Iv-bap. Menedjment texnologiyasí

4.1.3. Motivaciya 

Motivaciya–ózin  ham  basqalardı  maqsetlerge  erisiw  ushın  háreketke 

umtıldırıwshı process bolıp tabıladı. 

Basshılar bárqulla xızmetkerlerdi jumıs islew ushın umtıldırıp baradı. 

XX  ásirge  shekem  adamlarǵa  bárqulla  qansha  dárejede  kóbirek  pul  tabıw 

imkaniyatı berilse sonsha  jaqsı isleydi degen  pikir bildirilgen,  yaǵnıy  motivaciya 

islenip  atırǵan  háreketlerdiń  pul  sıylıqlarına  almastırılıwı  menen  teńlestirilgen. 

Biraq  keyingi  izertlewler  bunday  qatnastıń  tiykarsız  ekenligin  anıqlap  berdi  hám 

motivaciyanı mútájliklerdiń quramalı jıyındısınıń nátiyjesi ekenligin kórsetken.  

Basqarıwdıń motivaciyalıq usılların tómendegilerge ajıratıw múmkin: 



 

ekonomikalıq motivaciya usılları - is haqı, sıylıq, jeńilletilgen procentler, 

paydalarda qatnasıw, akciyalar paketi, qosımsha is haqı hám basqalar; 

---



  sociallıq  motivaciya  usılları-  sociallıq  jaqtan  tán  alınıw,  alǵısnama,  tán 

beriw, sıylaw, jerkeniw hám t.b.; 



 

psixologiyalıq motivaciya usılları-  shaxstıń áhmiyetin seziw, parıqsızlıq, 

zıyan, kereksizlik hám basqalar; 



 

húkimiranlıq  motivaciya  usılları  –  lawazımın  joqarılatıw,  qosımsha 

wákillikler beriw hám basqalar; 



  sociallıq  psixologiyalıq  motivaciya  usılları  -  sociallıq  belsendilikti 

arttırıw,  tájiriybe  almastırıw,  kritika,  jumısqa  baylanıslı  basqarıw  hám  kásiplik 

etika hám t.b; 



 

ruwxıy  motivaciya  usılları-  jeke  yamasa  ǵalabalıq  túrde  tán  alınıw, 

maqtaw hám kritika; 



 

maqsetli usıl; 



 

jumıslardı joybarlaw qayta joybarlaw (bayıtıw) usılı; 



 

qánigelerdi tartıw usılı; 



  motivaciya  hám  umtılıwlardı  úyreniw  sebepleri  -  eksperimental  usıllar, 

minez-qulıqtı hám onıń sebeplerin basqa tárepten bahalaw usılları, úyreniw usılları 

(sáwbet, soraw, anketa toltırıw) hám basqalar. 

Motivaciyaǵa process sıpatında qaraw maqsetke muwapıq boladı. Sonıń ushın 

onı tómendegi izbe izlikte basqıshlarǵa ajıratamız: 



 

mútájliktiń payda bolıwı; 



 

mútájlikti qanaatlandırıw, saplastırıw jolların izlep tabıw; 



 

háreketlerdiń maqsetler (baǵdarlar)in belgilew; 



 

kerekli háreketlerdi ámelge asırıw; 



 

ámelge asırılǵan háreketler ushın sıylıqlar alıw; 



 

mútájliklerdi qanaatlantırıw hám saplastırıw. 

Motivaciya  processi  dáslep  motivaciyanıń  mazmunlıq  teoriyaların  túsindirip 

beredi.  Olarda  islewshilerdi  háreket  etiwge  úndewshi,  ásirese  jumıstıń  kólemin 

hám  mazmunın  belgilewdegi  tiykarǵı  mútájlikler  anıqlanadı.  Motivaciyanıń 

---

koncepciyaların  islep  shıǵıwda  menedjmenttiń  kórnekli  wákilleri  A.  Maslou,  F. 

Gercberg, D. Mak Klellandlardıń miynetleri úlken áhmiyetke iye bolǵan.