Исследование в XXI веке декабрь, 2022 г 185 sut mahsulotlarini qayta ishlash va konservalash

---

Международный научный журнал № 5 (100), часть 1 
«Новости образования: исследование в XXI веке» декабрь, 2022 г 
185 
SUT MAHSULOTLARINI QAYTA ISHLASH VA KONSERVALASH 
 
A.N.Nurmatov
M7-21 TJBAKT magistranti 
Buxoro muhandislik texnologiya instituti 
Respublikamizda aholi kundalik istemolining 12-14 foizini sut va sut mahsulotlari 
tashkil etadi. Shu sababdan oziq-ovqat sanoatida sut va sut mahsulotlarini tayyorlash va 
qayta ishlash sohasi muhim ahamiyatga ega. Bu sohaning ahamiyati va muhimligini 
aholining iste’mol talabi va istaklari hisobiga savdo shahobchalari peshtoqidagi sut va sut 
mahsulotlari turlarining xilma-xilligi va serobligidan ko’rish mumkin.
Oziq-ovqat sanoatida asosan sigir sutidan asosiy mahsulot sifatida foydalaniladi.
Hozirgi kunda ilmiy maʼlumotlarga asosan sut tarkibida 200 dan ortiq turli xildagi 
mikroorganizmlardan, aminokislotalar, yog‘ kislotalari, sut qandi yaʼni laktoza, sterinlar, 
turli xil mineral moddalar, hozirda maʼlum bo‘lgan vitaminlar, pigmentlar, fosfatidlar, 
fermentlar, gormonlar va normal hayot faoliyatini saqlab borish uchun organizmga zarur 
bo‘lgan boshqa moddalardan tarkib topgan. Shu munosabat bilan sut tez buziluvchan 
mahsulot hisoblanadi. Shuning uchun sut mahsulotlarini tayyorlashda mahsulotning uzoq 
muddat saqlanishi taminlash va shu bilan bir qatorda konservalash eng dolzarb 
muammolardan biri biri hisoblanadi. 
Quyiltirilgan sut tayyorlash va mahsulot uzoq muddat buzulmasdan saqlanishi uchun 
konservalash sut mahsulotlari ichida eng qiyin masalalardan biri hisoblanadi. 
Konservalangan sut mahsulotlari - bu tabiiy sut va sutdan turli xil oziq-ovqat 
qo'shimchalari bilan maxsus qayta ishlash natijasida tayyorlanadigan oziq-ovqat 
mahsulotlari, bu xom ashyoning xususiyatlarini sezilarli o'zgarishlarsiz uzoq vaqt davomida 
saqlash imkonini beradi. Konservalangan quyultirilgan sut ishlab chiqarishda ta'm 
assortimentini va xilma-xilligini kengaytirish uchun shakardan tashqari boshqa oziq-ovqat 
to'ldiruvchilari (qahva, tabiiy kakao, kofe ichimligi va boshqalar)dan foydalaniladi. 1-
jadvalda sut konservalarining asosiy turlarining tarkibiy qismlarining tarkibi ko'rsatilgan. 
Konservalash - oziq-ovqat mahsulotlarini buzilishdan himoya qilish uchun uni maxsus 
usullarda qayta ishlash. Saqlash jarayonida mahsulot sifatining o'zgarishining asosiy sababi 
mikroorganizmlarning ta'siridir. Shuning uchun konservatsiyaning barcha usullari 
mikroorganizmlarni yo'q qilishga yoki ularning hayotiy faoliyatini bostirishga qaratilgan 
usullarga asoslanadi. Konservalash natijasida mahsulot uzoq vaqt saqlanish qobiliyatiga ega 
bo'ladi. 
Konservalangan sut ishlab chiqarish uchun sutni konservalashning ikkita printsipi 
qo'llaniladi (1-rasm). 
1-rasm - Sutni konservalash tamoyillari 

---

Международный научный журнал № 5 (100), часть 1 
«Новости образования: исследование в XXI веке» декабрь, 2022 г 
186 
 
 
 
 
 
 
 
 
Jadval 1. Konservalangan sutning asosiy turlari tarkibiy qismlarining tarkibi 
Mahsulot nomi 
dagi asosiy moddalarning massa ulushi 100 г. mahsulot, g 
suv 
oqsil 
yog'lar 
laktoza 
saxaroza 
kul 
Shakar bilan to'liq sut 
26.5 
7.2 
8.5 
12.5 
43.5 
1.8 
Shakar bilan yog'sizlangan 
quyultirilgan sut 
27.7 
11.0 
0,5 
14.5 
44,0 
1.8 
Shakar bilan quyultirilgan 
krem 
23.9 
8.0 
19.0 
10.0 
37,0 
1.8 
Quyultirilgan sut va 
shakar bilan kakao 
27.2 
8.2 
7.5 
11.4 
43.5 
2.2 
Bankalarda sterillangan 
quyultirilgan sut 
74.1 
7.0 
7.9 
9.5 
- 
1.5 
Sterilizatsiyalangan 
konsentrlangan sut 
72.3 
7.9 
8.6 
9.6 
- 
1.6 
Sigir suti kukuni 
4.0 
25.6 
25.0 
39.4 
- 
6.0 
Yog'sizlangan sigir suti 
kukuni 
4.0 
37.9 
1.0 
50.3 
- 
6.8 
Quyultirilgan sutli konserva tayyorlash jarayoni quyidagi bosqichlarga bo’linadi:
1) qabul qilish 
2) tozalash 
3) sovutish va bron qilish 
4) normallashtirish 
5) issiqlik bilan ishlov berish 
6) gomogenlash 
Sutni konservalash printsipi 
Abioz 
(mahsulotda mavjud bo'lgan 
mikroorganizmlarni to'liq yo'q 
qilish) 
Anabioz 
(fizik vositalar yordamida 
mikrobiologik jarayonlarni bostirish) 
Osmoanabioz 
(osmotik bosimning oshishi) 
Kseroanabioz 
(quritish) 

---

Международный научный журнал № 5 (100), часть 1 
«Новости образования: исследование в XXI веке» декабрь, 2022 г 
187 
7) quyuqlashtirish 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: 
1. Q.H.Majidov, F.B.Ashurov, K.K.Sattarov, F.N.Ashurov, N.K.Majidova. “oziq-ovqat 
texnologiyasi asoslari”. Oliy o'quv yurtlari uchun darslik Buxoro.:Durdona,2020-294 b 
2. Yusupbekov N.R., Muhamedov B.I., G’ulomov Sh.M. “Texnologik jarayonlari 
nazorat qilish va avtomatlashtirish”. Texnika oliy o’quv yurtlari talabalari uchun darslik- 
T.:O’qituvchi, 2011-576 b.