Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki
Download 4.25 Mb. Pdf ko'rish
|
Bank ishi (2)
|
o„lgan
shaharlarda ochilayotgan tijorat banklari uchun Aholisi 0,5 mln kishidan kam b o„lgan shaharlarda ochilayotgan tijorat banklari uchun Chet el kapitali ishtirokida ochilayotgan banklar uchun Xususiy banklar uchun 1998-yil 1- yanvaridan 1,5 mln AQSh dollari ekvivalentida 0,75 mln AQSh dollari ekvivalentida 5 mln AQSh dollari ekvivalentida 0,3 mln AQSh dollari ekvivalentida 1999-yil 1- yanvaridan 2,0 mln AQSh dollari ekvivalentida 1,0 mln AQSh dollari ekvivalentida 5 mln AQSh dollari ekvivalentida 0,3 mln AQSh dollari ekvivalentida 2000-yil 1- yanvaridan 2,5 mln AQSh dollari ekvivalentida 1,25 mln AQSh dollari ekvivalentida 5 mln AQSh dollari ekvivalentida 0,3 mln AQSh dollari ekvivalentida 2002-yil 1- yanvaridan 2,5 mln AQSh dollari ekvivalentida 1,25 mln AQSh dollari ekvivalentida 5 mln AQSh dollari ekvivalentida 1,25 mln AQSh dol-lari ekvivalentida 2006-yil 1- yanvaridan 4 mln AQSh dollari ekvivalentida 5 mln AQSh dollari ekvivalentida 2,0 mln AQSh dollari ekvivalentida 2007-yil 1- yanvaridan 5 mln AQSh dollari ekvivalentida 5 mln AQSh dollari ekvivalentida 2,5 mln AQSh dollari ekvivalentida 2008-yil 1- yanvaridan 5 mln yevro ekvivalentida 5 mln yevro ekvivalentida 2,5 mln yevro ekvivalentida 2011-yil 1- yanvaridan 10 mln yevro ekvivalentida 5 mln yevro ekvivalentida 5 mln yevro ekvivalentida Yangi tashkil etilayotgan banklar uchun ustav kapitalining eng kam miqdorining hisob-kitobi Markaziy bank tomonidan valyuta operatsiyalari b o‗yicha buxgalteriya hisobi, statistika va boshqa hisobotlarni yuritish uchun e‘lon qilingan yevro kursining muassislar 88 tomonidan bank tashkil etish t o‗g‗risidagi qaror qabul qilingan (ta‘sis yi g‗ilishi o‗tkazilgan) kundagi kursidan kelib chiqqan holda milliy valyutada amalga oshiriladi. Buni quyidagi jadvalda k o‗ramiz: Respublikamizda tijorat banklari ustav kapitalining bosqichma- bosqich oshirilib borishi ijobiy holat. Chunki ustav kapitali yuqorida ta‘kidlangandek, bank kapitalining eng yuqori barqaror manbayi hisoblanadi. Markaziy bank chet el kapitali ishtirokidagi banklar oldiga q o‗shimcha talablar qo‗yishi, shu jumladan, chet davlatlar banklaridan ular o‗zlari joylashgan va ro‗yxatga olingan yerdagi tekshiruv organi nazorati ostida ekanliklarining tasdiqnomasini talab qilish huquqiga ega. Chet el banklariga litsenziyalar, basharti, chet davlat banki o‗z mamlakatida qaytarib berish sharti bilan pul depozitlari va boshqa boyliklarni qabul qilish huquqiga ega b o‗lsagina beriladi. Markaziy bank quyidagilarga asoslanib, bankni r o‗yxatga olishni va unga litsenziya berishni rad etishi mumkin: – bankni ro‗yxatga olish uchun zarur bo‗lgan hujjatlar topshirilmaganligi; – ta‘sis hujjatlarining qonun hujjatlariga nomuvofiqligi; – bir yoki bir necha muassisning moliyaviy ahvoli qoniqarsizligi; – muassislar moliyaviy mablag‗larining manbalari e‘lon qilinmaganligi; – bankni ro‗yxatga olish paytigacha eng kam ustav kapitalining t o‗lanmaganligi; – bank rahbari va bosh buxgalteri lavozimlariga nomzodlarning bu kasbga nomuvofiqligi. Bugungi kunda O‗zbekistonda faoliyat yuritayotgan tijorat banklari davlat aksiyadorlik, tijorat, xususiy va chet el kapitali ishtirokidagi banklarga b o‗linadi O‗zbekiston Respublikasi Markaziy banki boshqaruvining 2013-yil 12-oktyabrdagi 18-1 sonli qaroriga asosan ―Banklarni ro‗yxatga olish va ular faoliyatini litsenziyalash tartibi t o‗g‗risida‖gi nizomga kiritilgan o‗zgartishlar va qo‗shimchalar bo‗yicha xususiy bank – ustav kapitalida muassislar (aksiyadorlar) b o‗lgan jismoniy shaxslarning ulushi kamida ellik foizni tashkil etishi lozim b o‗lgan bankdir. Bank o‗z ustav kapitalini qonun hujjatlariga muvofiq shakllantira olmasligi sababli, o‗z maqomini xususiy bankka o‗zgartirishiga yo‗l qo‗yilmaydi. 