Истеъмолчилар электр қурилмаларини техник эксплуатация қилиш қоидалари ва истеъмолчилар электр қурилмаларини эксплуатация қилишда хавфсизлик техникаси қоидаларини тасдиқлаш тўҒрисида

Конденсатор қурилмаларини эксплуатация қилишда техник талаблар
1. Компенсацияловчи қурилмаларнинг қуввати, тури, ўрнатиш жойи ва ишлаш режими лойиҳа ташкилоти ёки махсус хизмат томонидан истеъмолчилар электр қурилмаларини тармоққа улаш учун энергия билан таъминловчи ташкилотнинг техник шартларига мувофиқ танланади.
Кучланиши 1000 В гача ва ундан юқори бўлган тармоқларда конденсаторларни жойлаштириш, қабул қилгичлар қисқичларида кучланиш даражасини сақлаб туриш талаблари ҳисобга олинган ҳолда, реактив юкламадан актив қувват йўқолишининг максимал камайиши шарти қондирилиши керак.
2. Буюртмачи янги конденсатор қурилмасини олганда, техник ҳолатини ташқи назоратдан ўтказиши ва қабул қилиш далолатномасини тузиши керак. Бунда маҳсулот қадоқланиши ҳолатининг бутлиги, юкнинг маркировкаси, механик шикастланишлар йўқлиги, қурилманинг, корпусининг, изоляторларнинг, контакт ўзакларининг, корпусни ерга улаш учун болтнинг (корпус билан бириктириш учун чиқаришга эга бўлмаган конденсаторлар учун) созлилиги, техник маълумотлар келтирилган ишлаб чиқарувчи завод ёрлиғи борлиги, шунингдек, шимувчи суюқлик оқмаётганлиги текширилади.
Ушбу конденсатор қурилмасининг паспорти ва ишлаб чиқарувчи заводнинг эксплуатация қилиш бўйича кўрсатмалари борлигига ишонч ҳосил қилиши керак.
3. Конденсатор батареялари хоналарида (уларнинг жойлашишидан қатъи назар) қуйидагилар бўлиши шарт:
алоҳида конденсаторларни, уларнинг бир қисмини ёки бутун конденсатор қурилмасини ҳимояловчи сақлагичларнинг эрувчан киргизмаларидаги номинал токи кўрсатилган кондесаторли қурилманинг бир чизиқли принципиал схемаси, агар ҳимоя релеси қўлланилган бўлса, шунингдек, максимал ток релесининг ўрнатма токи;
атрофдаги ҳаво ҳароратини ўлчаш учун термометр ёки бошқа асбоб;
конденсаторларни назорат учун разрядлаш махсус штангаси;
ёнғин ўчиришнинг бирламчи воситалари — ўт ўчиргич, қумли қути ва белкурак.
Термометр ёки унинг датчиги батареяларнинг орасидаги энг иссиқ жойга шундай жойлаштириладики, бунда конденсаторни ўчирмасдан ва тўсиқларни олмасдан уни кўрсаткичларини кузатиш имконияти таъминланиши керак.
4. Конденсатор батареясининг паспортида, ишлаб чиқарувчи завод ва конденсатор батареяси ёрлиғида кўрсатилган маълумотларга мос бўлган, конденсаторларнинг тартиб рақами, завод рақами, ўрнатиш санаси, номинал кучланиши, ҳар бир конденсаторнинг номинал қуввати ҳамда сиғими кўрсатилган конденсаторлар рўйхати бўлиши шарт.
5. Қуввати 200 кВАр дан ортиқ бўлган конденсаторли батареялар учун конденсаторлар қувватини автоматик ростловчи қурилма ўрнатилиши мажбурийдир.
6. Электр энергиясини индивидуал қабул қилгичи билан умумий коммутация аппаратига эга конденсаторли қурилмани бошқариш қўл билан бир вақтнинг ўзида электр энергияси қабул қилгичини улаш ёки ўчириш билан амалга оширилиши мумкин.
