Ix –mavzu. Korxona mahsulotlariga narxning shakllanishi

Istemolchi xajmiga kо‘ra narxlar diversifikatsiyasi. Bazi bir tovarlarga bо‘lgan talab u tovarni ishlab Chiqarish va sotish oshgani sari kamayib boradi bunday tovarga yelektr yengergiyasi misol bula oladi. IstemolChi bir oyda minimum miqdordagi yelektro yenergiyaga pul tо‘lab, ortiqChasiga tо‘lash qobiliyati pasayib boradi, bо‘nday holatda narxlar diffensiatsiya qilish lozim bо‘ladi. YAni har xil miqdordagi istemol qilingan bir hil tovarga har xil narx belgilash.
Birinchi bosqichda, malum miqdorgacha istemol qilingan yelektro yenergiyaga alohida narx, ikkinChi bosqiChda qо‘shimCha miqdordagi istemol qilingan yelektro yenergiyaga kamroq narx belgilash lozim. Bu bosqiChlarni uyali telyefon tarif rejalarida ham qо‘llash mumkin.
Tovarlar kategoriyasiga kо‘ra narx belgilash Ushbu turdagi narx differensiatsiyasi haridorlarni ularning talabiga kо‘ra bir necha guruhlarga bо‘linishi mumkin. Har bir guruxning talab Chizig‘i, boshqa guruhnikidan о‘zgaCha bо‘ladi. Misol uChun samaliyotga,paraxotga sotiladigan Chiptalarni klasslarga bо‘lish va h.k.
Tovar kategoriyasiga qarab narx belgilashda ikkita shart bajarilishi lozim: BirinChi shartga kо‘ra,ishlab Chiqarish xajmidan qatiy nazar tovarni haridorlar guruxlarga shunday taqsimlash kerakki, har bir birlik tovardan olingan Chekli daromadning qiymati bir hil bо‘lsin.


9.3. Tarmoqda narxning shakllanishi

Bozor iqtisodiyoti taklif va talabni iqtisodiy nuqtai nazardan tahlil qilish, juda kо‘p va keng muammolarni hal qilishda universal vosita bо‘lib xizmat qiladi. Bunday muammolarga quyidagilar kirishi mumkin: jahondagi iqtisodiy sharoitlar о‘zgarishining mahsulot ishlab chiqarishga va uning samaradorligiga ta’siri; narxlarni nazorat qilish bо‘yicha davlat tomonidan kо‘riladigan chora-tadbirlarni baholash; iqtisodiy rag‘batlantirish va minimal ish haqini belgilash; soliqlarning, subsidiyalarning, importga qо‘yiladigan poshlinaning, ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilar faoliyatining chegaralashlarning umumiy iqtisodiyotga ta’siri va hokazo.

Tarmoq korxonalaring baho siyosati talab va taklif orqali bozor mexanizmini о‘rganish, ularning narx orqali tahlil qilishdan boshlandi. Ma’lumki, davlatning aralashuvisiz, talab va taklif muvozanat holatga keladi va unga asosan tovarning bozor narxi о‘rnatiladi hamda muvozanatni ta’minlaydigan mahsulotning umumiy hajmi о‘rnatiladi. Ordinata о‘qi bо‘yicha bir birlik mahsulotning narxi kо‘rsatilgan (sо‘mda). Absissa о‘qi bо‘yicha berilgan vaqt oralig‘ida talab qilingan va taklif qilingan mahsulot hajmi kо‘rsatilgan. Taklif chizig‘i (supply) qancha miqdorda va qanaqa ishlab chiqarish narxida tovarning bozorda sotilishi mumkinligini kо‘rsatadi. Taklif chizig‘i qancha yuqoriga kо‘tarilsa, shuncha narx yuqori bо‘ladi va shunga kо‘p firmalar mahsulot ishlab chiqarib, sotish imkoniyatiga yega bо‘ladilar.