Islom moliya tizimi boshqaruvi

 
46 
UZBEKISTAN |
www.caajsr.uz
 
 
xarajatlar). Yoʼqotilgan imkoniyat yoki mablagʼ sarflari uchun jarima olish mumkin 
emas. 
Ijara – oʼz nomi bilan, ijara yoki lizing shartnomasidir. Ijaraga berilgan mulk 
huquqi buyurtmachiga oʼtkazish imkoniyati koʼzda tutilgan boʼlsa, ijara shartnomasi 
«Ijara muntahia bi tamlik» (mulkdorlik bilan yakunlanuvchi ijara) deb yuritiladi. Ushbu 
moliyalashtirish vositasining maqsadi ijara muddati tugagandan soʼng ijara oluvchiga 
ijara obʼektini uning nomiga oʼtkazib berishdir. 
Ushbu 
ijara 
kontseptsiyasi 
Islom 
moliyasi 
muassasalari 
tomonidan 
qoʼllaniladigan moliyaviy lizingga muqobil mahsulot hisoblanadi. Ijaraning bir nechta 
shakllari mavjud boʼlib, ular ijara beruvchidan ijara oluvchiga sovgʼa qilish, sotish va 
ulushni oʼtkazish kabi aktivga egalik huquqini oʼtkazishning turli xil usullarini aks 
ettiradi. 
Takoful – arabchada «kafala» soʼzidan kelib chiqqan boʼlib, kafolat berish 
maʼnosini beradi. Аniqroq aytganda, bu «takafala» feʼlidan kelib chiqib, oʼzaro kafolat 
berish va bir-birini himoya qilish maʼnosiga ega. Shuning uchun, soʼzma-soʼz tarjima 
qilinganda, bu oʼzaro yordamni anglatadi. 
Taʼkidlash joizki, Takoful shartnomasi bir-birlariga yordam berish gʼoyasiga 
asoslangan boʼlib, har bir ishtirokchi oʼzaro himoya qilish kelishuviga koʼra, har qanday 
yordamga muhtoj aʼzoga moddiy yordam koʼrsatish uchun umumiy jamgʼarmaga oʼz 
hissasini qoʼshadi. Аsosan Takoful oʼzining falsafasi va tuzilishi jihatidan anʼanaviy 
oʼzaro sugʼurtaga juda oʼxshaydi. Takofulning barcha faoliyati Islom tamoyillarga 
asoslangan boʼlishi, unda shariat kengashi tashkil etilishi va daʼvolar haqiqatan ham 
qonuniy boʼlishi kerak. 
Sukuk – mulkchilik manfaatlarini ifodalovchi teng nominaldagi investitsiya 
sertifikati. Sukukni sarmoyadorlarga foyda keltiradigan va anʼanaviy aktivlar bilan 
taʼminlangan qimmatli qogʼozga oʼxshash Islom moliyalashtirish instrumenti deb 
tasavvur qilsa boʼladi. Sukuk ribo yoki foizni taqiqlovchi shariat tamoyillariga muvofiq 
tarzda tuziladi. Sukuk davlatlar yoki tashkilotlar tomonidan chiqariladi va turli xil 
bitimlar asosida boʼlishi mumkin, xususan, Murobaha, Ijara, Istisna, Mushoraka va 
boshqalar.