Jahon qishloq xo’jaligi

Sanoat ishlab chiqarish asosiy fondlarining turlari va sanoat tarmoqlari 
bo‘yicha tarkibi (2018) 

---

Asosiy fondlarni baholash 

Amaliyotda asosiy fondlarni baholashning quyidagi 
turlari qo‘llaniladi: 

1) 
dastlabki to‘la qiymat orqali belgilangan baho;

2) 
qiymatini qaytadan tiklash orqali belgilangan 
baho;

3) 
qolgan qiymati orqali belgilangan baho;

4) 
ishlab chiqarishdan chiqarib tashlash bahosi.
 

---

Dastlabki to‘la qiymat orqali belgilangan baho (Ob) asosiy 
fondlarning sotib olingan bahosi (Sb), asosiy fondlarni olib kelish 
uchun qilingan transport xarajatlari (Xt) va montaj xarajatlari 
(Xm)ni o‘z ichiga oladi. 
Ob
 = 
Sb
 + 
Xt
 + Xm 

---

Asosiy ishlab chiqarish fondlari ishlab chiqarish jarayonida ishtirok 
eta borib asta-sekin ishdan chiqa boradi, shuning uchun ularga 
baho belgilashda ularning ishdan chiqish va yemirilish qismi 
hisobga olinadi. Shu tufayli asosiy fondlarni baholashda qolgan 
qiymati orqali belgilangan baho ham qo‘llaniladi.
U ikki xil baho bilan ifodalanadi:
a)
asosiy fondlarning ishdan 
chiqqan (tuzilgan) qismini ularning dastlabki to‘la qiymatidan 
ayirib tashlash orqali aniqlangan qiymat;
b) 
asosiy fondlarning ishdan chiqqan (tuzilgan) 
qismini ularning qaytadan tiklangan qiymatidan ayirib tashlash 
orqali aniqlangan qiymat. 

---

 Asosiy fondlar juda eskirib, yaroqsiz holga kelgan, qayta 
tiklash, kapital remont qilish yoki modernizatsiya qilish 
natija bermaydigan hollarda ularni ishlab chiqarishdan olib 
tashlash zarur bo‘lib qoladi. Bunday hollarda asosiy 
fondlarni ishdan chiqarib tashlash bahosi aniqlanadi. Bu 
baho ishdan chiqqan, ishlab chiqarishdan chiqarib 
tashlanadigan asosiy fondlarni (temirtersak narxida) 
realizatsiya
qilish bahosidir. 

---