Ismoilxo'jayev Iskandarxo'ja Muloqotning biznesdagi o‘rni

---

Ismoilxo'jayev Iskandarxo'ja 
Muloqotning biznesdagi o‘rni 
Biznes muloqot shaxsiy va ijtimoiy muloqotga nisbatan rasmiyligi bilan xarakterlanadi. Har qanday 
biznesning muvaffaqiyati gʻoyatda yaroqli va samarali muloqotga bogʻliq boʻladi. Bu muloqot biznes 
tashkilotlari, bozorda, tashkilotlar va ishchilarning turli xil guruhlari, biznes egalari va ishchilari, xaridorlar 
va sotuvchilar, xizmat ta’minotchilari va mijozlar, savdo va tashkilot xodimlari hamda matbuot xodimlari 
oʻrtasida ham sodir boʻladi. Bu kabi barcha muloqotlar biznesga oʻz ta’sirini oʻtkazadi. Diqqat bilan 
qilingan bu kabi muloqot biznes manfaatlariga koʻmaklashadi. Aks holda, u tashkilotni nochor ahvolda 
koʻrsatadi. Muloqot har qanday tashkilot uchun hayotiy kuch manbaidir. Har qanday tashkilotda asosiy 
muammo samarali muloqot jarayonidir. Odatda, boshqaruv muammosi yetarli darajada boʻlmagan 
muloqotga sabab boʻladi. Buyruqlarni notoʻgʻri talqin etish jiddiy xatolarni keltirib chiqaradi. 
Muloqotdagi asosiy muammo talqin etilgan ma’no boʻlib, uni soʽzlovchi koʽzda tutmagan boʻlishi 
mumkin. Soʻzlovchi va tinglovchi alohida ikki shaxsligi, ularning oʻz cheklovlari mavjudligini va ular 
oʻrtasidagi xabarda ma’no buzilishi mumkinligini anglab yetish shart. 
Insonlar tashkilot ichida bir-birlari bilan muloqot qilishlari ichki muloqot hisoblanadi. Bu bir jamoada 
ishlash va umumiy maqsadlarni anglab yetish uchun qilinadi. Muloqot rasmiy yoki norasmiy boʻlishi 
mumkin. Ichki muloqot yuzma-yuz va yozma muloqotni oʻz ichiga oladi. Xabar, hisobot, ofis buyruqlari, 
aylanma farmoyish, faks, videokonferensiya, yigʻilish va shu kabilar ichki muloqot namunalaridir. 
O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishib, demokratik huquqiy davlat va fuqarolik jamiyati qurish 
yo‘lidan borayotgan bugungi kunda dunyo andozalari darajasidagi bilimdon, zukko, har tomonlama 
yetuk iqtisodchi mutaxassis kadrlarni tayyorlash muhim ahamiyat kasb etmoqda. Bu esa ta’lim 
andozalariga yangi, zamonaviy fanlarni kiritish orqali amalga oshiriladi. 
AUKSION - "kimoshdi" savdosi, ochiq savdo qilish. Bu savdo 
xizmati mahsulotni eng yuqori narxga ko'targan xaridor sotib oladi. 
BANK - yuridik va jismoniy shaxslarning vagtiga qarab pul mablag'larini bir 
davolash yig'uvchi va uzluksiz aylanib turushini ta'minlovchi, korxonalarga va 
umuman pulga tekshirishga kredit, suda qilingan, tomonlar ishlash to'lovi va boshqa 
hisob-kitob ishlarida vositachilik qilib turuvchi, oltin vachet el valyutasi bilan bog'lig 
operatsiyalarni bajaruvchi kredit-moliya muassasi. B. pul qo'yuvchilarga ma'lumot 
foizini to'lash, qarz olganlardan davomiy foiz stavkasini undiradi va ana shu foizlar 
bo'yicha farq qiladigan bank foydasi mavjud. 
BIZNES- (inglizcha business-ish, faoliyat, mashg'ulot ) boylik, foyda 
orttirishga yo'naltirilgan ish, faoliyat. Biznes xo'jalik yuritish ko'lamiga qarab yirik, 
o'rta va mayda turlarga bo'linadi. Xodimlarning o'rtacha soni va mahsulot hajmiga qarab ajratiladi. 
BIZNESMEN - (inglizcha 
business-ish, man-odam)- biznes 
bilan 
shug'ullanuvchi shaxs, korchalon. 
BIRJA - (goll.beurs, nem. Borse-hamyon)- 1) mahsulot, valyuta va 
gimmatbaho gog'ozlarni ayirboshlashda, hisob va ma'lumot xizmatlarini amalga 
oshirishda faol qatnashuvchi tashkilot. Xizmat ko'rsatgani uchun vositachilik 
yig'imini oladi; 2) birja savdo-sotig'i bo'ladigan joy. 
BO.J- (arab.-o'lpon, soliq) - bojxona nazorati ostida davlat tomonidan mamlakat 
chegarasidan olib o'tiladigan tovarlar, mol-mulk va qimmatbaho qog'ozlardan 
undiriladigan pul yig'imlari.
BROKER - mahsulot, qimmatbaho qog'ozlar, valyuta sotuvchilar 
va xaridorlar o'rtasidagi rasmiy dallol. O'zi yoki mijozlar nomidan kelishuvlar, 
shartnomalar tuzish huquqiga ega shaxs. 
VALYUTA - ( ital. valuta. lat. valere- gadrlanmoq, qiymat )- mamlakatning 

