Ызбекистон Республикаси Олий ва ырта махсус таълим вазирлиги


Download 0.83 Mb.
Pdf ko'rish
bet46/58
Sana05.01.2022
Hajmi0.83 Mb.
#210854
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   58
Bog'liq
muzeyshunoslik (1)

 

 

 

 

 

 

 

REJA.  

 

1.  

Asos iy tushun chalar.  

 

2.  

Muzey ko’rgazma si ni tashkil etish.  

 

3.  

Ko’rgazma materiallari. 

 

4.  

Muzey ko’rgazma si ni il mi y l oyixalash .  

 

 



1.  M uze y  predmet i  ko’rgazm a  uchun  tanl ab  olingadan  sung,  uni ng 

tushunchasi  bir  m uncha  uz garib,  (t a`lim -tarbi ya  beris h,  t a`si r  etis h)  endi  u  muz e y 

eksponati ga  a yl anadi.  Ko’rgazm ada    fo ydal anil gan  barcha  mat eri all ar  (barcha 

mosl amalar,  kumakchi  mat eri all ar,  muz e y  eksponatl ari )  ko’rgazm a  mat eri all ari  

xisoblanadi.  Muze y  ko’rgazm asining  bir-biri ga  uz aro  bogl ik,  bi r -bi rini   davom 

etti riradi gankisml ari  

yaxli k 

xolda 


ko’rgazmaning 

mavzuvi y 

tuzil masi  

(st rukt uras i)deb  at al adi .  Yukorida  t a`kidlangandek,  m uze y  eksponat i,  ko’rgazma  

mat eri all ari  va  bos hqa  ko’rgazma ni  tashkil  et adi gan  barcha  mat eri all ar  bi r -biri ni 

tuldi rgan,  davom   et t irgan  ya gona  go yaga   xizmat  kil gan  xoldagi   guruxi  ko’rgazma 

kompl eksi  de yi ladi.  Muze y  ko’rgazm as ini  t ashkil  eti shni ng  turli   xil  usl ubl ari 

mavj ud.  Bu  uslublar  m e`mori y,  badii y  va    lo yix achi  diza ynerl ar  tomonidan 

ko’rgazma    xolatiga  va  shu  ko’rgazma  kuyiladigan  muzey  predmetlarining  shakli 

va 


ul chami ga 

karab 


t anl anadi . 

Mana 


shu 

uslubl ar 

kompl eksi ga 

muzey 


ko’rgazmasini  tashkil  etish  uslublari  deyiladi.  Muzey  ko’rgazmasini    ko’rgazmam  

ma ydoni ning    me`mori y    imkoni yati ga  karab    ko’rgazm a ga    ku yil gan  muz e y  

predm etining    shakli   va  ul chami ga  karab,  shuni ngdek    ko’rgazmaning  m avzusidan  

keli b  chi kib  muz e y  ko’rgazm asi ni  ilm i y,    m emori y,  badi i y  lo yix asi ni  ishl ab 

chi qish     m emori y- badii y    echi m  deyi l adi.  Ba`z i    xolatl arda  m avzuni ng 

dolzarbli gi ga  karab  yoki  biror -bi r  t arixiy  vokea,  sana,  yubil e y  m unosabat i  bil an 

vaktinchalik  ko’rgaz mal ar  t ashkil  etil adi.  Bunda y  ko’rgazm al ar  katt a  ma ydonni 

egall am asli gi  va  fakat  muxim  mavzuni  yori tib  beri shda  axami yat ga  ega  bo’l gan  

muze y  predm etl aridan  t ashkil  et il ishi   bilan  xarakt erlanadi .  Lekin  s hunday 

bo’lsada,  vaktinchalik  ko’rgazmalarning  katta  ta`lim -tarbiyaviy  xamda  targibot 

kuchi t a`si ri beki yos   bo’ladi . 

 

2.  Muze y  ko’rgazm a sini  tas hkil  etishda  bir  necha  talablarga  axami yat  berish 



kerak:  

1. 


Muze y  ko’rgazma si  ilmi y  konseptsi yasi  asosida  t as hlkil   etil ishi,  u  t arixi y 

muze yl arda  tashkil    etil ganda  t arixi yl ik  xolislik,  ilmi yli k  t al abl ari ga  j avob  bera 

olishi  va  di al ektik  uslubga  asosl anis hi  kerak.  Muz e y  ko’rgazm asi  xronol ogi k 

ketm a-ketlikda  va  xolik  yoritilishi  xamd a  yuz  bergan  vokeal arning  s abab  okibatini  

boshqa  t arixi y  vokealar  bil an    sabab  va  oki batda  uzaro  boglikl ik  va  uzaro 

rivojlannganli gi ni kurs atib beri shi keark.  

2. 