7. Икки сменада ишлайдиган корхона конденсатор қурилмаларини кечки соатларда ва дам олиш кунларида, уч сменада ишлайдиган корхона дам олиш кунларида ишда қолдириши, агар бу энергия билан таъминловчи ташкилотнинг махсус талаблари билан белгиланган бўлмаса, ман этилади.
Ушбу талаб узлуксиз иш режимига эга корхоналарга тааллуқли эмас.
8. Кучланиши 1000 В дан юқори бўлган конденсатор қурилмаларида разрядлагич қурилмалари доимо конденсаторларга уланган бўлиши шарт, шунинг учун резисторлар ва конденсаторлар орасидаги занжирда коммутацион аппаратлар бўлмаслиги керак.
Кучланиши 1000 В гача бўлган конденсатор қурилмаларида электр энергиясини тежаш максадида разрядлагич қурилмалари доимо уланмасдан, уларни конденсаторларни ўчириш вақтида автоматик равишда улаш билан ишлатилиши тавсия этилади.
Конденсатор батареяларини секциялаш учун уларнинг алоҳида секцияларини кучланиш остида ўчирадиган коммутацион аппаратура қўлланилганда, ҳар бир секцияда алоҳида комплект разрядлаш қурилмаси ўрнатилади.
Ичида зарядсизлантирувчи резистор мавжуд конденсаторлар учун қўшимча ташқи разрядлагич қурилмалари талаб этилмайди.
9. Кучланиши 1000 В ва ундан юқори бўлган конденсатор қурилмаларини ажратгичлар ёрдамида улаш ва ўчириш ман этилади.
Конденсатор батареяларини улаш ва ўчириш бўйича барча операциялар мазкур Қоидалар ва Истемолчиларнинг электр қурилмаларини эксплуатация қилишда ХТҚ талабларига мувофиқ амалга оширилади.
Йиғма шиналардаги кучланиш, ушбу турдаги конденсаторлар учун рухсат этилган энг катта қийматдан ортган вақтда конденсатор батареяларини улаш ман этилади.
10. Конденсатор қурилмасини ўчиришдан олдин ташқи кўрик йўли билан разрядловчи қурилманинг ишга яроқлилигига ишонч ҳосил қилиш керак.
11. Ўчирилган конденсатор қурилмасининг ток ўтказувчи қисмларига тегиш имконияти бўлган бирон-бир ишларни бажариш, хавфсизлик техникасининг умумий талаблари бажарилгунча ва конденсатор батареясида умумий разрядловчи қурилма бўлишидан қатъи назар конденсаторлар назорат учун разрядлантирилмагунча ман этилади.
12. Конденсаторларни назорат учун разрядлаш изоляцияловчи штангага ишончли маҳкамланган разрядловчи металл ўзак билан ўтказилади. Ушбу штанганинг ўлчамлари тезкор алмашлаб улашлар учун конденсатор қурилмасидаги кучланишга мос кучланишда ишлатиладиган изоляцияловчи штанга ўлчамларидек бўлиши шарт.
13. Алоҳида конденсаторни, унинг қисмини ёки бутун конденсатор қурилмасини ҳимоя қилувчи сақлагичлар эрувчан киргизмаларининг номинал токи улар ҳимоя қилаётган конденсаторлар номинал токлари йиғиндисининг 160 фоизидан ошмаслиги шарт.
14. Максимал ток релеси ёки автомат ажратгичининг ток бўйича ўрнатмаси конденсатор қурилмаси номинал токининг 130 фоизидан ошмаслиги шарт.
15. Юқори гармоникалар мавжудлигида конденсатор қурилмаларининг монтаж қилиниши мақсадга мувофиқлиги ҳар бир ҳолда алоҳида аниқланади.
16. Куйган ёки ишга яроқсиз сақлагичларни алмаштириш, ўчирилган конденсатор батареяларида, махсус штанга билан барча конденсатор батареялари назорат учун разрядлангандан кейин амалга оширилади.
