Issiqlik energetikasi

11.2.Suyuqlikli bosim o‟lchash asboblari 

Suyuqlikli asboblar

o‟zining to‟zilishi va
ishlatilishining soddaligi hamda o‟lchashining deyarli
aniqligi bilan tavsiflanadi.
Bu asboblar tajriba va texnikaviy o‟lchovlarda
keng qo‟llanadi. Asbob turli ishchi suyuqliklar,
ko‟pincha simob, suv va spirt bilan to‟ldiriladi.
Ikki
naychali
(U
simon)
manometr
va
manovakkummetrlar
U
harfi
shaklidagi
shisha
naychadan iborat. Naycha to‟g‟ri chizilgan shkalali
taxtachaga biriktirilgan (11.1-rasm).
Bu turdagi asboblarning ishlash prinsipi tutash
idishlar qonuniga asoslangan. Naychalarning biri
ortiqcha bosimi o‟lchanayotgan hajmga ulanadi. Agar
naychaning ochiq qismidagi suyuqlik ustunining
gidrostatik bosimi ikkinchi qismidagi bosim bilan mos
kelsa, tizim muvozanat holatda bo‟ladi. Shunday qilib,
quyidagi ifodani yozish mumkin.
)
(
1







HSg
S
P
S
P
атм
абс
(11.5)
bu еrda Р
мут
- o‟lchanayotgan bosim, N/m
2
; Р
атм
-atmosfera
bosim, N/m
2
; S – naycha kesimining yuzasi, m
2
; Н – suyuqlik
sathining (ustun uzunligining)farqi, m; р – suyuqlikning zichligi, kg/m
3
; р
1
- manometrning
suyuqlik ustidagi muhit zichligi, kg/m
2
; g – tezlanish kuchim, m/s
2
;
Demak,
)
(
1





Hg
P
P
атм
абс
(11.6)
Yoki
)
(
1






Hg
P
P
P
атм
абс
орт
(11.7)

---

---

70
Agar manometrdagi suyuqlik ustida gaz bo‟lsa, u holda:


Hg
P
P
P
атм
абс
орт



Sathlar farqi naychaning ung va chap tomonidagi shkala bo‟yicha
ko‟rsatkichlari yigindisi kabi aniqlanadi, ya„ni
2
1
h
h
H


(11.8)
Bosimlar
farqini
o‟lchashda suyuqlikli differensial ikki naychali
manometrining bir tomoniga (musbat) katta bosim, ikkinchi tomoniga esa (manfiy)
kichik bosim beriladim. Musbat va manfiy tomonlardagi suyuqlik sathining farqi
o‟lchanayotgan bosimlar farqiga proporsional.
)
(
1
2
1







Hg
P
P
P
(11.9)
Ikki naychali manometrlarga bir qator hatolar xosdir. Bunga sabab sayuklik
meniskining holatini noaniq hisoblanishi, atrof muhit haroratining o‟zgarishi,
kapillyarlik hodisalari va hokazo. Hatolarning ko‟pchiligi tuzatishlar orqali e„tiborga
olinishi mumkin. Suyuqlikli ikki naychali asboblarning kamchiligi – ikki marta
hisob olib borishning zarurligidadir, buning natijasida o‟lchashning hatosi
ko‟payadi.