Ызбекистон республикаси олий ва ырта

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА
МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ

“БИЗНЕСНИ ТАШКИЛ ЭТИШ ВА ЮРИТИШ” фанидан

МАЪРУЗАЛАР МАТНИ

Хозирги кунда, замонавий шароитларда бизнес-режа туза олиш қобилияти тадбиркорликда муваффақиятга эришишнинг гарови хисобланади. Таклиф қилинаётган маърузалар матнида бизнес-режа корхонанинг ишлаб чиқариш сохасидаги стратегияси, унинг моддий-техник ва молиявий (инвестиция) таъминоти хамда молиявий натижалари акс эттирилувчи асосий хужжат сифатида кўриб чиқилади. Иқтисодий ислохотлар ва замонавий бозор талабларини хисобга олган холда инвестицион лойиха бизнес-режаси ва корхона бизнес-режаси ўртасидаги фарқларга алохида эътибор қаратилади.
Корхона бизнес-режасини, унинг асосий бўлимлари ва кўрсаткичларини тузиш услубияти, корхонанинг иқтисодий барқарорлигини таъминлаш, рискларни камайтириш ва бизнесда муваффақиятга эришишда бизнес-режанинг роли кўриб чиқилади.
Маърузалар матни иқтисодий мутахассисликлар бўйича таълим олаётган талабалар, аспирантлар ва ўқитувчилар, шунингдек, бизнес-режа масалалари билан қизиқувчи барча шахслар учун мўлжалланган.
Ушбу ишланмани янада бойитиш ва тўлдириш бўйича таклиф ва мулохазарингизни билдирсангиз, биз сиздан маъмнун бўлар эдик
Тақризчилар: и.ф.д., профессор Абдуллаев Ё.А.
и.ф.д., профессор Салимов Б.Т.