Muze y predm eti  ko’rgazm ada ikki t al abni  boj arishi  lozim:    



a)  muz e y  predmeti  ko’rgazm a  m avzusi  bu yi cha  fakti k  dali l,  isbotlanuvchi 

manba vazifasi ni baj ari shi  lozim;  

b)  ko’rgazma  m avz usini  tula  t ushunis h,  usha  davrni  t ul a  xis  etis h  va 



kompl eks m a`lumot  olish uchun  yordam  berish kerak.  

3. 


Muze y  ko’rgazmas ini  tas hkil   et a yot ganda  j ami yat ning  tarixi y   bilim laridan 

kanchali k xabardorli gi  savi yasi ga  axami yat  berish va  ko’rgaz mani  ilmi y  savi yas i ga 

asosan  urt a  m e`yordagi  t ashri f  bu yuruvchilar  uchun  mulj all angan  bo’lishi  kerak. 

Ko’rgazma  tashrif  mavzusidan  jamiyatning  xabardorlik  saviyasi  xar  bir  mavzu 

uchun  turli cha  bo’li shi   tabii y.  Buni  o’rganish  va  ko’rgazm ani  ilmi y  j ixatdan  uta 

murakkab  bul ib  ket masli gi ga  axami yat  berish  kerak.  Muvzuning  ilmi y  jixatdan 




 

55 


murakkab  tom onl ari ni  maxsus  ilmi y  konferents i yalarda,  semi narl arda  o’rgani sh  va 

nam o yis h etish m a`kul.  

 

Mavzu  ko’rgazm asini  tashkil  eti shda  uni   mavzuvi y  va  kompleks  m avzuvi y 



tizimini  ishl ab  chi qish  va  muz e y  predmetl arini  s hu  asos da  t ashkil  etish  va 

jo yl ashti ris h kerak.  

 

3.  Muz e ys hunosli k  ko’rgazm asini ng  mat eri all ari  asos an  ku yidagil ardan 



iborat:  

1. 


Muze y 

pr edm etl ari  

muze y 

predmet l ari 

ko’rgazmaning  asosi-yadrosi 

xisoblanadi.  Ko’rgazma ga  ku yil adi gan  muze y  predm etl ari  asoan  ku yidagilarga 

bulinadi :  

a)  moddi y-ash yovi y  predm etl ar.  Tarixi y    muze y  ko’rgazm al ari da  eng  kup 



uchra ydi gan  predm etlar  s hubxasiz  moddi y -ash yovi y  predm et lardi r.  Ul ar  ibti doi y 

jamoa  tuzimi  davri dan  to  xizirgi  kunga  kadar  buli b  ut gan  tarixi y  j ara yonlar  va 

vokealar  xaqida  xikoya  qilish i  mum kin.  Bunda y  predm etl arni ng    bi r  ki smi    am ali y 

sanoat , badii y xunarmandchilik, san`at t arixi ga xam oid  bo’lis hi mum kin.  

B)  tas vi ri y  predm etl ar.  Muze y  ko’rgazm asi  m avzuni  ochib  beri shda, 



ta`sirchanlikda  va  ko’rgazma   mavzusi ga  oid  bo’l gan   dvar  ruxi  va  m uxitni  t as hri f 

bu yuruvchil arga  singdirishda  t asviri y  predm etl arning  axam i yati  katta.  Tasvi ri y 

predm etl ar  mavzu  u chun  kup  xollarda  faktik  dal il,  is botl ovchi  manba  si fatida 

xizmat  kilm asli gi  mumkin.  Leki n  s hunda y  x oll ar  xam  bo’l adi ki,  ular  ya gona 

ishonchli  isbotlovchi  manba 

bo’lishi  mumkin.  Bunday  xollarda  kupgina 

musavvi rl arning  uz  kuzi  bil an  kurganlari  asosida  chiz g an  surat lari  va  fotosurat lar 

bilan  yuz  beris hi   mumkin.  Mi sol  uchun  Samarkanddagi  Mi rzo  Ul ugbek 

madras asini ng  xozir  mavj ud  bulm agan  turtinchi  minorasi ,  uni  uz  kuzi  bil an  kurgan 

rus  mus avviri Veris hchagi n s uratl arida s aklanib kol gan.  

v)  yozm a  m ateri all ar.  Yozma  m at eri all ar  siras i ga  tarixi y  as arl ar,  yuri dik 



xujjatl ar,  yorli klar,  farm on  va  bu yruklar  kiradi .  Ko’rgazma da  tarixi y  as arl ar  bil an 

birgali kda  mavzuga  oid  bo’l gan  yuri dik  xujjatl ar  -  farm on,  konun,  sud  xukmi  va 

boshqal ar  xam  ax ami yat ga  ega.  Ul ar  kup  xo ll arda  kuchli   ta`sirvosi tas i  va  aniq 

isbotl ovchi  m anba  si fat ida  xam  juda  muxim.  Mis ol  uchun  yoz uvchi  A.  Kodi ri yning  

tergov  qilis h  xujjat lari,  t ergov  jara yoni  at ni  yoki  unga  "M ut akilli k  ordeni " 

berilis hi xaqida gi prezident farmoni .   