89 Bankni r o‗yxatga olishni va unga litsenziya berishni rad etish t o‗g‗risidagi qaror ariza beruvchiga rad etish sabablari ko‗rsatilgan holda yozma shaklda yuboriladi. Bankni r o‗yxatga olish va unga litsenziya berish to‗g‗risidagi arizani takroran k o‗rib chiqish ariza qabul qilingan kundan e‘tiboran o‗n besh kundan k o‗p bo‗lmagan muddatda amalga oshiriladi. Markaziy bank talablarining bajarilmasligi, ta‘sis hujjatlarining mavjud qonun talablariga muvofiq emasligi, bir yoki bir necha muassisning moliyaviy ahvoli qoniqarsiz ekanligi, muassis jinoiy shaxs b o‗lganida o‗z mablag‗larining manbayi haqidagi ma‘lumot bermaganligi, biznes reja va moliyaviy reja puxta tuzilmaganligi, bankni r o‗yxatdan o‗tkazish paytida eng kam ustav kapitalining shakllantirilmaganligi, bank rahbar xodimlari va bosh buxgalterning o‗z kasbiga noloyiqligi, tashkiliy-texnikaviy tadbirlarning bajarilmasligi, Markaziy bank tomonidan bank tashkil qilish uchun berilgan dastlabki ruxsatnomaning amal qilish muddati tugaganligi litsenziya berish va bankni davlat r o‗yxatidan o‗tkazish to‗g‗risidagi arizaning rad etilishiga asos b o‗ladi. Bank r o‗yxatidan o‗tkazilganidan keyin o‗n kunlik muddat ichida moliya-soliq organiga zarur hujjatlarni taqdim qilish zarur. Bank ustaviga qo ‗shimcha va o‗zgartishlar kiritish uchun bank aksiyadorlar yi g‗ilishi yoki muassislarning qaroriga muvofiq belgilangan tartibda O‗zbekiston Respublikasi Markaziy bankiga murojaat qilinadi va quyidagi hujjatlar: - ustavga o‗zgarishlar kiritish haqida bank kengashi raisi imzolagan iltimosnoma; - bank aksiyadorlarining ustaviga o‗zgarish va qo‗shimcha kiritish haqidagi majlisi bayoni (3 nusxada); - bank kengashi raisi imzolagan ustaviga kiritilgan o‗zgarish va q o‗shimchalar ro‗yxati (3 nusxada) taqdim etiladi. O‗zgarishlar va qo‗shimchalar Markaziy bankda ro‗yxatdan o‗tkazilgan paytdan boshlab kuchga kiradi. O‗zbekiston Respublikasi FKning 49-moddasiga ko‗ra, bank muassasasini qayta tashkil etish (q o‗shib yuborish, qo‗shib olish, b o‗lish, ajratib chiqarish, o‗zgartirish), uning muassislari yoki ta‘sis hujjatlarida shunga vakil qilingan yuridik shaxs organi qaroriga muvofiq amalga oshirilishi mumkin. 112 Ustav fondini oshirish uchun bank ustaviga o‗zgartirishlar kiritish t o‗g‗risida ta‘sischilar qaror qabul qiladilar. Q o‗shimcha aksiyalarni chiqarish yoki aksiyalar nominal qiymatini oshirish uchun tijorat banklari Markaziy bankning tijorat banklari faoliyatini litsenziyalash va tartibga solish departamentiga quyidagi hujjatlarni topshiradi: q o‗shimcha aksiyalarni joylashtirish yoki aksiyalar nominal qiymatini oshirish t o‗g‗risida bank vakolatli organining qarori; agar aksiya ochiq obuna y o‗li bilan tarqatilsa, bank vakolatli organi tomonidan tasdiqlangan emissiya prospekti; aksiya yopiq holda taqsimlansa, aksiyalarni chiqarish t o‗g‗risida axborot beriladi; bank kengashi raisi imzolagan ustav kapitalini oshirish va aksiyalar emissiyasiga rozilik berish t o‗g‗risida Markaziy bank nomiga berilgan iltimosnoma. Taqdim etilgan hujjatlarni k o‗rib chiqish va rozilik berish bir oy muddat ichida amalga oshiriladi. Bank ustav kapitali aksiyalar nominal qiymatini pasaytirish yoki aksiyalar umumiy sonini qisqartirish, jumladan, keyinchalik ularni t o‗lash sharti bilan sotib olish orqali kamaytirilishi mumkin. Agar bank ustavida k o‗zda tutilgan bo‗lsa, aksiyalarning