J o b a s I: Qabiletke pedagogikalıq psixologiyalıq xarakteristika

1.Avtoritorlıq stil`. 
2.Demokratiyalıq stil`. 
3.Liberallıq stil`. 
Avtoritorlıq stil`-bul qarım-qatnastıń tiykarǵı formaları- buyrıq beriw, 
kórsetpe hám eskertiw beriwler. 
Demokratiyalıq stil`- bul qarım-qatnastıń tiykargı formaları-buyrıq etiw, 
keńes beriw, xabarlandırıw. Bul balalar menen qatnasta eń jaqsı qural bolıp 
tabıladı. 
Liberallıq stil`-bul muǵallim óz jámáátiniń turmısı menen qızıqpaydı, ózin bir 
shette uslaydı, hár qanday maselege óziniń qarsı pikiri menen qatnasadı. (keri 
tartadı, ójetlilik). 
Bunday muǵallimniń abırayı artpaydı. Hár qashan mektep basshıları hám 
muǵallimleri menen jumıstıń qıyınshılıǵı haqqında gáp etkende, olar álbette 
kasiplesleri, oqıwshılar, ata-analar menen baylanıs jasaw mashqalasın atap ótedi. 

---

Keyingi waqıtları mekteplerge tek pán qaniygeleri kelip atır, al usı kásiptiń túp 
mańızın túsinbekshi muǵallimler emes. Olar óz pánin jaqsı biledi, onıń oqıtıw 
metodikası menen qızıqsınadı, onı jetilistiredi, sabaqtı jaqsı ótiwi múmkin, al 
oqıwshılar menen baylanıs jasay almaydı, olarǵa qıynalǵan waqıtta jardem bergisi 
kelmeydi hám bunı shárt emes dep esaplaydı. Balalar bunday muǵallimler menen 
jaqsı baylanıs jasamaydı. 
Keyingi jılları muǵallimler menen oqıwshılar, sonday-aq úlkenler menen 
balalar arasındaǵı qarım-qatnas quramalasıp baratır. Bunday qıyınshılıqlardıń 
bolıwı jamiyetimizdegi bolıp atırǵan hár qıylı ózgerislerdiń tásiri astında 
jamiyetshiliktiń ózgeriwi sebepli. Nátiyjede úlkenlerdiń tájiriybesi jańa áwladlar 
ushın óziniń aktuallıǵın joǵaltıp barmaqta. 
Bunıń ushın úlkenler óziniń ózgertiwge qabiletli bolsa, ózleriniń burını 
qáliplesken tajiriybelerine súyene bermese deymiz. 
Házirgi waqıtları mekteplerde balalardıń sana sezimi, oy-órisi, qızıǵıwshılıǵı, 
intası burınǵı balalarǵa qaraǵanda kóp ózgerip ketti. Bunıń baslı sebebi keyingi 
waqıtları elimizde júz berip atırǵan hár qıylı jańalıqlar, ekonomikalıq hám 
sotsiallıq, texnikalıq rawajlanıwlar bolıp tabıladı. 
Bul álbette balalardıń psixologiyasına tásir etedi. Kópshilik oqıwshılar 
mektepte ayırım bosalań, jas muǵallimlerdiń talabına boysınǵısı kelmeydi, gey 
waqıtları olardıń ústilerinen kúlip masqara qılǵısı kelgen waqıtları da ushırasadı. 
Mekteplerde eń bir baslı mashqalalı máselelerdiń biri-bul muǵallimde 
oqıwshılardıń jeke ózgesheligine qızıwshılıǵınıń joǵında, olardıń ishki duńyasın 
bilgisi kelmey hám bile almawshılıǵında bolıp, usınnan pedagog penen oqıwshı, 
shańaraq penen mektep arasında hár qıylı, kelispewshilikler kelip shıǵadı. 
Muǵallim hámme waqıt rawajlanıp, ósip baratırǵan balalar menen is alıp 
baradı. Sonıń ushın muǵallim hár bir balanıń jeke ózgesheligi menen jaqınnan 
tanıs bolıwı tiyis.
Óspirimler egerde muǵallimler olardıń ata-analarınıń qılıqların gúnákarlasa, 
olardı ayıplasa, júdá tereń qaytaradı, arlanadı, ashıwlanadı. Bul álbette hár bir 
adamda bolatuǵın óz jaqınına degen ishki sezim bolıp tabıladı. Bul jasta óz 
jaqınına degen ishki sezim bolıp tabıladı. Olar muǵallimlerden qollap quwatlawdı 
hám jardemdi kútedi, al gúnalawdı emes.Qarama-qarsı jaǵdaylarda muǵallim 
barlıq oqıwshılar aldında óziniń abroyın joytadı, al onıń pedagogikalıq tasir etiwi 
olarda qarama-qarsılıqtı payda etedi.
Muǵallim balalar menen qatnas jasaǵanda olardıń sol waqıttaǵı ulıwma 
jaǵdayında esapqa alıwdı umıtrawı kerek. Fizikalıq jaǵdaydı, oqıwdan 
sharshaǵanlıqları bulardıń barlıǵı oqıwshılardıń psixikasına tásır etedi. 
Muǵallim menen oqıwshı arasındaǵı óz-ara kelisiwlerdi ornatıwshı- bul 
muǵallimniń kommunikativlik xızmeti bolıp tabıladı, yaǵnıy muǵallimniń hár túrli 

---

pedagogikalıq qatnas túrleri qollanıwı arqalı oqıwshılardıń minez-qulqın hám 
xızmetin shólkemlestiriwi bolıp esaplanadı. 
Tárbiya-bul kommunikativli protsess, yaǵnıy bul protsesstiń tiykarı qatnas 
bolıp tabıladı, qatnas jasaw arqalı muǵallim oqıwshılardıń minez-qulqın hám 
xızmetin shólkemlestiredi, olardıń jumısın hám qılıq qılıwaların baxalaydı, bolǵan 
waqıyalar haqqında xabarlandıradı, qıyınshılıqlardı jeńiwge járdemlesedi, ózleriniń 
múmkinshiliklerine isenimdi joyıtpawǵa úyretedi.