Issiqlik energetikasi

Qalqovichli difmanometrlar. Qalqovichli difmanometrlarning ishlash
prinsipi kosali manometrlarnikiga uxshash, ammo ularda bosimni o‟lchashda
kosadagi suyuqlik sathining o‟zgarishi natijasida qalqovichning siljishidan
foydalaniladi. Uzatish qo‟rilmasi yordamida qalqovichining siljishi strelkaga
uzatiladi. Bu asboblar ko‟pincha bosimning o‟zgarishini o‟lchash uchun ishlatiladi.
11.2-rasmda qalqovichli difmanometr chizmasi ko‟rsatilgan. Katta bosim
beriladigan idish musbat, kichik bosim beriladigan idish manfiy deyiladi. Musbat
idishga Р
1
>Р
2
bosim berilganda undagi suyuqlik sathi h
2
ga pasayib, manfiy
idishdagi sath h
1
ga kutariladi. Р
1
-Р
2
bosimlar ayirmasi suyuqlik ustunining h
uzunligi orqali muvozanatlashadi:

---

---

72
....

h
h
h
2
1


(11.15)
tizimning muvozanat sharti quyidagi formula orqali ifodalanadi:
)
-
(
hg
P
-
P
1
2
1






P
(11.16)
bunda ∆Р – bosimlarning o‟zgarishi, N/m
2
;

– difmanometr ichidagi suyuqlikning zichligi,
kg/m
3
.
Silindr shaklidagi idishlar uchun bu shart quyidagi tenglama orqali ifodalanadi.
2
2
1
1
h
S
h
S

(11.17)
bunda S
1
– manfiy idish kesimining yuzasi, m
2
; S
2
– musbat idish kesimining yuzasi, m
2
;
yoki
4
/
4
/
2
2
2
D
h
d



(11.18)
bu еrda d va D – manfiy va musbat idishlarning diametri, m.
2
2
2
1
/ d
D
h
h

(11.19)
(11.9) tenglamani (11.5) ga qo‟ysak. quyidagiga ega bo‟lamiz
)
/
1
(
2
2
2
d
D
h
h


(11.20)
(11.9) ni (11.6) ga qo‟yamiz:
)
/
1
(
2
2
2
2
1
d
D
g
h
P
P
P





(11.21)
Ma„lumki asbob uchun
)
/
1
(
2
2
d
D

va
)
(
1
P
P

kattaliklar doimiy bo‟lgani
uchun ularni K va K
1
orqali ifodalaymiz.
2
1
2
1
h
KK
P
P
P




(11.22)
Shunday qilib, difmanometr idishlaridagi bosimlar ayirmasi qalqovichning
siljishi bilan ta„riflanadi. Agar musbat idishning hajmi o‟zgarmas bo‟lib, manfiy
idishning diametri va uzunligi o‟zgartirilsa. Bosimlar farqini o‟lchash chegaralarini
o‟zgartirish mumkin. (11.4) va (11.8) tenglamalarni birgalikda Еchamiz
2
2
h
h
h
D
d


(11.23)
(11.23) tenglamadan D, h va h
2
larning berilgan qiymatlaridagi ingichka
idishning kerakli diametri aniqlanadi.

---

---

73
Qung‟iroqli asboblar kichik bosim va siyraklanishni o‟lchashda tyagometr va

naporometrlar hamda differensial manometrlar sifatida qo‟llaniladi. Ferrodinmaik
datchik bilan ta„minlangan qung‟iroqli asbob chizmasi 11.3-rasmda keltirilgan.
Asbobning sezgir unsuri qung‟iroq, 4 ning ochiq, tarafi bilan qisman moyga
chuktirilgan. Asbobga ikkita naycha ulangan katta bosim qung‟iroq ustida, kichik
bosim esa uning ichiga beriladi qung‟iroq, quzg‟almas bachok 3 da joylashgan
burchakli richag 1 ga ilinadi qung‟iroq hosil
qilgan zuriqish prujina 5 orqali muvozanatlanadi.
Qung‟iroq siljishi bilan bosimning o‟zgarishi
natijasida richag 1 va ferrodinamik datchik 7
ning ramka o‟qi 9 da joylashgan maxsus
shesterenka 8 bilan qattiq bog‟langan sektori 2
buriladi. Shunday qilib, datchik ramkasining
burilish
burchagi,
binobarin,
uning
EYK
qung‟iroqqa ta„sir ko‟rsatuvchi bosimlar farqiga
proporsional. Prujina 5 ning tarangligi vint 6
orqali rostlanadi.
Нozirgi paytda bosimning siyraklanishini
va
bosim
o‟zgarishlarini o‟lchash uchun
qung‟iroqli asboblarning katta nomenklaturasi
chiqariladi. Ko‟rsatishlarni masofaga uzatish
elektr hamda pnevmatik tizimlar orqali bajariladi.
Bosimni o‟lchashning chegarasi 98,1 dan 392,4
N/m
2
gacha, aniqlik sinfi esa 1,5. Asbobning
ikkilamchi asbob shkalasi bo‟yicha yo‟l quyiladigan asosiy hatosi ±2%.