Issiqlik energetikasi

R
Е
R
Э
Э
П



(7.21)
Rezistor
М
R
va
Н
R
larning qarshiligi boshlangich harorat o‟lchaganda
ulchash sxemasining muvozanat shartidan topiladi (7.6-rasm). Ulchash sxemasining
chap shoxobchasida a va b nuqtalar orasida
М
R
va
Н
R
rezistorlardagi kuchlanish
tushuvi TEYK bilan kompensatsiyalanadi, ya„ni
.
2
1
M
H
Н
R
I
R
I
E




(7.22)
Termojuft erkin uchlari harorati o‟zgarishining chegara qiymati
0
t

50
0
С dan
ortmaydi. Atrof-muhit harorati o‟zgarishining shu diapazonda (7.22) tenglama
quyidagi kurinishni oladi:
,
)
(
)
,
(
2
0
2
1
0
0
м
м
н
ab
н
R
I
t
R
I
R
I
t
t
Е
Е







(7.23)
bunda Е
ab
(
0
0
, t
t

) erkin uchlar harorati t
0
dan
0
t

ga kutarilganda termojuft TEYuKi ning
tushuvi:
м
R

-erkin uchlar harorati t
0
dan
0
t

ga kutarilganda rezistor qarshiligi
М
R
ning
orttirmasi
.
Mis rezistor qarshiligining orttirmasi:
,
)
(
)
(
0
0
0
t
R
t
R
t
R
R
м
м
м
м









(7.24)
bunda

-mis uchun elektr qarshilikning 4,26*10
-3
К
-1
ga teng bo‟lgan harorat koeffitsenti.
Endi (7.22) dan (7.23) tenglamaning chap va ung tomonlarini mos ravishda
ayirib,
2
I
va
R

larga (7.17) va (7.24) lardan foydalanib almashtirsak, erkin uchlar
harorati t
0
=0
0
C ga teng bo‟lganda
м
R
qarshilik quyidagi formuladan topiladi:
.
)
,
(
)
(
0
0
0
0
t
E
R
t
t
E
t
R
c
c
ab
м







(7.25)

---

---

47
Agar

(7.23)
tenglamani
R
Н
ga
nisbatan,
)
(
)
(
0
0
t
R
R
t
R
м
м
м





ekanini e„tiborga olib еchsak, quyidagi munosabatni
olamiz:
.
)
,
(
)
(
1
0
0
0
1
1
I
t
t
Е
Е
t
R
I
R
ab
н
м





(7.26)
Ballast rezistor qarshiligi
d
R
ni ulchash nuqtasi ung shoxobchasi muvozanati
shartidan foydalanib topiladi, ya„ni
1
1
2
0
0
)
,
(
I
R
R
I
R
I
t
t
Е
E
П
d
C
ab
н






(7.27)
Ushbu
C
C
E
R
I

2
va
E
I
R
П


1
tengliklardan foydalanib quyidagi munosabatni
topamiz:
.
)
,
(
1
0
0
I
E
t
t
Е
E
Е
R
ab
H
C
d





(7.28)
Ulchash sxemasi ИПС-148П tipli stabillashgan manba„dan ta„minlanadi.
U
ст
=5В o‟zgarmas tokning kuchi I=5mA bo‟lganda barqaror kuchlanish bo‟lishini
ta„minlaydi.
Agar termojuft harorat kompensatsiyasini talab etmasa unda 5 Om li
М
R
qarshilik manganindan tayyorlanadi.
Ish tok kuchini cheklash va boshqarish uchun ballast qarshiliklardan
foydalaniladi:
750

pm
R
Om va
56


pm
R
Om. Sxemaning kirish filtrida
500

ф
R
Om qarshilik va
30

ф
с
mkF li kondensator bo‟ladi.
NAZORAT SAVOLLARI: 
1.Termo E.Y.K.ni millivoltmetr yordamida o‟lchash chizmasini chizib,
undagi qarshiliklarni ifodalab bering.
2.Millivoltmetrni ko‟rsatishiga tashqi muhit haroratini o‟zgarishini ta„sirini
kamaytirish usullarini izohlab bering.
3.Termoelektrik termometr bilan millivoltmetr zanjiriga sovuq kavshar
haroratini o‟zgarish ta„sirini kamaytirish usullarini izohlab bering.
4.Shkalasi harorat birligida darajalangan millivoltmetr qanday termoelektrik
termometr bilan haroratni o‟lchash mumkin?

---

---

48
5.Shkalasi millivolt birligida darajalangan millivoltmetrlarda haroratni

o‟lchashi uchun qanday termoelektrik termometrlar ulanishi mumkin?
6.Potensiometrni ishlash uslubini izohlab bering.
7.Soddalashtirilgan ko‟chma potensiometrni to‟zilish chizmasini izohlab
bering.
8.Soddalashtirilgan
ko‟chma
potensiometrlarda
tekshirish
holatida
bajariladigan ishlarni izohlab bering.
9.Soddalashtirilgan ko‟chma potentsimetrda o‟lchash holatida bajariladigan
ishlarni izohlab bering.
10.Avtomatik elektron potensiometrni struktura chizmasini izohlab bering.
11.Avtomatik elektron potensiometr turlarini, to‟zilishini izohlab bering.
12.Bir nuqtali avtomatik potensiometr o‟lchash sxemasida qarshiliklar
vazifalarini izohlab bering.
13.Avtomatik potensiometrlarda sovuq kavshar harorati o‟zgarishiga
qo‟shimcha kiritilishini izohlab bering.

8-ma„ruza. QARSHILIK TERMOMETRLARI. LOGOMETRLAR 

Reja:
8.1.Qarshilik termometrlari haqida umumiy ma„lumotlar.

8.2.Qarshilik termometrlarining to‟zilishi.
8.3.Qarshilik termometrining ulash usullari.
8.4.Logometrlar.