17. Индивидуал ҳимоя қилишда назорат учун разрядлаш ўчирилган батарея таркибига кирувчи ҳар бир конденсаторнинг барча чиқишларини навбатма-навбат қисқа туташтириш йўли билан амалга оширилади. Гуруҳли ҳимояда конденсаторларнинг ҳар бир гуруҳи разрядланади, битта фақат умумий ҳимояда эса батарея шиналаридаги тегишли шиналар қисқа туташтирилади.
18. Конденсатор қурилмалари ҳимоя томонидан такрор авоматик ўчирилганда, конденсаторларни улашга фақат ўчиришларни юзага келтирган сабаблар аниқлангандан ва бартараф этилгандан кейингина рухсат берилади.
Конденсатор батареяларини қайта улашга кучланиши 660 В дан юқори конденсаторлар учун улар аввалги ўчирилгандан сўнг камида 5 дақиқадан кейин, кучланиши 660 В ва ундан паст конденсаторлар учун эса камида 1 дақиқадан кейин, агар батареяда қолдиқ кучланиш 50 В дан кўп бўлмаганда рухсат берилади.
19. Кучланиши 1000 В гача ва ундан юқори бўлган конденсатор қурилмаларини кўрикдан (ўчирмасдан) маҳаллий йўриқномаларда белгиланган муддатларда — қуввати 500 кВАр дан кам бўлган қурилмалар учун ойда камида 1 марта ва қуввати 500 кВАр дан юқори бўлган қурилмалар учун ўн кунда 1 марта ўтказилади.
20. Конденсатор қурилмасини кўрикдан ўтказишда қуйидагилар текширилиши шарт:
тўсиқлар ва қулфларнинг созлиги, бегона предметларнинг йўқлиги;
кучланиш, ток ва атроф-ҳаво ҳарорати қийматлари, алоҳида фазалар юкламаларининг бир хилдалиги;
аппаратлар, ускуналар, контактли уланмаларнинг техник ҳолати, изоляциянинг бутунлиги ва ифлосланиш даражаси;
шимдирилган суюқликнинг томчилаб оқиши ва конденсатор корпуси деворлари рухсат этилмаган даражада бўртиб шишганлиги йўқлиги;
ўт ўчириш воситаларининг мавжудлиги ва ҳолати.
Кўрикдан ўтказиш натижалари ҳақида тезкор ҳужжатларга тегишли ёзув киритилиши шарт.
21. Конденсатор қурилмаларини навбатдан ташқари кўрикдан конденсаторларда разрядланиш (чирсиллаш) пайдо бўлганда, қисқичлардаги кучланиш ёки атроф-ҳаво ҳарорати рухсат этилган энг юқори қийматларга яқин даражагача кўтарилганда ва шунга ўхшаш ҳолларда ўтказилади.
22. Конденсатор батареяларининг барча кўрикдан ўтказишлари ва аниқланган носозликлар ҳақида тезкор ҳужжатларда тегишли ёзувлар қилинади.
23.Уланган конденсатор қурилмасини кўрикдан ўтказишда тўсувчи қурилмаларни олиш ёки очиш ман қилинади.
24. Изоляторлар, конденсаторлар, аппаратуралар ва каркаслар сиртларини чанг ва бошқа ифлослардан тозалаш, батарея ўчирилган ҳолатда зарурат бўйича, электр хўжалигига жавобгар шахс томонидан белгилаган муддатларда ўтказилади.
25. Қуйидаги ҳолатларда конденсаторларни эксплуатация қилиш ман этилади:
конденсаторлар уланган шиналардаги кучланиш конденсаторлар номинал кучланишининг 110 фоизидан ортиқ бўлганда;
атроф-ҳавонинг ҳарорати конденсаторнинг ушбу тури учун рухсат этилган энг юқори ва энг паст ҳароратдан ортиқ бўлганда;
конденсаторлар деворлари бўртиб шишганда;
конденсатор қурилмасининг фазалар бўйича юкланганлиги токнинг ўртача қийматидан 10 фоиздан ортиқ нотекис бўлганда;
батарея токи номинал қийматнинг 30 фоизидан ортганда;
шимдирувчи суюқлик томчилаб оққанда;
чинни изолятор шикастланганда.