G)  xujjatli  fonom at er iallar.  Muze y  ko’rgazma  l ari da  xujjatli  fotomat eri all ar  



ya `ni  ku y,  kushik,  nutk  va  boshqal ar  xam  katt a  axami yat ga  ega.  Misol  uchun 

"Must akil lik" 

mavzusidagi 

ko’rgazmada 

 

prezidentim iz 



I.A.Karim ovni ng 

Uzbekist on  must akil li gi gi  e`lon  qili shini   fono  yoki  vid eo  yo zuvi  namo yi sh  etil sa 

katt a  s am ara  beradi .  SHuningdek,  muz e y  ko’rgazm asi  m avzuga  mos  kel adi gan 

biror  ku y,  zarur  bo’ls a  shovkin  yoki   ovozlar  fono yozuvi  xalkit  berm a ydi gan 

darajada eshitti ri b turils a  yanada katt a samara beradi , t a`si rchanli k kes kin ortad i. 

2. 


Muze y 

ko’rgazmasini  tashkil  etishda  yordam  beradigan  kumakchi 

mat eri all ar.  Bul ar  s afi ga  asos an  ko’rgazma  t ashkil  etis hda  fo ydalanil gan  zarur 

mosl amalar,  mebell ar  va  boshqal ar  ki radi.  Kum akchi  m aterial lar  xat to,  zarur 

xollarda, muz e yga tegi shli  bul mas li gi  xam mumkin.  

3. 


Muze y  ko’rgazmas i ning  i lmi y-kumakchi  mat eriallari .  Bul ar  safi ga  as os an 

muze y  fondlarida  s akl ana yot gan  va  shu  ko’rgazm a  mavzusi ga  daxldor  bo’l gan 

ilmi y-kum akchi   m at eri all ar  kiradi .  Ular  ko’rgazm a  m avzusi ni  yoriti shda  yordam 

beradi gan xari tal ar, t urli  chizmal ar, diogramm al ar  bo’lishi m umkin.  

4. 

Matn 


va 

fonosharxlar. 

Muz e y 

ko’rgazmasida  namoyish  etilayotgan 

eksponatl ar  va  ko’rgazma   mavzusi ni  yori tishda,  t ani shti rishda  t urli   yozm a 

matnl ardan  va  fonosharxlardan  fo ydal anish  mumki n.  Lekin  bu  m a tn  va 

fonosharxlarning  yo zma  va  fono  m anbal ardan  farki  shuki,  ular  dalil ,  isbotlovchi 

manba em as , bal ki, fakat sharx beruvchi , izoxlovchi  kuchga egadi r.  

 



 

56 


 

SHuni ngdek,  ko’rgazma  m at eri all ari ga  turli  kurs atki chlar  xam  kiris hi 

mumkin. Ularda  ko’rgazm a m a ydoni ning tuzilishi  va  yo’nal ish lari kursati ladi.  

 

4.  M uze y  ko’rgazma sining  ilmi y  lo yix al arda  but un  muze y  j amoas i  va  zurur 



xollarda  m axsus  chakiril gan  yordam chi  mutaxassisl ar  is htirok  et adi.  Muz ey 

ko’rgazmasining ilmiy loyixalash uch  yo’nalishda olib boriladi: 

1. 

Fond  buliml arida  muze y  ko’rgazm asi ni  ilmi y  lo yix alash  va  ta yyorl ash 



ku yidgi  j ara yonda  amal ga  oshadi .  Bu  yo’nali shda  dastlab  muze y  predmetlarini ng 

ko’rgazma  mavzusiga  oidlari  tanlab  olinadi.  Sungra  kayta  tiklash  bulimiga 

ut gazil gan  muze y  predm eti  bu  erda   obdon  tekshi rili b,  zarur  bo’ls a  ka yt a  tikl as h 

tadbirl ari  olib  bori ladi .  SHundan  ke yi n  muze y  predm eti   bilan  ekuskurs avod 

tani shti ril adi  va  u  bilan  mashgulotl ar  ut kazil adi .  Ko’rgazma   komis si yasi  s hundan 

sung  muz e y  predm etini  kabul  kladi  va  sunggi  nazorat -t aft ish  utkaziladi.  Ya`ni 

muze y  predm etini   ko’rgazm ada  qanda y  sharoit da,  kancha  muddat  t uri s hi 

mumkinl i gi bel gil anadi .  

