Ызбекистон Республикаси Олий ва ырта махсус таълим вазирлиги

 

 

 

 

 

 

REJA:  

      1 .  Mu zey fondlarini xis obga oli sh  maqsad i.  Fond xujjatlarini        sistemasini

 

tuzi sh  maqsad lari.  

      2 .   Fondni xisob ga olis h va xujjatlashti ris h.  

      3 .  Mu zey fondini  il mi y kataloglash ti ri sh.  

 

 

1.  Muze y  fondi ni  xisobga  oli sh  yuridik  jixatdan  juda  katt a  axami yat ga  ega. 

U asosan ku ydagi larda namo yon  bo’ladi:  

1. 

Muze y predm etini  m uze yga bi rikti ris h va uni xukuki ni xol atini ka folat lash.  

2. 

Predmetning m uze yd agi   saqlovchi m utax assisl arga bi rikt iri sh.  

3. 

Predmetning  yuri dik  jixatini  xol atini   rasm i yl ashti rish  va  uni  m uze y  predmet i 

yoki ilmi y kum akchi  mat eri al ekanli gini   ani qlash.  

4. 

Predmetni,  agar u bi ror -bi r fondga bi rikti rilmas a, vakt incha  saqlas h bulimi ga 

rasmi yl ashti rish.  

5. 

Barcha predmetlarni ng jo yl ashgan jo yi ni  topis h va  bos hqalar. 

 

Muze y  fondi ni  yuridik  ximo ya  qi lish   maqsadi ni  nam o yon  ki ladi gan  fond  is hi 

yo’nalishiga      va  urnatilgan  predmetdan  olingan  ilmiy  ma`lumotlar  nat ijasiga 

bo’lgan  muzey  xukukini  muzey  fondini  xisobga  olish  deyiladi.  Bu  jarayonda 

am al ga  oshadi gan  xujjatl as htirishga  xisobga  olis h  xujj atl ashti rish  de yi ladi.  Fondni 

xisobga  ol ish  rasm i y  shaklda,  unda  xar  bir  predm et  xaqida  ma`lum otl ar,  fond 

buliml ari  (predm etning  kabul  kilini sh  akti,  kabul  kili ngan  kitoblar,  ilmi y 

invert arlar, 

xisobga 

olish 

kartot ekal ari , 

ilmi y 

t avsi fli  

kart ochkal ar) 

va 

predm etl arning 

kabul 

kil inis h 

t artibl ari , 

predm etl arning 

guruxlari, 

kelib 

chi qish dagi  umum i yl i gi,  ash yol arning  o’rni  uz  aksini  topadi.  P redm etlarni 

ru yxat ga  olis h  va  fondning  aniq  bulimlari ga  bi rikt iri sh  fond  s ist em asini ng 

boshl angi ch  boski chidi r.  Fond  xujjatl ari  sist em asi  -  bu  muze yning  i jtimoi y 

vazi fasini  baj arish  uchun  lozim  bo’l gan  fondni  xisobga  oli sh  jara yoni ,  t asni fl a sh, 

sistemal ash  va  ularni  fizik  kurikl ashdi r.  Fondni  xisobga  oli shning    m aqsadi  uni  

tasnifl ash,  si stemal ash,  s aql as h  va  ka yta  tiklash    is hlari  bilan  uzvi y  boglik. 

Mas al an,  m uze y  predm etl arining  il mi y  tavsi fli  kartochkal ari  predmetni ng 

moxi yati ,  uni  yi gis h  va  aniql as h,  o’rganis h  jara yonlari  xaqi da  tul a  m a`l umot 

beruvchi bulib, u muze yni  yuri dik kurikl ashda juda muxim. SHuni ng bil an bi rga bu 

kartochkal ar  fondni   sistemal as hda  xam   muxim  rol '  u yna yd i.  Ul ar  ka yt a  tikl as h 

ishl ari da  xam  rest avratorl arga  yordam  bera di .  Xujj atl ar,  ka yt a  tiklash  natij al ari  es a 

muee y  predmetini ng  ilmi y  tavsi fli  kart ochkasi ga  t uzati sh,  ani qlash  va  tul diris h 

kiriti shi  m umki n.  Dem ak,  muz e y  fondlarini   xisobga  olis h  va  fond  xujjatl ari  

sistemasini  tuzis h  muze y  foali yatidagi   eng  muxim  mas al a  buli b,  u  maqsadi 

predm etni  i lmi y  ani qlas h,  xujj atl ash,  guruxlas h,  s aql as h,  kayt a  ti klash,  kurikl as h 

va kelaj ak avlodga  yaxshi xol atda etkazis hdan i borat .  

