Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmoliq filiali

Fizik va kimyoviy xossalari
Ftor uchun kimyoviy belgi “F” dir. Uning atom raqami 9, atom og’irligi 18,9, zichligi 1,265. Erish harorati -220 daraja, qaynash harorati -188 daraja. Bu hidi ozonni eslatuvchi metallmas element. U och jigarrang-sariq rangga ega. U galogenlar guruhiga kiradi va ushbu guruhning birinchi elementidir. Galogen atamasi metallarni biriktirib tuz hosil qilishi mumkin bo’lgan moddalarni tavsiflash uchun ishlatiladi. Galogenlar orasida eng kam qutblanuvchi element hisoblanadi. Bu barcha elementlarning eng kuchli elektromanfiy elementidir. Bu xona haroratida gazsimon bo’ladi. Gaz shakli zaharli hisoblanadi. U xrom va brom elementlarining xususiyatlariga o’xshaydi. Kichik zarrachalarga yopishgan ftor havoda uzoq vaqt qolishi mumkin.
Ftor o’z guruhidan boshqa halogenlarni tuzlaridan siqib chiqarib yuborishi mumkin:
2 NaBr + F₂ → 2 NaF + Br₂
2 NaCl + F₂ → Cl₂ + 2 NaF 
Ishqorlar va ftor o’rtasida nomutanosiblik reaktsiyasi xarakterlidir:
2 NaOH + 2 F₂ → H₂O + 2 NaF + OF₂ 
Oqim sharoitiga qarab, ftorning suv bilan reaktsiyasi mahsulotlari farq qilishi mumkin:
2 H₂O + 2 F₂ → O₂ + 4 HF
2F₂ + 11H₂O → 19HF↑ + H₂O₂ + HOF ↑ + O₂↑ + O₃↑ + OF₂ ↑ + O₂F₂↑
Ftor eng reaktiv element hisoblanadi. Barcha organik va noorganik moddalar bilan reaksiyaga kirishadi. U kislorod va inert gazlarni o’z ichiga olgan barcha elementlar bilan reaksiyaga kirishishi mumkin. Organik birikmalar ftor ta’sirida yonib, gidroflorik kislota va uglerod tetraflorid birikmalarini beradi. Quruq ftorli gaz shishaga ta’sir qilmaydi; ammo, stakan qizdirilganda, u ftor gazining ta’siri bilan qattiq yonadi. Hatto uning haroratiga mutanosib ravishda oltin va platina ta’sir qilishi mumkin. Bog’langan elektronlari tufayli ba’zi metallar bilan ko’prikli birikmalar hosil qilishi mumkin. Oddiy sharoitda kislorod, natriy, kaliy va kaltsiy oksidlari va galogenlari bilan reaksiyaga kirishmaydi. U xlor bilan 225 daraja reaksiyaga kirishib, interalogen deb ataladigan boshqa birikmani hosil qiladi. U suv bilan reaksiyaga kirishganda kislorod yoki ozon hosil bo’ladi. U kislorod bilan ftorli birikmalarni hosil qiladi; ya’ni bu birikmalar oksid emas.Ftorli birikmalarda kislorod ijobiy ahamiyatga ega. Ftor – ftorning elektronlar hosil qilib, ionga aylanadigan shakli. Bu ftor va ftor o’rtasidagi eng aniq farq . Ftor ionlari yaxshi komplekslashtiruvchidir. Ftor “F” belgisi bilan belgilanadi. U faqat “-1” oksidlanish soniga ega. Ushbu xususiyat tufayli u bitta bog’lanishni amalga oshirishi mumkin.
Ftor tabiatda erkin holatda topilmaydi. U yer qobig’idagi eng keng tarqalgan elementlar orasida 13-o’rinni egallaydi. Bu koinotdagi eng keng tarqalgan 24-element. Tabiatda uchraydigan eng muhim mineral ftoritdir. Ushbu mineral “Florspati” deb ham ataladi, bu ftor kaltsiyining birikmasidir. Ftorit tarkibida 51,3 foiz kaltsiy va 48,7 foiz ftor mavjud. Kriyolit va boshqa ko’plab minerallar tarkibida ftor ham bo’lishi mumkin.