Jahon iqtisodiyoti globallashuvi tushunchasining mohiyati va uning asosiy jihatlari

Jahoniqtisodiyotigloballashuviningbosqichlari

Bosqichlar	Bosqichlarningxususiyatlari
I-bosqich. 1870-1920 yillar	Xom-ashyomanbalariningegallanishi. Tabiiyresurslarningkapitalvato’g’ridan-to’g’riinvestitsiyalarnieksportqiluvchimamlakatlarnazoratiostidagihududlardaishlatilishi.
II-bosqich. 1920-1970 yillar	Yangibozorlarningvujudgakelishivaegallanishi. Xorijiyinvestitsiyalarnitayyormahsulotlareksportigayo’naltirilganishlabchiqarishlargasafarbaretilishi.
III-bosqich. 1970 yildanhozirgidavrgacha	Sanoatirivojlanganmamlakatlardatabiiyresurslargaegalikqilishdantashqariquyidagimaqsadlarningyuzagakelishi: investitsiyalartarkibinisamaralitaqsimlash; globalyokihududiyiqtisodiyintegratsiyaafzalliklaridanfoydalanish; qo’shimchatexnologik, tashkiliyyokibozorimkoniyatlarigaegabo’lish; globalraqobatbardoshliknioshirishvamustahkamlash.

Globallashuvjarayoninirivojlantiruvchiasosiyomillarsifatidaquyidagilarniajratibko’rsatishmumkin:

1. 
   Ishlabchiqarish, fan-texnikavatexnologikomillar:
   

• 
  ishlabchiqarishko’laminingkeskinkuchayishi;
  
• 
  ishlabchiqarishningyangitexnologikusullariga – yuqori, ilmiysig’imlitexnologiyalargao’tish;
  
• 
  mahsulotlar, xizmatlar, kapitalvaishchikuchlariharakatidagito’siqlargabarhamberilishi;
  
• 
  mahsulotlarvaxizmatlarnitezlikbilantarqatishnita’minlovchitransportvaaloqaningsifatlitizimiyaratiladi;
  
• 
  ilmiyvaintelektualbilimlarnialmashishningsamaralitizimivujudgakeladi.
  

2. 
   Tashkiliyomillar;
   

• 
  ishlabchiqarish-xo’jalikfaoliyatiniamalgaoshirishningxalqaroshaklisifatidatransmilliykorporatsiyalarningyuzagakelishi;
  
• 
  nohukumattashkilotlariningko’pmillatliyokijahondarajasigachiqishi;
  
• 
  ko’pmillatlikompaniyalarvaboshqatashkilotlarningglobaliqtisodiyotdaasosiyrolo’ynovchixususiyyokidavlattashkilotisifatidao’zgarishi.
  

3. 
   Iqtisodiyomillar:
   

• 
  kapitalbozori, mahsulotlarvaxizmatlarsavdosiningerkinlashuvihamdajahonsavdosinierkinlashtiruvchivaprotektsionizmsiyosatinicheklovchiiqtisodiyerkinlashuvningboshqashakllarinikengjoriyetilishi;
  
• 
  kapitalto’planishivamarkazlashuviningkuchayishi, hosilamoliyaviyinstrumentlarbilanbog’liqoperatsiyalarningoshishi, valyutaviybitimlarniamalgaoshirishvaqtiningkeskinqisqarishi;
  
• 
  xalqaromoliyatashkilotlaritomonidanmakroiqtisodiysiyosatningyagonamezonlarinijoriyetilishivaboshqaiqtisodiysiyosatgaoidtalablarningbirxillashtirilishi;
  
• 
  standartlashtirishtendentsiyasiningkuchaytirilishi. Barchamamlakatlartomonidantexnologiya, ekologiyavamoliyaviytashkilotlarfaoliyatida, shuningdek, buxgalteriyavastatistikhisobotlartizimidayagonastandartlardanfoydalanishningkengjoriyetilishi.
  

4. 
   Axborotomillari:
   

• 
  moliyaviy, iqtisodiyilmiy-texnikhamdaishlabchiqarishgaoidma’lumotlarnialmashinishtiziminingtubdano’zgarishi. Ma’lumotlarnitaqdimetish, qabulqilishvaqaytaishlashningmutlaqoyangitizimlariningyuzagakelishivarivojlanishinou-xauvaprofessionalxizmatlarnio’zichigaolganmoliyaviyvamahsulotbozorlarinibirlashtiruvchiglobaltarmoqniyaratishgayordamberdi.
  
• 
  bittamarkazorqaliturlimamlakatlardajoylashganishlabchiqarishlarniboshqarishgaimkonberuvchitizimningshakllanishi;
  
• 
  mahsulotlarnirealizatsiyaqilishningyangishakllarivujudgakelishi.
  

Yuqoridagiqaydetilganomillarta’sirinatijasidagloballashuvjarayonikuchayganholdajahoniqtisodiyotiningbarchasohavabo’g’inlariniegallabboradi.

3.