Мундарижа
бет

Кириш……………………………………………………………………. I-БЎЛИМ. БОЗОР, И+ТИСОДИЁТ ВА БИЗНЕС……………………. I-мавзу. БОЗОР, И+ТИСОДИЁТ ВА БИЗНЕС ……………………….. 1.1. Бозор иқтисодиёти, унинг тамойиллари ва ўзига хос хусусиятлари………………………………………………………………………. 1.2. Бизнес – бозор иқтисодиётининг устивор сохаси…………………. 1.3. Бизнес ва ахоли бандлиги……………………………………………….. +исқача хулосалар……………………………………………………………….. Мавзу бўйича таянч иборалар…………………………………………..……. Мухокама ва назорат саволлари……………………………………………… Тавсия этиладиган адабиётлар………………………………………………… 2-мавзу. БОЗОР ШАРОИТЛАРИДА РЕЖАЛАШТИРИШ ВА БАШОРАТ +ИЛИШ………………………………………………………. 2.1. Бозор шароитларида режалаштириш ва башорат қилишнинг объектив зарурати.………………………………………………………………. 2.2. Режалаштириш ва башорат қилишнинг мақсад ва вазифалари. 2.3. Режалаштириш ва башорат қилишнинг норматив асослари…… +исқача хулосалар………………………………………………………………. Мавзу бўйича таянч иборалар………………………………………………… Мухокама ва назорат саволлари………………………………………........ Тавсия этиладиган адабиётлар…………….…………………………………. 3-мавзу. КОРХОНА ФАОЛИЯТИДА БИЗНЕС - РЕЖАЛАШТИРИШ………………………………………………………….... 3.1. Корхона ва унинг ишлаб чиқариш фаолияти режалаштиришнинг объекти сифатида…………………………………….. 3.2. Бозор шароитларида корхона фаолиятини тартибга солиш ва режалаштириш……………………………………………………………………. 3.3. Бизнеснинг ахборот асослари…………………………………………… +исқача хулосалар…………………………………………………………..….. Мавзу бўйича таянч иборалар………………………………………………… Мухокама ва назорат саволлари………………..…………………….……… Тавсия этиладиган адабиётлар………………………………………………… 4-мавзу. КОРХОНАНИНГ БИЗНЕС - РЕЖАСИ (мавзу янги педагогик ва ахборот технологиялари асосида олиб борилади)^…… 4.1. Бизнес-режанинг мохияти ва вазифалари………………………… 4.2. Бизнес-режани тайёрлаш босқичлари………………………………… 4.3. Бизнес-режа тузилмаси (структураси).……………………………… +исқача хулосалар…………………………………………………..…………… Мавзу бўйича таянч иборалар………………………………………………… Мухокама ва назорат саволлари……………………………………………… Тавсия этиладиган адабиётлар………………………………………………… 5-мавзу. БИЗНЕС - РЕЖАНИНГ АСОСЛАНГАНЛИГИ ВА ИШОНЧЛИЛИГИ ………………………………………………………… 5.1. Бизнес-режани ишлаб чиқишни бошқариш………………………… 5.2. Бизнес-режанинг ресурслар билан таъминланганлиги………….. 5.3. Режалаштирилаётган бизнесни су\урталаш………………………… +исқача хулосалар……………………………………………………………….. Мавзу бўйича таянч иборалар………………………………………………… Мухокама ва назорат саволлари……………………………………………… Тавсия этиладиган адабиётлар……………………………………………….. II БЎЛИМ. БИЗНЕС–РЕЖА, УНИНГ БЎЛИМЛАРИ ВА МАЗМУНИ…………………………………………………………………………. 6-мавзу. КОРХОНАНИНГ ТАВСИФЛАНИШИ………………………… 6.1. Бизнес-режанинг резюмеси (қисқача мазмуни) ………………….. 6.2. Корхонанинг тармоқдаги ва бозордаги холати тахлили…………. 6.3. Корхонани бахолаш………………………………………………………. +исқача хулосалар……………………………………………………………….. Мавзу бўйича таянч иборалар………………………………………………… Мухокама ва назорат саволлари……………………………………………… Тавсия этиладиган адабиётлар………………………………………………… 7-мавзу. КОРХОНА МАХСУЛОТИНИ ТАВСИФЛАШ……………….. 7.1. Корхона махсулотининг комплекли тавсифномаси ва бахоланиши………………………………………………………………………… 7.2. Махсулотни бахолаш усуллари…………………………………………. 7.3. Товарнинг хаётийлик даври…………………………………………….. +исқача хулосалар……………………………………………………………….. Мавзу бўйича таянч иборалар………………………………………………… Мухокама ва назорат саволлари……………………………………………… Тавсия этиладиган адабиётлар………………………………………………… 8-мавзу. КОРХОНАНИНГ МАРКЕТИНГ РЕЖАСИ ………………….. 8.1. Маркетинг мохияти ва функциялари…………………………………. 8.2. Бозорни бахолаш ва истеъмолчилик талабини ўрганиш………… 8.3. Махсулотни бозорга чиқариш стратегияси………………………….. 8.4. Маркетинг режаси ва дастури………………………………………….. +исқача хулосалар……………………………………………………………….. Мавзу бўйича таянч иборалар………………………………………………… Мухокама ва назорат саволлари……………………………………………… Тавсия этиладиган адабиётлар………………………………………………… 9-мавзу. ИШЛАБ ЧИ+АРИШ РЕЖАСИ ………………………………… 9.1. Ишлаб чиқариш режаси таркиби ва кўрсаткичлар тизими…….. 9.2. Ишлаб чиқариш режасининг ишлаб чиқариш қувватлари билан асослаб берилиши……………………………………………………….. 9.3. Ишлаб чиқариш режасининг ресурслар билан таъминланганлиги……………………………………………………………..... +исқача хулосалар……..………………………………………………………… Мавзу бўйича таянч иборалар………………………………………………… Мухокама ва назорат саволлари……………………………………………… Тавсия этиладиган адабиётлар……………………………………………….. 10-мавзу. ТАШКИЛИЙ РЕЖА ВА МЕНЕЖМЕНТ…………………… 10.1. Вазифаси ва асосий қоидалари……………………………………….. 10.2. Бошқарувни ташкил этиш……………………………………………… 10.3. Кадрлар сиёсати ва персонални бошқариш……………………….. +исқача хулосалар……………………………………………………………….. Мавзу бўйича таянч иборалар………………………………………………… Мухокама ва назорат саволлари……………………………………………… Тавсия этиладиган адабиётлар……………………………………………….. 11-мавзу. МОЛИЯВИЙ РЕЖА ……………………………………………… 11.1. Молиявий режанинг мохияти ва асосий бўлимлари…………….. 11.2. Даромад ва харажатларни режалаштириш………………………… 11.3. Корхонанинг пул оқимлари, башорат баланси ва зарар кўрмаслигини режалаштириш………………………………………………… +исқача хулосалар………………………………………………………………. Мавзу бўйича таянч иборалар………………………………………………… Мухокама ва назорат саволлари……………………………………………… Тавсия этиладиган адабиётлар………………………………………………… 12-мавзу. БИЗНЕС-РЕЖАНИНГ САМАРАДОРЛИГИНИ БАХОЛАШ…………………………………………………………………………. 12.1. Вақт бўйича пул қиймати………………………………………………. 12.2. Инфляцияни бахолаш…………………………………………………… 12.3. Бизнес-режани амалга ошириш учун инвестициялар самарадорлигини бахолаш кўрсаткичлари ва уларни хисоблаш услубияти…………………………………………………………………………… +исқача хулосалар……………………………………………………………….. Мавзу бўйича таянч иборалар………………………………………………… Мухокама ва назорат саволлари……………………………………………… Тавсия этиладиган адабиётлар………………………………………………… «ТДИУ ва МДХ мамлакатлари иқтисодиёт мутахассисликлари бўйича бакалавриат битирув-малакавий ишлари, магистрлик, номзодлик ва докторлик диссертацияларининг намунавий мавзулари» (15000 мавзу) руйхатидаги БМИ ишларини бажаришда қўллаш мумкин бўлган мавзулар руйхати…………………………………. Асосий адабиётлар шархи……………………………………………………… Адабиётлар рўйхати……………..………………………………………………. Янги педагогик технологиялар асосидаги методик ишланманинг қисқача варианти…………………………………. Ахборот технологиялари асосида ўтиладиган маш\улотлар учун материаллар……………………………………………….

