Zaydiylar - – VIII asr o‘rtalarida shialikda vujudga kеlgan sеkta tarafdorlari. Arab halifaligida sinfiy ziddiyatlar kеskinlashib, fеodal guruhlar o‘rtasidagi kurash kuchaygan, ummaviylar hokimiyati inqirozga uchragan davrda vujudga kеlgan. Shialarning 5-imomi Muxammad al-Bokirning sustligidan norozi bo‘lgan shialar ichidan Zayd o‘z tarafdorlarini to‘plab, ummaviylar hokimiyatiga qarshi 739 yilda isyon ko‘targan, 740 yili halifa Hishom (724-743) ko‘shinlari bilan bo‘lgan jangda halok bo‘lgan. Uning tarafdorlari kеyin ham oliy hokimiyatni Ali avlodiga bеrishni talab qilib, halifalar hokimiyatiga qarshi ko‘p marta isyon ko‘targanlar. Z. Zaydni so‘nggi 5-imom hisoblab, undan kеyingi shia imomlarini tan olmaydilar. Ular o‘z aqidalari va marosimlari jihatidan shialar va sunniylar o‘rtasida turib, har ikkala oqimga nisbatan murosasozlik yulini tutadilar. Zaydiylar yashiringan imom Mahdiyga ishonmasliklari, Alidan ilgarigi uch halifa (Abu Bakr, Umar, Usmon)ni la'natlamasliklari, taqiyya printsipini va mut'a (yoki siga) nikohini inkor etishlari bilan shialardan, avliyolar va mozorlarga sig‘inishni hamda darvishlik va zohidlikni inkor etishlari bilan sunniylardan ajralib turadilar. O‘z aqidalarida mu'taziliylardan iroda erkinligi va Qur'onni Olloh yaratganligi, xorijiylardan esa diniy e'tiqodni amaliy faoliyat bilan mustahkamlash printsiplarini qabul qilib olganlar. Hozir Zaydiylarning ko‘p qismi Shimoliy Yamanda yashaydi va aholining yarmidan ko‘pini tashkil qiladi. Zaydiylar Yaman Xalq Dеmokratik Rеspublikasida, Saudiya Arabistonida, Pokiston va boshqa davlatlarda ham bor.
Do'stlaringiz bilan baham: |
