Issiqlik texnikasi

Energiya manbalari. Xalqaro energetika agentligining ma’lumotlari bo‘yicha 2030 yilga borib energiyaga bo‘lgan talab 50 foizgacha o‘sadi. Atrof muhit bo‘yicha BMTTDga muvofiq har yili global ko‘lamda iste’mol qilinadigan foydali qazilmalar, ruda, yoqilg‘i va biomassa miqdori bugungi kun bilan 2050 yil o‘rtasida uch baravar ko‘payishi mumkin. Neft narxi prognozlari xalqaro bozorlarda neftga talab va taklifning o‘zaro aloqadorligiga bog‘liq. AQSHda slanets gazini qazib olish va xom neft zaxiralari, shuningdek, OPEK neftini etkazib berish narx belgilanishiga bog‘liq bo‘lgan taklifning eng muhim omillari orasida Jahon banki neftning barcha uchta asosiy narxlari (Brent, WTI va Dubai) 2020 yildan keyin o‘sish tendensiyasi davom etishini va 2030 yilga borib bir barrel neft 70 dollarga etishini kutmoqda. Jahon banki 2020-2025 yillarda xomashyo tovarlarining o‘zining yangi prognozida tabiiy gaz narxi o‘sishi davom etishini taxmin qildi. Biroq ushbu baholarning realligi ayniqsa neft va boshqa xomashyo tovarlari narxlari dinamikasi o‘z yo‘nalishini o‘zgartirgan 2018 yilda jahon iqtisodiyotidagi voqealar munosabati bilan katta savollar tug‘diradi. Bundan tashqari, avtomobilsozlik sohasida muqobil texnologiyalar rivojlanadi, bunda ichki yonish dvigatellaridan innovatsion texnologiyalarga (elektromobillarga va gibrid dvigatellarga) o‘tish nazarda tutiladi.
Noenergetik xomashyo mahsulotlari. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Oziq-ovqat va qishloq xo‘jaligi bo‘limi oxirgi ma’lumotlariga muvofiq 2040 yilgacha oziq-ovqatga bo‘lgan talab (2020 yilda don mahsulotlariga talab taxminan 15 foizga, moyli ekinlar va qand-shakarga bo‘lgan talab – 25 foizga o‘sadi) taxminan yiliga 1-1,5% o‘sadi. Ayni vaqtda 2020 yildan keyin Afrika va Yaqin SHarqning oziq-ovqat balansida bug‘doy ulushi an’anaviy ravishda yuqori bo‘lgan mamlakatlarda aholi sonining o‘sishi omili rol o‘ynay boshlaydi. Natijada ushbu davrda don bozori bug‘doy segmentida barqaror taqchillik shakllanishi ehtimoli yuqori bo‘ladi. Paxta bozori bo‘yicha tahliliy agentliklarning prognozlariga muvofiq uning narxi qisqa muddatli istiqbolda Xitoyda yirik zaxiralar qisqarishi tufayli o‘smaydi, biroq prognozlashtirilayotgan davrning qolgan qismi mobaynida tiklanadi va nisbatan barqaror bo‘ladi. 2030 yilga borib real va nominal narxlar, kutilganidek mo‘tadil yuqoriga ko‘tarish tendensiyasiga ega bo‘ladi.
SUYUQLIKLARNING HARAKAT Reynolds tajribasi

Avvalam bor gidraviik hisob-kitoblaraa quyidagi xolatlami e’tiborga olish kerak: ko‘rilayotgan suyuqlik oqimida qanday harakat rejimi mavjud ekaniigini aniqlash.

Barcha naporli va naporsiz haraKatdagi oqim ikki xil rejirn asosida harakatlanadi (4.1-rasm). Tabiatda ikki xii tartibli suyuqlik harakati mavjud.
Laminar kichik tezlik bilan parallel oqimchali, ya’ni tinch oqim;
Turbuient, katta tezlikdagi, o‘rama!i, qaynab, to‘iqinsimon oqim. Oqimdagi harakat rejimim aniqlash va hisoblash ishlarida
Reynolvds sonini aniqlash- Re va u son qiymatini Re^ - Kritik
Reynolds soni bilan taqqoslash kerak.
Suyuqlik hamkeim'm# lartibiarf



Rtyttol mjtlbtisi 1Ш y.

£stmttar yo’fi lo'g’rl chioq va hir birtgi parallel harakat qiladl
ZmrMur hdyorty шЬШ han&sa qilatb
l-rasm. Suyuqlikning ikki harakat lartibi
RcynoPds soni Re-bu ismsiz son bo‘lib quydagi formulalar yordamida son qiyrnati aniqlanadi:
Laminar harakat vaqtida suyuqlik zarrachalari bir-biriga nisbatan qavat-qavat bo'lib joylashadi va suyuqlik harakati davrida ular bir qavatdan ikkinchi qavatga oHimydi.
Boshqacha qilib aytganda, suyuqlik zarrachalari oqimlar harakatiga ko‘ndalang yo‘nalishda harakatlanmaydi.
Amaliyotda laminar harakatni kuzatish uchun suyuqlik oqayotgan shisha trubaning boshlang‘ich kesimiga shisha naycha orqali rangli suyuqlik yuborilsa, u holda suyuqlikda rang aralashmasdan to^cg‘ri chiziq boMib oqim ko‘rinishida harakatlanadi (4.1-rasm).
Endi suyuqlikning tezligini oshirib borsak, harakat tartibi o‘zgarishini kuzatash mumkin.
Oqim tezligi oshib ketishi natijasida zarrachalar bir qavatdan ikkinchi qavatga tez o‘ta boshlaydi. Natijada suyuqlik harakatining tartibi tez o‘zgaradi. Bunday harakat turbulent harakat deyiladi. Suyuqlik harakatining bu ikki tartibini ingliz olimi Osborn ReynoPds tajribasida har tomonlama tekshirgan va natijalarini 1883-yilda e‘lon qilgan. Suyuqlik harakatini tezlikning oqim o‘Iehamiga ko^kpaytmasining kinematik qovushqoqlik koeffitsiyentiga nisbatidan iborat o'lchovsiz miqdor xarakterlaydi.
Bu miqdor ReynoPds soni deb ataladi va quyidagicha ifodalani-
ladi:
Re = - (4.1.1)
v
Suyuqlik harakatining laminar harakatdan turbulent harakatga о tishi ReynoPds soni Re ning ma’lum kritik miqdori bilan aniqlanadi va u ReynoPds kritik soni deb atalib, Re^ bilan bclgilanadi. Bu son silindrik trubalar uchun Re =* 2320 ga teng bo'ladi. Turli shakldagi nosilindrik trubalar va o‘zanlardagi oqimlar uchun ReynoPds soni quyidagicha hisoblanadi:





3d

4 9R

Ш

(4.1.2)
Re =
v и
bu ycrda, i9 - o'rtacha tezlik; d - quvur diametri;
R - gidravlik radius; v - kinematik qovushqoqlikning koeffitsiyenti (6.1-jadval)
- Naporli oqim uchun.
Rc = ^, (4.1.3)
V
bu yerda, d-naporli quxoirning ichki diametri;
- Naporsiz oqim uchun,









Re

&R

V =

V
со

9