 

2.  M a`lum ki,  koll ekt si yalarni   to’pl ash  -  i lmi y  izl anis h  s am arasidir.  Yuzl ab, 

mingl ab  bu yuml ar  fakat  yuz  minglab  izlani shl argina  em as ,  a yni  pa yt da  xar  bi r 

predm etni  aniql ash,  o’rganis h ,  ilmi y  qayd   et ish  bilan  bogli k  mingl ab  t arix  xam 

dem akdir.  Bu yum ni  majmuaga  ku yi sh  uchun  uni   inventar'  ki tobi ga  yozis h  kerak. 

Ammo  oldin  uni ng  nimal i gini  aniql ash,  mazmuni ni   bi lish,  xakiki yl i gi ga  is honch  

xosil  qili sh,  unga  tulik  nom  berish  darkor.  Muz e y  fondl arida  shunda y  bu yuml ar 

bo’ladiki,  ularni  aniqlash,  o’rganish  uchun  yillab  vakt  sarflanadi.  SHuning  uchun  

kupincha  muz e y  buyuml ari ni  urganuvchi  fanni  "bu yumshunoslik"  de b  ata ydil ar. 

Bu yum ni  invent ar'  kitobga  yozi shdan  oldin    uning  m uall ifini ,  mat erial ini  va 

texnikasini, m azmuni, axvoli va kaerdan kel ganli gi ni bilish lozim.  

---

 

48 

 

Navbatdagi  boskich -ilmi y  pasport larni  t uldi rish.  Bunda  bu yumlar  xaqi da gi  

ma`lumotlar  kenga yt irilib,   t arixi y  s harxl ar  beril adi .  Ku yida  muze y  m ut axassis lari 

tomoni dan t uzil gan namuna kelti ram iz:  

 

Bu yum ning  nomi    -  chopon.  Invent ar  nomeri  322.  Qa yd  qilis h  kitob  nom eri  

111. Sakl anadi gan joyi  34 - yas hik.  

 

Tas viri  Kumrang  ip  gazl amali  erkaklari   tuni,  xunarmand chi lik  maxsul oti. 

Asos i  va  arkogi  ikki   ipdan  eshi l gan  gazl am adan  i borat .  CHoponni ng  et agi ,  bari  va 

englari  yul - yul  kizil   matodan,  yokal ari  ok  xoshi yali  xavorang  chi tdan  tikil gan. 

Yokasi ning  cheti,  et akl ari  va  engining  uchi  bi nafs harang  ipa k  ji yakdan  iborat .  Eng 

ichi ga  xam  ana  s hunda y  j i yakni ng    parchasi  tiki l gan.  Orka  etagi,  bari  va  eng 

ka yt arm asi binafsharang ipak xamda kora ip bilan bax yalangan.   

      R azmer: uzunli gi 1,38, engi  -  0,72, eng ka yt arm asi  -  0,32, et agi   - 1,95sm .  

      S akl ani sh daraj asi:  yan gi.  

 Olingan  j o yi  va  vakti:  Urt a  Osi yo  muz e yi  t ops hi ri gi ga    muvofi k    M .F.Gabri lov 

tomoni dan    1928  yil i  SHaxrist on  -  Xovos  ra yoni dagi  J arkutondan  sotib  olingan. 

Ma`lum otlar 

m anbai:M .F.Gavril ov 

tomonidan 

t uzil gan 

predm etl ar 

ru yx ati. 

Tuldi ril gan vakt i: 8.11.3 1  y. Tuzuvchi:  M. Bekjonova    

  

Bu yum  nomi  - chinni  tovok.  

 

Tas viri:  shakli  tsil i ndri ksim on,  ki rrasi  yukori ga  karab  burt gan.  Ok  fonga 

rangi  em al  bi lan  gul  solingan.  Yukori  kis mi  zangor  naks hlar  bilan  bez atil gan.  Ikki 

yonida  ushl agi ch  uchun  ikki  u yi k  bor.  S atxi  kovok  xosili  yi gis h  manz aras i  aks 

etti ruvchi  bez akl ar  bilan  koplangan;  bi rinchi  manzarada  3,  boshqa sida  4  dexkon 

shakli,  ul ar  ustida  ucha yot gan  kapal akl ar.  Ku yi  ki rrasida  zangora  shakl lar  mavjud. 

Tovok  kopkogi   usti da  it   shakl i  va  j anr  manz arasi   aks  et gan.  Ikkinchi  tovok  xam 

xuddi  bi rinchis i ga  uxsha ydi,  l eki n  undagi  janr  m anz aral ar  yal tirok  t asvirda 

beril gan.   