4 6 6 6 9 13 18 18 18 19 21 21 23 26 29 30 30 30 32 32 35 38 41 42 42 43 44 44 47 49 53 53 53 54 61 61 63 65 68 69 69 69 71 71 71 73 75 78 78 79 79 81 81 94 86 88 88 88 89 90 90 91 94 99 103 103 103 104 105 105 106 108 112 113 113 113 115 115 118 121 124 125 125 125 127 127 130 134 137 138 138 138 140 140 143 145 153 153 154 154 155 160 162 165 170

КИРИШ

Бозор иқтисодиёти шароитларида ишлаб чиқариш фаолияти билан шу\улланувчи хар бир корхона кўп сонли ва турли муаммоларга дуч келиб, улардан бири хўжалик юритиш тизимида ўзига муносиб ўрин эгаллаш хисобланади.

Бу вазифани корхона (фирма) ўз олдига аниқ ва равшан ишлаб чиқариш \оясини: нимани, қачон ва қанча ишлаб чиқаришни белгилаб қўйган холдагина муваффақиятли хал қилиш мумкин. Ушбу саволларга берилган ижобий жавоб корхонанинг қайси тармоққа мансублиги, мулкчилик шакли, куч-қуввати ва бошқа белгиларидан қатъи назар, унинг яратилиши ва келгусида муваффақиятли фаолият кўрсатишига асос бўла олади.
/ояни реал воқеликка айлантириш учун у корхона махсулотлари ёки хизматларига буюртмалар олиш тизими билан кучайтирилиши лозим. Белгиланган ишлаб чиқариш фаолияти барча турдаги - моддий, мехнат, молиявий ресурслар, шунингдек, ишлаб чиқариш қуввати билан таъминланиши зарур. Бунда махсулотни ишлаб чиқаришгина эмас, балки унинг сотилишини таъминлаш, яъни сотув каналларини излаб топиш хам мухим ахамият касб этади, корхонанинг маркетинг стратегияси хиссаси катта бўлади.
Бизнес-режа юқорида айтиб ўтилган ва шу каби бошқа вазифаларни хал қилишга хизмат қилади. У бир томондан корхона имкониятларини аниқ ва тў\ри бахолашга имкон берса, бошқа томондан муваффақиятга ва режалаштирилган ишнинг даромадлилигига умид қилишга имкон беради. Амалиётнинг кўрсатишича, пухта ишлаб чиқилган бизнес-режа рақобатбардошлик шароитларида корхоналарнинг ишлаб чиқариш ва моливий жихатдан барқарорлигини таъминлаб, бозордан ўзига муносиб ўрин эгаллашига имкон яратади.
Бизнес-режа инвестицияларни асослаб берувчи умумлаштирувчи хужжатлардан дастлабкиси бўлиб, махсулотларнинг режалаштирилаётган номенклатураси ва ишлаб чиқариш хажми, сотув бозори ва хом-ашё базаси тавсифномаси, ишлаб чиқаришнинг ер, энергетика ва мехнат ресурсларига эхтиёжлари каби кўриб чиқилаётган лойиханинг тижорат, бюджет ва иқтисодий самарадорлигига доир тушунча берувчи бир қатор кўрсаткичлар хақидаги йириклаштирилган маълумотлардан иборат бўлади. Кўрсаткичлар хисоб-китоби мамлакатимиз ва хорижий инвестициялаш талабларига мослаштирилади.
Бизнес-режа интелектуал мулк объекти бўлиб, тижорат сири хисобланади ва мос равишда химоя қилинади.
Мазкур қўлланма Тошкент давлат иқтисодиёт университети томонидан тасдиқланган «Бизнес - режалаштириш» ўқув фани дастури ва ўқув режасига мос равишда тайёрланган. У асосан иқтисодий йўналишда таълим олувчи талабалар, шунингдек, бизнесни режалаштириш билан қизиқувчи барча шахслар учун мўлжалланган. Мазкур ўқув қўлланмасини тайёрлашда «Бизнес - режалаштириш» фани бўйича маърузалар матни (муаллиф-Югай Л.П.), шунингдек, матбуотда нашр қилинган бошқа материаллардан фойдаланилган.
+ўлланмада келтирилган материаллар муаллифнинг мазкур фан муаммолари бўйича нуқтаи-назарини акс эттириб, ушбу йўналишда ягона ва узил-кесил хулоса чиқаришга даъвогарлик қилмайди. Бундан ташқари, маърузалар матни таълим жараёнида, айниқса, фанни чуқурлашган тарзда ўрганишда бошқа маълумотлар билан тўлдирилиши ва бойитилиши мумкин.