Jahon iqtisodiyoti fanidan 2 oraliq uchun savollar Jahon iqtisodiyoti tushunchasiga ta’rif bering. / Опишите понятие мировая экономика

19. Innovatsion iqtisodiyot nima?
Innovatsion iqtisodiyot (bilim iqtisodiyoti, intellektual iqtisodiyot) - innovatsiyalar oqimiga, texnologik takomillashtirishga, juda yuqori qoʻshimcha qiymatga ega yuqori texnologiyali mahsulotlarni ishlab chiqarish va eksport qilishga asoslangan iqtisodiyot turi. Bunda asosan moddiy ishlab chiqarish (sanoat iqtisodiyoti) emas, balki moliya (kapital) kontsentratsiyasi emas, balki innovatorlar va olimlarning aql-zakovati, axborot sohasi foyda keltiradi deb taxmin qilinadi.
20. Mamlakatning iqtisodiyotning rivojlanganlik darajasi qaysi ko’rsatkichlar orqali aniqlanadi?
Mamlakatlarning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasini aniqlash va xalqaro miqyosda taqqoslash uchun quyidagi ko'rsatkichlarning kombinatsiyasidan foydalaniladi:
• Aholi jon boshiga YaIM
• milliy iqtisodiyotning tarmoq tuzilishi
• eksport va import tarkibi
• aholi jon boshiga asosiy turdagi mahsulotlar ishlab chiqarish (ayrim tarmoqlarning rivojlanish darajasi)
• aholi turmush darajasi va sifati
• iqtisodiy samaradorlik ko'rsatkichlari

21. Mamlakatlar iqtisodiy rivojlanganlik darajasi tasnifining BMT yondashuvi qanday? / Каков подход ООН к классификации экономического развития стран.

22. Xalqaro valyuta fondi Ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasiga ko’ra mamlakatlarni qanday tasniflaydi? / Как Международный валютный фонд классифицирует страны по уровню социально-экономического развития?
23. Inson taraqqiyoti indeksi haqida nimalarni bilasiz? / Что вы знаете об индексе человеческого развития?

Inson taraqqiyoti indeksi (ITI) — oʻrtacha umr koʻrish, taʼlim (oʻrtacha tugallangan oʻqish yillari) va aholi jon boshiga toʻgʻri keladigan daromad koʻrsatkichlarining statistik aralash indeksi boʻlib, mamlakatlarni inson taraqqiyotining toʻrt darajaga ajratish uchun ishlatiladi. Umr davomiyligi, taʼlim darajasi va aholi jon boshiga yalpi milliy daromad (YAIM) yuqoriroq boʻlsa, mamlakat inson taraqqiyoti indeksining yuqori darajasiga erishadi. Inson taraqqiyoti indeksi pokistonlik iqtisodchi Mahbub ul Haq tomonidan ishlab chiqilgan va keyinchalik Birlashgan Millatlar Tashkiloti taraqqiyot dasturining (BMTTD) Inson taraqqiyoti boʻyicha hisobot byurosi tomonidan mamlakat taraqqiyotini oʻlchash uchun ishlatilgan.
2010-yilgi Inson taraqqiyoti hisobotida tengsizlik asosida tuzilgan Inson taraqqiyoti indeksi (TITI) joriy etildi.
Indeks Mahbub ul Haq tomonidan ishlab chiqilgan, Amartya Senning inson qobiliyatlari haqidagi asarida keltirilgan inson rivojlanishi yondashuviga asoslanadi va koʻpincha odamlar hayotda kerakli narsalarni „boʻlish“ yoki „bajarish“ mumkinmi yoki yoʻqligi nuqtai nazaridan tuziladi. Misollar quyidagilardan iborat — boʻlish: yaxshi ovqatlangan, boshpanalangan, sogʻlom; qilish: ish, taʼlim, ovoz berish, jamiyat hayotida ishtirok etish. Tanlash erkinligi asosiy oʻrin tutadi — och qolishni tanlagan kishi (masalan, diniy sabablarga koʻra roʻza tutganda) oziq-ovqat sotib olishga qurbi yoʻqligi yoki mamlakat ocharchilikda boʻlgani uchun och qolgan odamdan butunlay farq qiladi.
Indeks aholi jon boshiga toʻgʻri keladigan sof boylik yoki mamlakatdagi tovarlarning nisbiy sifati kabi bir qancha omillarni hisobga olmaydi. Bu holat G7 aʼzolari va boshqa shu kabi eng ilgʻor mamlakatlarning reytingini pasaytiradi.