 

Xar  ikkal a  tovok  xam  bir  xil  xajmda:  bal andli gi  143,  diam et ri  165, 

chukurli gi  130 mm .  

 

Kopkokl ar  xajmi   xar -xil:  bi rinchi sini ng  diam etri  183  mm ,  bal andli gi  50  m m;  

ikkinchi sini ki  esa  180  mm,  bal andli gi  50  mm.  Tagi dagi  sulol ani ng  kizil  m arkal ari 

(Daouguan 1821 -51 y.).  

 

Sakl ani sh daraj asi:  yaxshi.  

 

Olingan jo yi  va vakti : Tos hkent , M urodovdan 40 sum ga sotib olingan.  

 

Ma`lum otlar  m anbai:  adabi yotl ar  m at eri all ari  va  kup  yi l lik  s haxsi y 

kuzat uvl ar.  

 

Esl atma:  Evropa  bozorl ari ga  chikaril adi gan  maxsul otl arni ng  xarakt erli 

nam unasi.  

 

Tulidi ril gan vakti: 10.3.73  yi l. Tuzuvchil ar:  professor T.N.C Habrov.  

 

3.  Il mi y  pas portl ar  yozish  -  i lmi y  kat al oglarni  nas hrga  t a yy orl ashning  as osi y 

zaminidir.  Bu  -  m uze y  ekspozitsi yasida  predm etl arni  il mi y  asosda  nam o yis h  qil is h 

xamda  etnografi ya,  s an`atshunoslik,  arxeologi ya  bu yi cha  t adqiqot  oli b  boruvchil ar 

uchun izox xizmatini  ut a ydi .  

 

Muze y  kat alogi.  Bu  fondga  ki rgan  predmetl ar  xaqida  kiskacha  m a`lumot  

(annot at si ya)  beruvchi,  jo yl ashis h  tarti bi   va  o’rnini  kursatuvchi  xujj atdi r.  M uze y 

kat alogl ari  sist em asi da ku yi dagi ma`lum otlar  yozi ladi:  

1. 

muze y predmetining xarakt eri stikasi;  

2. 

uning fo ydal ani l gan davri, soxasi;  

3. 

muze y fondi ga  bo’l gan al okadorli gi kursatiladi.  

 

Kat al ogl arda buliml ar ku yidagicha bel gil anadi.  

 

Fan  -  "U-8 " 

 

Fanga  t aalukl i  soxalar  -  "U-8-26"  (t ari xi y  fanlar),  "U -8-25-39"  (jami yat  

xaqida gi fanl ar).  

---

 

49 

 

Muze y  fondl ari ni  xujjatl ashtirish  si stemasi  xozirgi  axborot  i nkilob   davrida 

juda katt a axami yat ga ega.  

 

Biz  " Int ernet "  tizimi   orkal i  barcha  muz eyl arni ng  fond  xujj at   va  sist em asi ga 

bogl ani shimiz, kerakli ma`l umotl arni olis himiz mum kin.  

 

Ta yanch s uz va iboralar.  

 

Fondni 

xisobga 

olish, 

fond 

xujj atl ari ning 

s ist em asi, 

fondni 

i lmi y 

kat ologl ash,  kabul  qilish  akti,  ilmi y  t avs ifli  kart ochkal ar,  "bu yums hunosli k"  fani , 

predm etl arning ilmi y pasporti .  

 

Nazorat uchun s avoll ar:  

1. 

Muze y fondi ni xisobga olis h nim al arda namo yon  bo’l adi?  

2. 

Muze y fondi ni xisobga olis h deganda nim ani  tus huna siz?  

3. 

Fond xaraj atl ari  sist emasi  nim a?  

4. 

Fondni  xisobga olis hning axami yati va  m aqs adi .  

5. 

"Bu yum shunosli k"  qanda y fan?  

6. 

Predmetlarni ilmi y pasport lash ka y t arika am al ga oshi ril adi?  

7. 

Il mi y pasport ning axami yati  nim a?  

8. 

Muze y kat alogi nim a?  

9. 

Muze y  kat alogida  qanda y m a`lumotlar  yo ziladi?  

10.  

Muze y kat aloglarini   o’rganishda  Int ernet tizimining axami yati   qanda y?  

 

Adabi yotl ar.     

1. 

Muzeevedeni e. M.1988 g.  

2. 

N. S odikova. Madani y  Yodgorli kl ar xazinasi. T.1981  yi l.  

3. 

Kiri enko E. M. Is tori cheski y m uze y.    M.1984 g.