---

pul birligi va uning tipi (oltin, kumush, qog'oz, pul)ga tenglashtirilgan to'lov 
vositalari. 
VEKSEL - (nem.Wechsel, aynan-ayirboshlash)- qarz majburiyatlari xususida 
yozma holda berilgan maxsus ko'rinishdagi qimmatbaho qog'oz. qarz bergan tomon 
vekselda ko'rsatilgan muddat tugashi bilan qarzni talab qilish huquqiga ega. 
IMPORT - (lat. importo-kiritaman) - 1) mamlakat ichiga foydalanish yoki 
sotish uchun chetdan olib kelingan xorijiy mahsulotlar; 2) kapital I.- xorijdan mamlakatga kelayotgan 
kapital (kredit, zayom va boshqa); 3) chetdan olib kelingan 
mahsulotlarning umumiy soni va qiymati. 
INVESTISIYA - (nem.investitlion, lat. investere- kiyintirmoq)- investor 
tomonidan biror bir faoliyatni amalga oshirish uchun kapital mablag'larni, 
sarmoyalarni joriy qilish, foyda olish maqsadida sarf qilish. I. mamlakat ichida (ichki investisiya) va xorijiy 
mamlakatlarda (tashqi investisiya) amalga oshirilishi mumkin. 
Moliya I.si- qimmatbaho qog'ozlarni xarid qilish, pul mablag'larini jamg'arish va 
boshqalarni, real moddiy ishlab chiqarishga sarflangan sarmoyalarni o'z ichiga oladi. 
IPOTEKA - (yunon.hypotheke-garov)- qarz, kredit olish uchun biror-bir 
muayyan ko'chmas mulkni (yer, imorat va hokazo) garovga qo'yish. 
LISENZIYA - (lat.licentia-erkinlik, huquq)- ruxsatnoma; 1) chet 
mamlakatlardan mol keltirish yoki chet elga mol chigarish uchun davlat organlari 
tomonidan beriladigan ruxsatnoma; 2) biror narsadan yengil shartlar bilan yoki bepul 
foydalanish huquqi; 3) chegaradan mol chigarish yoki mol kiritishda boj to'lovlarini 
kamaytirish. Patentlangan L.- ro'yxatga olinib, guvohnoma berilgan kashfiyotdan 
foydalanish huquqini boshqalarga berish. 
PATENT - (lat. patens-guvohnoma, yorliq)- 1) xususiy tarzda tadbirkorlikning 
biror bir turi bilan shug'ullanishga ruxsat beruvchi guvohnoma, tegishli hujjatlar 
asosida moliya organlari tomonidan beriladi; 2) ilmiy kashfiyot va ixtiroga 
mualliflikni tasdiqlovchi guvohnoma. P. davlat tomonidan patentlashtiriladi. 
POLIS - (fr.police, ital, pollissa-tilxat)-shaxsiy yoki mulkiy sug'urta 
shartnomasi tuzilgani va uning shartlari haqidagi hujjat. 
REKLAMA - (fr.reclame)-tovar yoki ko'rsatiladigan xizmat to'g'risidagi xolis 
axborot, ularni ko'proq sotish maqsadida xaridorlarga ularning xossalari, afzalliklari 
va sotib olish shartlarini yetkazish. R. maxsus firmalar orqali amalga oshiriladi va 
yugori daromad manbai hisoblanadi. 
SERTIFIKAT - (fr.certifikat-tasdiqlayman, guvohlik beraman) - bu guvohlik 
beruvchi hujjatdir. Masalan: auditor sertifikati- e'lon qilingan firma balansining 
to'g'riligini tasdiqlovchi hujjat. Sug'urta sertifikati- bu sug'urta shartnomasining 
shartlari qayd etilgan hujjat. Aksionerlik sertifikati- bu o'z egasining jamiyat 
(kompaniya) kapitalining bir qismiga egaligini tasdiqlovchi hujjat. Tashqi iqtisodiy 
alogalarda tovar sifati guvohnomasi va h.k. 
O'zbekiston iqtisodiyoti hamda hozirgi kundagi qisqacha o'zgarishlar haqida tahlil qiladigan bo'lsak, 
O'zbekistonda yalpi ichki mahsulot 840 trillion so'mni tashkil etishi ko'zda tutilmoqda. Inflyatsiya darajasi 
esa yil yakuniga qadar 9% dan past bo'lishi kutilmoqda. Shuningdek, O'zbekiston hozirda juda ko'plab 
mamlakatlar bilan eksport va import borasida shartnomalar tuzgan mamlakatdir. Mamlakatimizda biror 
soha yoki tashkilotning xizmat ko'rsatishi, bozordagi ulushi monopoliyaga aylanib ketmasligining oldini 
olish maqsadida davlat har tomonlama nazorat ishlarini olib boradi.
Hozirda yurtimizda ishsizlik darajasi 9.6%ni tashkil etadi. Ko'pchilik yosh tadbirkorlar banklardan foiz 
stavkasi anchayin qulay bo'lgan kreditlardan foydalanib, o'z bizneslarini yo'lga qo'ymoqda. Ularga 
tayinlagan limit anchayin kattaligi ko'pchilikka qulaylik tug'diryapti. Katta tadbirkorlar orasida esa o'z 
mablag'larini banklarga depozit sifatida qo'yish anchayin keng tus olmoqda. Bundan tashqari, yoshlarga 

---

mehnat birjalari o'z ishlarini boshlashda yaqindan ko'mak berib kelyapti. Ular orasida menejment, 
marketing, blogerlik sohalariga talab katta..