Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

q
o„shimcha (ikkinchi darajali) kapitaldan iborat bo‗lib, u regulyativ 
kapital
deb ham yuritiladi. Regulyativ kapital 
– bank faoliyatini 
boshqarish va iqtisodiy 
me‘yorlar hisob-kitobini o‗tkazish maqsadida 
hisoblash y
o‗li bilan aniqlanadigan bank kapitalidir.
O‗zbekiston Respublikasi banklari faoliyatida ham regulyativ 
kapital I darajali kapital va II darajali kapitaldan tashkil topgan. 
Amaliyotda I darajali kapital regulyativ kapitalning 75 foizini yoki 
undan orti
g‗ini tashkil etishi lozim. II darajali kapital miqdori I darajali 
kapital miqdoridan oshib ketsa, kapitalning oshib ketgan qismi kapital 
hisobiga olinmaydi yoki kiritilmaydi.
I darajali kapital (regulyativ kapitalni 60 % dank am 
bo„lmagan qismi) tarkibiga quyidagilar kiradi: 
a) t
o‗liq to‗langan va muomalaga chiqarilgan oddiy aksiyalar; 
b) nokumulyativ muddatsiz imtiyozli aksiyalar. Bu aksiyalar: 
muayyan sotib olish sanasi va shartlariga ega emas;
egasining xohishiga ko‗ra sotib olinishi mumkin emas; 
bank aksiyadorlari umumiy yig‗ilishi qaroriga muvofiq ularga 
doir dividendlar t
o‗lanmasligi mumkin; 
ular bo‗yicha o‗tgan davrdagi olinmagan (nokumulyativ) divi-
dendlar t
o‗lanmaydi; 
125
ta‘kidlaganimizdek, barcha aktivlarning bozor narxi va barcha 
majburiyatlarning bozor narxi 
o‗rtasidagi farq sifatida aniqlanadi. 
Kapital yetarliligini aniqlashda riskka tortilgan aktivlarning 
umumiy summasidan foydalanamiz. Ushbu k
o‗rsatkich bank 
aktivlarining qancha miqdori qay darajali riskka asoslanganligini 
anglatadi. 
―Tijorat banklari kapitali yetarliligiga qo‗yiladigan talablar 
t
o‗g‗risida‖gi 949-7-son nizomga muvofiq balans aktivlari risk 
(tavakkalchilik) darajasi b
o‗yicha 0, 20, 50, 100 foizli to‗rt guruhga 
b
o‗linadi. Har xil toifali aktivlar nisbiy tavakkalchiligi o‗z zimmasiga 
majburiyatlarni qabul qilgan shaxs turi va garov yoki kafolat tavsifiga 
bo
g‗liq. Masalan, naqd pul 0 foizli risk (tavakkalchilik) darajasiga ega 
b
o‗lsa, tijorat kreditlari 100 foizli risk (tavakkalchilik) toifasiga kiradi. 
Riskka tortilgan aktivlar umumiy summasini hisoblashda har bir aktiv 
balans summasini unga tegishli risk (tavakkalchilik) miqdoriga 
k
o‗paytirishi va tavakklchilik bo‗yicha aniqlangan aktivlar yig‗indisi 
orqali topiladi. 
2017-yil 1-yanvar holatiga banklarning jami kapitali 2016-yildagiga 
nisbatan 20,2 foizga oshib 9,4 trln. 
So‗mni tashkil etdi va bu umumqabul 
qilingan xalqaro 
me‘yorlar (8%)dan deyarli 3 barobar yuqoridir.
Banklar 2015 
– 2019 yillarda sof foydadan ajratmalar ajratish orqali 
quyida keltirilgan ko‗rsatkichlardan kam bo‗lmagan miqdorda kapitalni 
ko‗paytirishi lozim. 
11-jadval