2. 

Mavzuni  il mi y  o’rganis h  va  ta yyorl as h.  Dastl ab  ko’rgazma   mavzusi ga  oid 



manba  va  adabi yot l ar  urganib  chi kil adi .  Bu  ilm  fond  buli m larida,  kutubxonal ar, 

arxivl arda  olib  boril adi .  Ya`ni  mavzu  tulik  urganil adi.  S Hundan  s ung  m avzuning 

ani q  shakli  va  ilm i y  kons eptsi ya  yarat iladi .  Navbatdagi  is h  mavzu  tuzil masini 

(st rukt ura)  va  m avz u  rej al arini  ishl ab  chiqis h  bo’l adi.  Mavzu  rej al ari ni  tuzishda 

kat rot ekal arni  o’rganish   z arur.  Kat rtot ekal ar  yordamida  tuzil gan  mavzuvi y  rej al ar 

asosida  muze y  predmetl ari  va  yordamchi  mat eri all ar  tanlanadi,  shuningdek  ilmi y -

kum akchi  mat eri all ar  t a yyorl anadi.  S ungra  u  yukoridagilardan  kelib  chiki b 

mavzuning  ko’rgazm avi y  r ej asi  tuzil adi .  A ynan  s hu  ko’rgazm avi y  rej a  as osida  yul 

kursat ki chl ar,  m a`ruza  m atnl ari    va  me`mori y -badii y  echim   lo yixasi   tuzil adi .  SHu 

rej a  asosi da  ekus kursovodl ar  bilan  m ashgul ot  utkazilib,  ko’rgazma   mavzusi ni 

ilmi y o’rgani sh  va tayyorlash nixo yasi ga et adi.   

3. 


Me`mori y 

yo’nalish.  Mavzudan,  mavzuning  ilmiy  kontseptsiyasi  va 

ko’rgazma  rejasidan,  kartotekalardagi  ma`lumotlardan,  mavzuviy  rejadan  kelib 

chi kib 


ko’rgazmaning 

bosh 


m e`mori y-badii y 

echi mi 


umumi y 

tarz da 


rej al as hti riladi.  SHu  echim  m avzuvi y - ko’rgazm avi y  rej a  asosida  mm e`mori y -

badii y  yochim  lo yix asi  is hlab  chikil adi .  Sungra  a ynan  shu  l o yixa  asosi da  mont aj 

ishl ari   oli b  boril adi ,  ko’rgazma ni  t argi b  kil uvchi  takli fnomal ar,  afi shal ar  nas hr 

etil adi .  A ynan  shu  uchi nchi  yo’nalishda  ilmi y  xodiml ar,  mus avvir l ar,  diz a ynerl ar 

va me`morl ar bi rgali kda ish oli b boradilar.    

 

 



Ta yanch iboral ar:  

 

muze y  eksponati,  ko’rgazma   materi all ari,  ko’rgazm a  t uzil masi ,  ko’rgazma 



kompl eksi,  ko’rgazm a  tashki l  eti sh  us lubl ari ,  m e`m ori y -badii y  echim,  vaktinchalik 

ko’rgazma, kumakchi materiallar. 

 

Nazorat uchun s avoll ar:  



1. 

Muze y eksponati ni ma?  

2. 

Ko’rgazma materiallari deb nimaga aytiladi?  



3. 

Ko’rgazma tuzilmasi xaqida ma`lumot bering?  

4. 

Ko’rgazma kompleksi nima? 



5. 

Ko’rgazma tashkil etishniqanday uslublari bor? 

6. 

Ko’rgazma me`moriy-badiiy echimi deganda nimani tushunasiz?  



7. 

Vaktinchali k  ko’rgaz ma nima?  

8. 

Muze y  ko’rgazma si  qanda y t al abl ar asosi da tashkil  etil adi?  



9. 

Muze y  ko’rgazma si mat eri all ari asosan nimal ardan i borat   bo’l adi ?  




 

57 


10.  

Muze y  ko’rgazma si ni  ilmi y  t ashkil   etish  qanda y  yo’nal ish l arda  oli b 

bori ladi?  

 

Manba va adabi etl ar.  



 

1. 


Muze ys hunosli k. Moskva.1988  yil .  

2. 


Muze yning xarorat -namlik va erugli k tizi mi. M oskva.1971  yi l .  

3. 


N.Sodikova. M adani y edgorli klar xazi nas i. Toshken.1981  yil.  

4. 


Inst ruktsi ya  po  uchet u  i  xraneni yu  muzeno`x  ts ennost ey  v  m uze yax  

sistemo`. -Mos kva.1977  yi l  

 

 

 



 

 

 



 

 

11-12 -Mavzu:Mu zey  ko’rgazmasi.  




Download 0.83 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   58




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling