Й ва ўрта махсус таълим вазирлиги улғайишидаги ўзгаришлари

кундизда сар-
фланадиган
энергия, кДж
(ккал)

6 ойдан — 1 ёшгача	3349 (800)	7 ёшдан — 10 ёшгача	10048 (2400)
1 ёшдан — 1,5 ёшгача	5443 (1300)	11 ёшдан — 14 ёшгача	11932 (2850)
1,5 ёшдан —	^ 6280 (1500)	14— 17 ёшли	13188 (3150)
2 ёшгача		иигитлар
3 ёшдан —	7536 (1800)	13-17 ёшли	11514 (2750)
4 ёшгача		қизлар
5 ёшдан — 6 ёшгача	8374 (2000)

Болаларнинг овқат рационида ёғнинг аҳамияти жуда ка'1та, у витамин А ва Д ларнинг ҳазм бўлишини, организм — нинг ўта тўйинмаган ёғ кислоталари ва фосфатидларга бўлган эҳтиёжини таъминлайди. Болаларнинг овқат рацио — нида ортиқча ёғни бўлиши уларнинг организмида моддалар алмашинуви ва овқат ҳазм бўлишининг бузилишига, оқсилнинг ёмон ўзлаштирилишига ва семириб кетишга сабаб бўлади. Болаларнинг ёғга бўлган эҳтиёжини асосан сариёғ ва сут маҳсулотлари ҳисобига қондирилиши керак.
Углеводлар энергия манбаи бўлиб, болалар овқати учун ўта муҳимдир. Мевалар ва резавор мевалар, улардан тай — ёрланадиган маҳсулотлардаги углеводлар енгил ҳазм бўлади. Сутда болалар учун зарур бўлган углевод — лактоза бор.
ортиқча истеъмол қилинганда бола организмида моддалар алмашинуви бузилади, организмиинг ҳар хил касалликларга қаршилик кўрсатиши пасаяди. Натижада бола семириб ке-тади.
Болаиинг овқат рационида ҳар хил витаминлар ва ми-нерал моддаларнинг етарли миқдорда бўлиши катта аҳахми-ятга эга (20 — ва 21 — жадваллар). Янги сабсовот мевалар, сут ва сут маҳсулотлари, гўшт ва балиқ, ёғ, ёрма ва нон махсулотлари витамин ва минерал моддаларнинг асосий манбаи ҳисобланади.
Овқатланиши режимига риоя қилиш болалар овқат — ланишини рационал ташкил этишнинг асосий шартларидан биридир. Мактабгача ёшдаги болалар ҳар куни 5 —маҳал овқатлантирилиши лозим. Бунда, суткалик калориянинг 2— 25 % нонуштада, 15 % иккинчи нонуштада, 25 — 30 % туш — ликда, 15 % пешинда ва 20 — 25 % кечки овқатда олиниши керак. Мактаб ёшидаги болалар ҳар куни 4 маҳал овқат — ланиши керак. Бунда, суткалик калориянинг 25 % нонуштада, 30 % тушликда, 20 % пешинда ва 25 % кечки овқатда қабул қилиши лозим.
Рахит организмда витамин Д етишмаслиги туфайли фосфор — кальций алмашинувининг бузилиши натижасида хосил бўладигаи касаллик. Одатда 2 — 3 ойликдан 2 — 3 ёшгача бўлган болаларда учрайди. Рахитга кўпинча боланинг чала туғилиши, қувватсизлигини, сунъий овқатлантириш сабаб бўлади. Бола яхши парвариш қилинмаса, тоза ҳаво ва қуёш нзфидан баҳроманд бўлмаса, нотўғри овқатлантирилса, унин]' организмига витамин Д етарли миқдорла кирмайди ёки ультрабинафша нурлар етишмаслигидан терисида витамин Д ҳосил бўлиши бузилиб, рахит касали кучаяди. Бундан ташқари, боланинг тез —тез касалланиши, онанинг ҳомила — дорлик пайтида овқат рационини бузилганлиги ҳам рахт касаллиги келиб чиқишига сабаб бўлади.
19-Жадвал.

1 Ёшга тўлган болаларга тавсия этиладиган энергия (гав-
данинг кг ҳисобдаги оғирлигига тўғри келадиган бир
кунлик ккал), оқсил, ёғ ва углеводлар (гавданинг кг ҳи-
собидаги оғирлигига тўғри келадиган бир кунлик г ҳи-
собдаги миқдорлар) миқдори.

Оқсил

Шу жум-
ладан
ҳайвон
ё;и

Жаъми

Шу жум ладан ҳайвон оқсили

**• Сунъий сут билан боқилганда.

Е ғ
Болалар ва ўсмирларга тавсия этиладиган энергия (кун-
далик ккал ми1^дори), оқсил, ёғ ва углеводлар (кундалиги г
^^исобида) миқдори.

Одам меъда — ичак тракти:

1 — оғиз бўшлиғи;
3 —қизилўнгач;
5 — ўн икки бармоқ ичак;
7 —йўғон ичак;
2 —томоқ;
4 — меъда;
6 —ингичка ичак;
8 —тўғри ичак.

7-12 ойлик

4 — 6 ойлик

1 — 3 ойлик

0-20 кунлик

^1» 1