bir qismini sotib olish va ularni t o‗lash yo‗li bilan bank ustav kapitalini kamaytirishga ruxsat beriladi. Agar kamaytirish natijasida ustav kapitalining eng kam miqdoridan kamayib ketsa, bank ustav kapitali miqdorini kamaytirishga ruxsat berilmaydi. Aksiyalarning nominal qiymati pasaytirilganda, aksiya narxi va yangi nominal qiymat o‗rtasidagi farq aksiyadorlarga qaytariladi. Ustav kapitalini kamaytirish uchun tijorat banklar faoliyatini litsenziyalash va tartibga solish departamentiga iltimosnoma va ustav kapitalini kamaytirish t o‗g‗risida aksiyadorlar umumiy yig‗ilishining qarori topshiriladi. Rozilik bir oy muddatda beriladi. Ustav kapitalining kamaytirilishi yoki oshirilishi omonatchilar manfaatlariga va bank moliyaviy ahvoliga xavf solsa yoki bir aksiyador ulushi belgilangan normadan oshib ketsa, Markaziy bank ustav kapitalini kamaytirishga ruxsat bermaydi. Shuni aytish kerakki, bank kapitalining asosiy maqsadi – riskni kamaytirish va kapitalning moliyaviy resurslar bozoriga kirish y o‗lini ta‘minlashdir. 97 Shuningdek, vasiy: a) muvaqqat ma‘muriyat uchun bank xodimlari ichidan, bank nazorati, faoliyatining huquqiy asoslarini, audit va buxgalteriya hisobini mukammal biluvchi mutaxassislarni yollashi; b) bankning moliyaviy holatidan kelib chiqib xodimlar uchun ish haqi miqdorini belgilashi; d) mehnat qonunchiligi talablariga muvofiq bank xodimlarini ishdan ozod qilishi; e) bankning filiallari yopish t o‗g‗risida qarorlar qabul qilishi va ularni yopish; f) bankning aksiyalari va boshqa qimmatli qo g‗ozlari bo‗yicha dividendlar t o‗lashni t o‗xtatishi, shuningdek, xodimlarni ra g‗batlantirishi; g) bankning investitsiyalash va kreditlashga oid shartnomalariga o‗zgartishlar kiritishi; h) bank aktivlari va passivlarini sotishi, sudda bankning nomidan ish k o‗rishi mumkin. Vasiyning yozma roziligisiz bankning nomidan va mabla g‗lari hisobidan ish k o‗rish haqiqiy emas deb hisoblanadi. Markaziy bank tomonidan vasiy tayinlangan kundan boshlab bank aktivlari ustidan nazorat o‗rnatish vasiyning zimmasida bo‗ladi. Bu borada vasiy bankning mol-mulki, asbob-uskunalari, moliyaviy va moddiy mabla g‗lari, barcha qimmatliklar, jumladan, naqd pullar, qimmatli qo g‗ozlar, transport vositalari va boshqalarni saqlash, xavfsizlik tizimini ta‘minlashi lozim. Shuningdek, vasiy vakillik raqamlarining holati b o‗yicha hisobotni taqqoslab boradi, pul mabla g‗lari va valyuta mablag‗larining hisobini yuritadi, bank mulkini inventarizatsiyadan o‗tkazadi, bankning balansi va kredit portfelini tekshiradi, bank aktivlarini baholaydi va Markaziy bankka ma‘lumotnoma tayyorlaydi. Vasiylik muddati tugagandan keyin vasiy bankning moliyaviy holati va kelajakdagi faoliyat rejasi t o‗g‗risida yozma hisobot taqdim etadi. Agar bankning moliyaviy ahvoli barqarorlashgan b o‗lsa - bankning aksionerlari, bank boshqaruvi va kengashining vakolatlarini tiklash yoki vasiylik muddatini uzaytirish, bankning aktiv-passivlarini sotish yoki bankni qayta tashkil etish yoki bankning litsenziyasini qaytib olish va bankni tugatish t o‗g‗risida o‗z xulosasini beradi. Vasiylik muddati davomida Markaziy bank vasiy ustidan nazorat olib boradi. Zarur hollarda vasiylik faolliyati b o‗yicha tavsiyalar va 98 y o‗nalishlar beradi, bank faoliyatiga oid ma‘lumotlar va hisobotlarni talab qiladi va tekshirib boradi, vasiy tomondan bajarilgan ishlar b o‗yicha uning hisobotini eshitib boradi, lozim bo‗lsa yana olti oygacha vasiylik muddatini uzaytirishi, bankka tayinlangan vasiylikni t o‗xtatishi, bankni tugatishi mumkin. Download 4.25 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|