Иқтисод ва молия / экономика и финансы 2016, 10 Ташматов Р. Х., Тошкент давлат иқтисодиёт университети ҳузуридаги «Ўзбекисон иқтисодиётини ривожлантиришнинг илмий асослари ва муаммолари»
ИҚТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ
Download 2.88 Mb. Pdf ko'rish
|
transaktsiya-harazhatlarini-bosh-arish-kontseptsiyasi
ИҚТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 10
нал иқтисодиёт» 1 фани ва соҳаларни инсти- туционал ривожлантиришга бағишланган илмий ишлар 2 доирасида ўрганилиб, ке- йинчалик алоҳида мавзу сифатида кўриб чиқилган 3 . Трансакция харажатларини бошқариш концепциясининг негизида иқтисодиётда иккита турдаги харажатлар туради: ● ишлаб чиқариш (операцион) харажат- лари; ● трансакция харажатлари. Трансакцион харажатларга қуйидагилар киради: – Ахборотни излаш харажатлари. Ҳар қандай шартнома ёки битим шартнома ту- зилиши учун ахборотни тўплаш зарурлиги- ни назарда тутади. Амалда ҳар қандай би- тим ахборотни таҳлил қилиш: бозорни маркетинг тадқиқ этиш, харидор ёки сотув- чини қидириб топиш, нархлар ва бозорни таҳлил қилиш билан кузатилади. Баҳолаш хизматлари билан шуғулланувчи компания- лар учун ушбу харажатлар ўз хизматларини реклама қилиш харажатлари, буюртмалар- ни қидириб топишда воситачилар хизмат- ларининг ҳақини тўлаш билан боғлиқ. Бироқ, баҳолашнинг ўзини бажаришда ах- боротни излаш харажатлари, бозорларни таҳлил қилиш ва ҳ.к. ахборотни излаш ха- ражатлари ҳисобланмайди, чунки мазкур ҳолатда ушбу харажатлар баҳолаш компа- 1 Беркинов Б.Б. Институционал иқтисодиёт. / Ўқув қўлланма. – Т.: Yangi nashr, 2011. –248-б. 2 Хамрахуджаев Н.Я. Ширкат хўжаликлари фао- лиятининг институционал асосларини такомил- лаштириш. / Иқтисод фанлари номзоди илмий даражаси даъвогарлигига диссертация авто- реферати. – Т.: ЎзБИИТИ, 2003. –24-б.; Ташма- тов Р.Х. Қишлоқ хўжалигини институционал ривожлантириш. / Монография. – Т.: «Fan va texnologiya», 2013. -160-б.; Ташматов Р.Х. Фермер хўжаликларини ривожлантиришнинг институцио- анл асослари ва истиқболи. / Монография . – Т.: «Iqtisodiyot», 2013. -148-б. 3 Беркинов Б.Б., Эргашхуджаева Ш.Дж., Мама- това Ф.Х. Трансакция ва трансакция харажатлари назарияси асослари. / Рисола. – Т.: «Iqtisodiyot», 2013. –3, 8-б; Маматова Ф.Х. Трансакция харажат- лари таҳлили ва камайтириш йўллари. – Т.: «Fan va texnologiya», 2014. -145-б. нияси учун ишлаб чиқариш харажатлари таркибига киради. – Музокаралар олиб бориш харажатла- ри. Ҳар бир шартномадан олдин музокара- лар олиб борилади. Мазкур харажатлар жумласига вакиллик харажатлари, эҳтимол тутилган мижозларга ташриф буюришдаги хизмат сафарлари харажатлари ва ҳоказо- лар киритилиши мумкин. Шунингдек, ушбу харажатлар таркибига шартномани рас- мийлаштириш – шартномаларни тайёрлаш чоғида ҳуқуқшунослар маслаҳатлари хара- жатлари ҳам киради. Одатда, мазкур хара- жатлар шартномаларнинг намунавий шакл- ларидан фойдаланиш орқали камайтирилади. - Ўлчаш харажатлари. Ушбу харажатлар жумласига кўрсатилаётган хизматлар ёки сотилаётган товарларнинг сифатини назо- рат қилиш харажатлари киради. Одатда, шартномаларни тузиш чоғида матнда шар- тнома предмети бўлган товарлар ёки хиз- матлар қандай талабларга жавоб бериши лозимлиги кўрсатилади. Мураккаб техникани ишлаб чиқариш ёки, масалан, мураккаб ва хавфли иншоот- ларни қуриш чоғида ушбу харажатлар мах- сус ўлчаш техникаси, сифат ва хавсизликни назорат қилувчи юқори малакали кадрлар- нинг мавжудлиги билан боғлиқ умумий иш- лаб чиқариш харажатларининг катта қис- ми ни ташкил қилиши мумкин. Мазкур ха- ражатларни камайтириш, биринчи навбат- да, стандартлар ва қоидаларни ишлаб чи- қиш, лицензиялаш, сифатни сертификат- лаш тизимлари ва ҳ.к. орқали амалга оши- рилади. Кўчмас мулк объектларини баҳолаш фао- лиятида ушбу харажатлар жумласига, би- ринчи галда, лицензиялаш харажатлари, шу жумладан баҳоловчиларни касбга қайта тайёрлаш дастурлари бўйича ўқитиш хара- жатлари, турли буюртмачиларнинг талаби- га кўра аккредитациялаш харажатлари, хиз- матларни сертификатлаш ихтиёрий тизим- ларида фирмаларни сертификатлаш хара- жатлари, фуқаролик жавобгарлигини суғур- 37 ИҚТИСОДИЁТНИНГ РЕАЛ СЕКТОРИ / РЕАЛЬНЫЙ СЕКТОР ЭКОНОМИКИ |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling