Истеъмолчилар электр қурилмаларини техник эксплуатация қилиш қоидалари ва истеъмолчилар электр қурилмаларини эксплуатация қилишда хавфсизлик техникаси қоидаларини тасдиқлаш тўҒрисида

Ўзбекистон Республикасининг Бош вазири А. АРИПОВ
Тошкент ш.,
2020 йил 11 ноябрь,
712-сон
Вазирлар Маҳкамасининг 2020 йил 11 ноябрдаги 712-сон қарорига
1-ИЛОВА
Истеъмолчилар электр қурилмаларини техник эксплуатация қилиш
ҚОИДАЛАРИ
1-боб. Умумий қоидалар
1. Ушбу Қоидалар электр энергияси истеъмолчилари (кейинги ўринларда — истеъмолчилар) электр қурилмаларини ишончли, хавфсиз ва самарали эксплуатация қилишни таъминлаш, шунингдек, уларни ишга яроқли ҳолатда сақлаб туриш мақсадида ишлаб чиқилган бўлиб, истеъмолчиларнинг электр қурилмаларини эксплуатация қилиш, созлаш ва таъмирлаш билан шуғулланувчи муҳандис-техник ходимлар (кейинги ўринларда — МТХ) учун мўлжалланган.
2. Ушбу Қоидаларда қуйидаги тушунчалар ва атамалардан фойдаланилган:
электр узатиш ҳаво тармоғи (кейинги ўринларда — ҲТ) — симлари ер устида таянчлар, изоляторлар ёрдамида ушлаб туриладиган электр узатиш тармоғи;
бинога бириктирилган подстанция — бинонинг бир қисмини эгаллаган электр подстанцияси;
электр станциясининг (подстанциясининг) иккиламчи занжирлари — электр станциясининг (подстанциясининг) бошқарув, автоматика, сигнализация, ҳимоя ва ўлчов қурилмаларини бирлаштирувчи кабеллар ва симлар мажмуи;
дублёрлик қилиш (дублёрлик) — дублёрни тайёрлашга жавобгар шахс кузатуви остида иш жойида электр қурилмани бошқариш ва бошқа функцияларни бажариш;
йўриқ бериш — ходимларга хавфсиз меҳнатни ташкил этишга ва электр қурилмаларини эксплуатация қилишда хавфсизлик техникаси қоидаларига риоя қилишга қаратилган асосий талаблар мазмунини етказиш, йўриқ олаётганлар иш жойларида юз берган ёки юз бериши мумкин бўлган хатоларни таҳлил қилиш, хавфсиз ишлаб чиқариш билимларини ва тажрибаларини чуқурлаштириш, Энергетика корхоналари учун ёнғин хавфсизлиги қоидалари (кейинги ўринларда — ЁХҚ) бўйича билимларни мустаҳкамлаш ҳамда кенгайтириш;
электр узатиш кабель тармоғи (кейинги ўринларда — КТ) — бир ёки бир неча кабеллардан ташкил топган, бевосита ерга, кабель каналларига, қувурларга ва кабель конструкцияларига ётқизилган электр узатиш тармоғи;
капитал таъмирлаш — қурилма, ускуна ёки буюмнинг яроқлилиги ва ресурсини тўлиқ ёки тўлиққа яқин тиклаш учун унинг ихтиёрий, шу жумладан асосий қисмларини алмаштириб ёки тиклаб таъмирлаш;
комплект тақсимловчи қурилма — ичида ўрнатилган ускуналар, бошқарув, назорат, ҳимоя, автоматика ва сигнализация қурилмалари бор шкафлардан ёки блоклардан ташкил топган, йиғилган ёки йиғиш учун тайёр ҳолда етказиб бериладиган электр тақсимловчи қурилма;
комплект трансформатор подстанцияси — йиғилган ёки йиғиш учун тайёр ҳолда етказиб бериладиган, ичига трансформатор ва тақсимловчи қурилманинг бошқа ускуналари ўрнатилган блок, шкафлардан ташкил топган подстанция;
электр узатиш тармоғи — электр станцияси ёки подстанциясининг ташқарисига чиқувчи ва электр энергиясини узатиш учун мўлжалланган электр узатиш тармоғи;
нейтраль — электр ускуналари чўлғамларининг (элементларининг) «юлдуз» схемаси бўйича уланган умумий нуқтаси;
режали таъмирлаш — тасдиқланган режага мувофиқ амалга ошириладиган таъмирлаш;
электр энергияси истеъмолчиси — энергетика қурилмалари, ускуналари электр энергияси билан таъминловчи ташкилотнинг тармоғига бевосита уланган, у билан электр тармоқларининг мансублик чегарасига ҳамда электр энергиясини етказиб бериш бўйича тузилган шартномага эга ва ушбу шартнома асосида электр энергиясидан фойдаланиш ҳуқуқи ва шартлари белгиланган корхона, ташкилот, идора (кейинги ўринларда — корхона);
