elektr yuritmalari » fanidan

Guruh: 5^B – 17 EEE

Bajardi Maraimov M Qabul qildi Yoʻldoshev X

Olmaliq – 2020 yil

O’ZGARMAS TOK MOTORINI RELE-KONTOKTORLI BOSHQARISH ELEKTR APPARATLARINI XISOBLASH, TANLASH VA SOZLASH.

Reja:

1. 
   Mehanizm yuritmalarining tezligini rostlash.
   
2. 
   Suniy tavsiflar qurish.
   
3. 
   Oʻzgartgich
   

Foydalanilgan adabiyotlar.

O’ZGARMAS TOK MOTORINI RELE-KONTOKTORLI BOSHQARISH ELEKTR APPARATLARINI XISOBLASH, TANLASH VA SOZLASH.

Ko‘pgina ko‘tarish va transport mashina hamda mexanizm yuritmalarining tezliklarini rostlash MQ O‘TM yakoriga parallel R_P va ketma – ket qo‘shimcha R_Q qarshiliklar ulab amalga oshiriladi (3– rasm).

3–rasmdagi sxema bûyicha tarmoqqa ulangan motor tavsiflari tenglamalarini quyidagi ifoda-lar asosida hosil =ilish mumkin:

U=E+IR_ya+I_kR_k; (5)

U=I_pR_p+I_kR_k; (6)

I_k=I+I_p. (7)

(5) va (6) tenglamalardagi I_k ni (7) dagi ifoda bilan almashtiramiz. So‘ngra har ikki tenglamadagi I_P ni ekvivalent o‘zgartirib 6 –rasmdagi motor uchun elektromexanik va mexanik tavsiflari tenglamalarini quyidagi ko‘rinishda yozamiz:

 =  ₀ - I(R_Ya +  R_K) / c; (8)

 =  ₀ - M(R_Ya +  R_K) / c²; (9)

bu erda,  = R_k / (R_P + R_K), s =kF.

6– rasm. MQ O‘TM ning yakoriga qo‘shimcha parallel va ketma-ket qarshiliklarning ulanish sxemasi

7– rasm. MQ O‘TM ning yakoriga qo‘shimcha parallel va ketma-ket qarshiliklar ulanganidagi

tavsiflari (R_P=const, R_KK=var)

(8) va (9) tenglamalardan yaqqol ko‘rinib turibdiki, motorning ideal salt yurishdagi tezligi asosiy sxema bo‘yicha ulanishiga nisbatan  marta kam bo‘ladi. R_P va R_K qarshiliklar qiymatlarini o‘z-gartirib boshqarishning ikki varianti qo‘llani-ladi.

1 – variant. R_P= const, R_K = ar R_K qiymatla-rining o‘zgarish oralig‘i 0   deb qarab motorning sun’iy tavsiflarini quramiz (7 – rasm).

R_K = 0 bo‘lganida R_P ning ₀ qiymatiga ta’siri bo‘lmaydi, chunki R_P qarshilik tarmoqqa parallel ulangan holda bo‘lganida va R_P ning qiymati 0 dan  gacha o‘zgarganida ham motor tabiiy tavsifdan pastda ishlaydi (7 – rasmdan 1 – tavsif). R_K ning ma’lum o‘zgarmas qiymati uchun R_P ni (0  ) oraliqda o‘zgartirib qurilgan 2 va 3 sun’iy tavsiflari motor tabiiy tavsif bilan koordinatalar tizimining 2 – choragidagi ma’lum A nuqtasida kesishadi.

Bu nuqtada yakor toki I=U/R_P ga teng bo‘ladi. 3 – tavsif motorning dinamik tormozlash ish reji-mini anglatadi.

2 – variant. R_K=const, R_P =ar R_P qiymatining o‘zgarish oralig‘i 0 dan to  gacha deb qaraganimizda va R_K ning o‘zgarmas qiymatlari uchun qurilgan tavsif-lar to‘plami 3.18 – rasmda keltirilgan.