26. Кучланиши 1000 В гача ва ундан юқори бўлган конденсатор қурилмаларининг жорий таъмири йилда камида 1 марта, албатта, қурилмани ўчириб ўтказилади.
27. Конденсатор қурилмаларини жорий таъмирлашда қуйидагилар бажарилади:
контактли улашларда гайкаларнинг тортилиш даражасини текшириш;
мегоомметр (омметр) билан эрувчан бирикмаларнинг бутунлигини ва конденсаторларнинг зарядсизланиш занжирини текшириш;
ерга улаш контурига тармоқланишнинг уланиши сифатини ташқи кўрикдан ўтказиш билан текшириш;
изоляторлар юзасини, конденсаторлар, аппаратуралар ва каркас корпусларини чангдан ва бошқа ифлосланишлардан тозалаш;
ҳар бир конденсаторнинг сиғимини текшириш ва қиёслаш (1000 В дан юқори кучланишли конденсаторлар учун) мутахассислар томонидан амалга оширилади;
изоляцияланган чиқармалар ва корпус орасида тегиб қолган жойлар йўқлиги ҳолатини текшириб, конденсаторлар сиғимини ўлчаш;
шимдирувчи суюқлик сизиб чиққан жойларни, шу жумладан конденсаторлар қопқоқларидаги ўтиш изоляторлари ўрнатилган жойларни юмшоқ кавшар билан кавшарлаш;
конденсатор батареяларининг носоз секцияларини ёки алоҳида конденсаторларини алмаштириш;
автоматик бошқариш ва ростлаш қурилмаларини, релели ҳимояни ва ўчиргичлар юритмалари ҳаракатларини синаб кўриш.
28. Конденсатор қурилмаларини капитал ва жорий таъмирлаш даврийлиги Электр ускуналарини СҚ ва М талабларига мувофиқ бўлиши шарт.
29. Асинхрон электр двигателни, куч трансформаторини ва шунга ўхшаш электр қабул қилгичнинг асосий ускунасини кўрикдан ўтказганда ёки таъмирлаганда (капитал ёки жорий), агар ушбу ускуналар қисқичларига конденсатор ёки конденсаторлар гуруҳи бевосита уланган ва мазкур ускуналар билан бир хонада ўрнатилган бўлса, бир вақтнинг ўзида ушбу конденсаторларни ҳам кўрикдан ўтказиш ёки таъмирлаш (мос равишда капитал ёки жорий) керак.
30. Конденсатор қурилмаси алоҳида элементларининг сиғими Электр ускуналарини СҚ ва Мда келтирилган қийматлардан ошмаслиги шарт.
Конденсаторлар сиғимини ўлчаш натижалари баённомалар билан расмийлаштирилиши керак.
Сиғим қуйидаги қийматларгача ёки ундан кўпга ортганда, конденсаторни ўчириш ва алмаштириш зарур:

Конденсатор	Конденсатор сиғимини ортиши, %, унинг номинал кучланишида, В
	6300	10500
Синтетик суюқликлар билан шимдирилганда:
0 габаритли	25	14
I габаритли	20	20
II габаритли	10	10
Минерал мой билан шимдирилганда:
I габаритли	20	20
II габаритли	10	10

Қуввати сақлагичларни куйиши натижасида камайган, кучланиши 1050 В ва ундан паст бўлган конденсаторни қўллаш техник мақсадга мувофиқликни ҳисобга олиб, маҳаллий йўриқномалар билан аниқланади.
31. Саноат частотали юқори кучланиш билан профилактик синовлар капитал таъмирлаш вақтида ўтказилади.
Синов кучланиши Электр ускуналарни СҚ ва Мда келтирилган қийматлардан ортмаслиги керак.
Истеъмолчилар электр қурилмаларини техник эксплуатация қилиш қоидаларига
8-ИЛОВА