электр энергиясини қабул қилгич (электр қабул қилгич) — ундан фойдаланиш учун электр энергиясини энергиянинг бошқа турига ўзгартирадиган электр қурилма;
электр станциясининг (подстанциясининг) принципиал электр схемаси — электр станциясининг (подстанциясининг) электр қисмининг ишлаш принципи ҳақида дастлабки маълумот ва тасаввур берувчи, ускунанинг таркиби ва унинг боғланишларини акс эттирувчи схема;
таъмир — қурилмаларнинг, ускуналарнинг, жиҳозларнинг, буюмларнинг ишлаш ресурсларини ёки уларнинг таркибий қисмлари созлигини ҳамда ишга яроқлилигини тиклаш бўйича амалга ошириладиган ишлар ёки тадбирлар мажмуи;
жорий таъмир — қурилмаларнинг, ускуналарнинг, жиҳозларнинг, буюмларнинг ишга яроқлилигини таъминлаш ёки тиклаш учун бажариладиган ва уларнинг алоҳида қисмларини алмаштириш ёки тиклашдан ташкил топган таъмир;
техник хизмат кўрсатиш — қурилмалардан, ускуналардан, жиҳозлардан, ўз вазифаси бўйича фойдаланишда, уларни сақлаш ва транспортировка қилишда ишга яроқлилигини ҳамда созлигини сақлаб туриш бўйича амалга ошириладиган ишлар ёки тадбирлар мажмуи;
ток ўтказгич — электр станцияси, подстанцияси ёки цех доирасида электр энергиясини узатиш ва тақсимлаш учун мўлжалланган, изоляторлар ва ушлаб турувчи констукцияларга эга бўлган шиналар ёки симлар шаклида бажарилган қурилма;
трансформатор подстанцияси — трансформатор ёрдамида бир кучланишдаги электр энергиясини бошқа кучланишдаги электр энергиясига ўзгартириш учун мўлжалланган электр подстанцияси;
электр станциясининг (подстанциясининг) бошқарув панели — электр станциясини (подстанциясини) бошқариш, назорат ва ҳимоя қурилмаларидан иборат пультлар ва панелларнинг бир хонада жойлашган тўплами;
электр подстанцияси — электр энергиясини қабул қилиш, тақсимлаш ва унинг параметрларини ўзгартириш учун мўлжалланган ҳамда трансформаторлардан ёки бошқа электр қурилмаларидан, шу жумладан ўзгартиргичлар, бошқариш қурилмалари ва ёрдамчи ускуналардан ташкил топган электр қурилма;
электр тармоғи — электр энергиясини узатиш ва тақсимлаш учун мўлжалланган, подстанциялар, тақсимловчи қурилмалар ва уларни бирлаштирувчи электр узатиш тармоқлари мажмуи;
нейтрали ерга уланган электр тармоғи — нейтралларнинг барчаси ёки бир қисми бевосита ёки ноль кетма — кетлигининг қаршилигига нисбатан кичик қаршиликли қурилма орқали ерга улаш қурилмаси билан уланган ускунаси мавжуд бўлган электр тармоғи;
нейтрали изоляцияланган электр тармоғи — нейтрали ерга уланмаган ёки катта қаршиликли ўлчов, ҳимоя, сигнализация қурилмалари орқали уланган ускунаси мавжуд бўлган электр тармоғи;
электр тақсимловчи пункт — подстанциянинг таркибига кирмайдиган электр тақсимловчи қурилма;
электр тақсимловчи қурилма — бир кучланишда электр энергиясини қабул қилиш ва тақсимлаш учун мўлжалланган ҳамда коммутация аппаратлари мавжуд бўлган электр қурилмаси;
электр ускунаси — мўлжалланишига кўра умумий белгилари билан бирлашган (масалан, вазифаси бўйича — технологик; қўллаш шароитлари бўйича — тропикларда қўлланиладиган, объектга тегишлилиги бўйича — цехга, станокка тегишли) электр қурилмалар мажмуи;
электр станцияси — электр энергиясини ишлаб чиқариш учун мўлжалланган, электр энергиясини ҳосил қилувчи ускуналар ва ёрдамчи ускуналардан ташкил топган, қурилиш қисми мавжуд ёки усиз (кўчма электр станциясида) энергетик қурилма;
электр қурилма — электр энергиясини ишлаб чиқариш ёки ўзгартириш, узатиш, тақсимлаш ёки истеъмол қилиш учун мўлжалланган ўзаро боғланган ускуналар ва иншоотлар мажмуи;
эксплуатация қилиш — буюмнинг ишлатиладиган, сифати сақланиб турадиган ёки тикланадиган ҳаётий цикли босқичи;
стажерлик — иш жойида амалий машғулот ўтиш.