Ызбекистон республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги

Boshlang’ich sinf o’quvchilarini sinfdan va makatabdan tashqari mashg’ulotlar jarayonida ma’naviy-axloqiy tarbiyalashda innovasion pedagogik texnologiyalardan foydalanish

Bolani ma’naviy-axloqiy tarbiyalash bo’yicha oilada boshlangan ish maktabda o’zaro uzviy bog’langan va bir-birini to’ldiruvchi ikki jarayonda – ta’limda va tarbiyada maqsadga qaratilgan va ilmiy asoslangan holda davom ettiriladi.

Biz ilgarigi paragraflarda to’g’ri tashkil qilingan ta’lim jarayonining boshlang’ich sinf o’quvchilarida ma’naviy-axloqiy tarbiya elementalarini shakllantirishda qanday imkoniyatlarga ega ekanligini ko’rsatib bergan edik. Biroq, boshlang’ich sinf o’quvchilarini ma’naviy-axloqiy tarbiyalashda maxsus tashkil qilingan sinfdan va maktabdan tashqari ishlarning alohida, o’ziga xos imkoniyatlari borligini yoddan chiqarmasligimiz kerak.

Shu bois quyida ana shu imkoniyatlarning qandayligini, mazkur imkoniyatlarni amalga oshirish uchun zarur bo’lgan pedagogik shart-sharoitlarni yoritishga o’tamiz.

Boshlang’ich maktabda sinfdan tashqari mashg’ulotlarning mazmuni va formasi asosan o’quvchilarning qiziqishlari va talablariga hamda ularning umumiy tayyorgarligi, shaxsiy moyilliklari e’tiborga olinadi. Bundan tashqari, sinfdan va maktabdan tashqari mashg’ulotlarning yana bir xususiyati shundaki, bularda o’quvchilarning mustaqil ishlashlari asosiy o’rin tutadi. To’garaklarda va maktab maydonchalarida xilma-xil mustaqil ishlar bilan shug’ullanish uchun o’quvchilarga katta imkoniyatlar yaratiladi. Mustaqil ishlarni, asosan o’quvchilarning o’zlari tashkil qiladilar, pedagog o’qituvchilar esa o’quvchilarning tashabbuskorligi va mustaqilligiga suyanib umumiy rahbarlik qiladilar.

Sinfdan tashqari ishlar milliy pedagogikamizning tarkibiy qismidir. U darsda olib boriladigan o’quv-tarbiya ishlarini mustahkamlaydi va to’ldiradi, o’quvchilarni pedagogik ta’sirga to’la jalb etishga, dars uchun ajratilgan vaqt ichida amalga oshirish qiyin bo’lgan yoki butunlay iloji bo’lmagan ma’naviy-axloqiy tarbiyaviy vazifalarni hal qilishga yordam beradi [60, 32-b.].

Unda mashg’ulotlar ham mazmunan ham forma jihatdan o’quvchilar uddalay oladigan bo’lishi, «Kamolot» yoshlar ijtimoiy harakati hamda ota-onalar jamoasi yordamiga suyangan holda olib borilishi lozim.

Sinfdan va maktabdan tashqari olib boriladigan tarbiyaviy ishlar jarayonida mehnat va o’quv mashg’ulotlari bilan o’yin-kulgi, xordiq chiqarish tadbirlari o’zaro muvofiqlashtirilishi kerak. Sinfdan va maktabdan tashqarida olib boriladigan ishlardan ko’zlangan muhim maqsadlardan biri vatanimiz tarixiga, uning boy ilmiy madaniy, adabiy merosiga qiziqishlar tug’dirish, yoshlarni har tomonlama rivojlangan ma’naviy barkamol qilib tarbiyalashdir.

To’g’ri tashkil qilingan sinfdan va maktabdan tashqari mashg’ulotlar quyidagi funksiyalarni – ta’limiy, rivojlantruvchi, tarbiyalovchi, to’g’rilovchi, kasbiy-yo’naltiruvchi va boshqalarni ro’yobga chiqarishni ta’minlashi mumkin.

Sinfdan va maktab tashqari mashg’ulotlarda boshlang’ich sinf o’quvchilarini ilk ma’naviy-axloqiy tarbiyalash bo’yicha ularning imkoniyatlarini ro’yobga chiqarish uchun zarur pedagogik shart-sharoitlarga rioya qilish kerak. Bu yerda ularning ayrimlarini keltiramiz:

- o’qituvchining sinfdan tashqari mashg’ulotlarning o’quvchilar ma’anaviyatini shakllantirish imkoniyatini to’g’ri tushunishi;

- uni tashkil etish zarurligiga ishonchi;

- uni o’tkazish texnologiyasini bilishi;

- uni tashkil etishda ota-onalar, jamoat tashkilotlarining vakillari, boshlang’ich sinf o’quvchilari ta’lim-tarbiyasiga moyillik bildirgan yuqori sinf o’quvchilarini jalb qilish ko’nikmasi bo’lishi kerak.

Quyida sinfdan va maktabdan tashqari mashg’ulotlarda qo’llash uchun quyidagi o’yin ssenariylarini tavsiya etamiz