R_P=0 bo‘lganida motorning yakori qisqa tu-tashib, R_K ning qiymati qancha bo‘lishidan qat’iy nazar motor dinamik tormozlash rejimida ishlaydi (8 – rasm, 4 – tavsif) va uning nishabligi 1- tabi-iy tavsifi bilan bir xil bo‘ladi. R_P= bo‘lganida motorning sun’iy tavsifi ₀ dan boshlanadi va uning nishabligi yakor zanjiridagi qarshilik R_K ning qiymatiga bog‘liq bo‘ladi (2 – tavsif). 4 – va 2 – tasiflar koordinatalar tizimining to‘rtinchi chora-gidagi V nuqtada kesishadilar va bu nuqtada yakor tokining qiymati I=U/R_K ga teng bo‘ladi. R_P  0 qiymatlari uchun qurilgan tavsiflar ham (2 – tav-siflar) shu V nuqtada kesishadi. V nuqtaning koor-dinatasi faqat R_K ning qiymatiga bog‘liqdir.

8 – rasm. MQ O‘TM ning yakoriga qo‘shimcha parallel va ketma-ket qarshiliklar ulanganidagi tavsiflari (R_P=var, R_K=const)

9 – rasm. Ideal kuchlanish va tok manbailarining tashqi tavsiflari
Har ikki variant uchun qurilgan tavsiflar tahlili shuni ko‘rsatadiki, bu usul bilan motor tezligini rostlash yakor zanjirida kuchlanishni o‘zgartirib va yakor zanjiriga ketma-ket qarshilik ulab motor tezligini rostlash usullari oralig‘idagi mavqeni egallaydi.

Bu usulning afzalliklari:

a) tezlikni rostlash diapazoni D=(56):1;

b) tezliklarni rostlash silliq kechadi;

v) tezliklarning kichik qiymatlarida tavsif-larning bikrligi yuqori bo‘ladi.

Bu usulda tezlikni rostlagimizda eng asosiy muammo tezlikni rostlash jarayonida energiya isrofining ko‘pligidir. Shuning uchun bu usul amaliyotda asosan kichik quvvatli va qisqa muddatli ish rejimida ishlaydigan elektr yuritmalardagina qo‘llaniladi.

«O‘zgartkich - motor» tizimidan bu tizimning farqli xususiyati, uning ichki qarshiligi juda kichik bo‘lgani sababli, yakor tokining qiymati katta bo‘lganida ham unda sodir bo‘ladigan kuchlanish pasayishi katta bo‘lmas-ligidadir. Ideal holda ichki qarshiligi nolga teng deb qaraganimizda o‘zgartkichning volt-amper tavsi-fi gorizontal chiziqdan iborat bo‘ladi

Keyingi yillarda elektr yuritmalarda para-metrik o‘zgartkichlarning xilma-xil turlaridan keng foydalanilmoqda. Bunday o‘zgartkichlar asosan tok manbai sifatida qo‘llaniladi. Parametrik tok manbalari yuklanishga deyarli bog‘liq bo‘lmagan holda tok ishlab chiqaradi va shu sababli ideal tok manbai sifatida uning volt – amper tavsifi vertikal chiziqdan iborat bo‘ladi (9 – rasmdagi 2 – to‘g‘ri chiziq).

«Tok manbai – motor» tizimining sxemasi 20a – rasmda keltirilgan bo‘lib, bu sxemada motor-ning yakori 2 tok manbai 1 ga ulanib, qo‘zg‘atish cho‘lg‘ami 3 dagi tok potensiometr 4 vositasida rost-lanadi va uning yo‘nalishi K₁ va K₂ kontaktorlar yordamida o‘zgartiriladi. I = const bo‘lgani uchun bu tizimning elektromexanik tavsifi vertikal to‘g‘ri chiziqdan iborat bo‘ladi (20 b - rasm).

20 – rasm. «Tok manbai – motor» tizimining

sxemasi (a), elektromexanik (b) va mexanik (v) tavsiflari
(3.3) tenglama asosida tizimning mexanik tavsiflari to‘plamini qurish mumkin. I=const bo‘lgan uchun motor momenti va uning ishorasi magnit oqimi qiymati va uning ishorasi bilan aniqlanadi.

20a - rasmdagi potensiometr 4, K₁ va K₂ kontaktlar yordamida qo‘zg‘atish toki va uning yo‘nalishi o‘zgartirilib, magnit oqimi F ning – F₁ dan +F₆ qiymatlariga mos keluvchi tizimning mexanik tavsiflarini qurish mumkin va bu tavsiflar vertikal chiziqlardan iborat bo‘ladi (20v – rasm). Bunday tavsiflar tezlikning har qanday qiymatida ham momentni o‘zgarmas qiymatda ushlab turish imkonini beradi.

Bunday tizimda tezlikni rostlash tezlik bo‘yicha teskari bog‘lanish zanjiri yordamida amalga oshiriladi.