Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

II darajali kapital quyidagilardan iborat: 
a) joriy yildagi sof foyda; 
b) xatarni hisobga olgan holda, aktivlar summasining 1,25 foizi va 
hisob-kitoblardan s
o‗ng I darajali 100 foizli kapitaldan oshmagan miq-
dordagi umumiy zaxira; 
d) hisob-kitoblardan s
o‗ng I darajali 100 foizli kapitaldan oshmagan 
miqdorda aralash turdagi majburiyatlar (aksiyadorlik va qarz kapitali 
tavsiflarini 
o‗z ichiga olgan vositalar). I darajali kapitalga kiritilmagan 
aralash turdagi majburiyatlar, jumladan, imtiyozli aksiyalar agarda ular 
quyidagi shartlarga javob bersalar, II darajali kapitalga kiritilishi 
mumkin: 
to‗liq to‗langan bo‗lishi kerak; 
garov bilan ta‘minlanmagan; 
bank tugatilganda ularga doir talablar bank depozitorlari ta-
lablari qondirilganidan s
o‗ng qondirilishi;
aksiya egasining tashabbusi bilan va oldindan olingan Markaziy 
bank ruxsatisiz t
o‗lanishi mumkin emas; 
bankning har qanday zararlarini qoplashi va bankni to‗lovga 
qobiliyatsiz deb 
e‘lon qilish huquqini bermasligi; 
agar bank oxirgi 3 chorak mobaynida foyda olmagan bo‗lsa, 
emitent xohishiga k
o‗ra yoki oddiy va imtiyozli aksiyalar bo‗yicha divi-
dendlar (foizlar) to
‗lash to‗g‗risida qaror qabul qilishda ushbu majburi-
yatlarga doir dividendlar (foizlar)ni t
o‗lash muddati kechiktirilishi 
mumkinligi; 
e) subordinar qarz, bu bankning qarz majburiyatlari shakli b
o‗lib, 
bank kapitalini aniqlash maqsadida hisob-kitoblardan s
o‗ng I darajali 
kapitalning 50 foizidan oshmasligi kerak. II darajali kapitalga kiruvchi 
subordinar qarz t
o‗lash muddati etib kelgunga qadar, oxirgi 5 yil davo-

---

118
mida yiliga 20 foizga kamayib borishi shart. II darajali kapital tarkibiga 
kiruvchi subordinar qarz quyidagi talablarga javob berishi lozim: 
garov 
ta‘minotiga ega bo‗lmaslik;
bank tugatilayotganda ushbu majburiyatlar bo‗yicha talablar 
depozitorlar talablari qondirilganidan s
o‗ng amalga oshirilishi; 
boshlang‗ich to‗lov muddati 5 yildan ortiq bo‗lishi; 
bankning ustav kapitalidagi valyuta qismiga teng bo‗lgan val-
yuta aktivlarini qayta baholanish hisobiga tashkil etilgan devalvatsiya 
uchun zaxiralar.
Kapitaldan 
chegirmalar 
kapital 
yetarliligi 
koeffitsiyentlari 
hisoblanguncha amalga oshirilishi kerak. 
I darajali kapitaldan chegirmalar nomoddiy aktivlar, shu jumladan, 
Gudvillni 
o‗z ichiga oladi. “Gudvill” – xaridor tomonidan bank sotib 
olinayotganda, uning sof aktivlari qiymatidan yuqori t
o‗lanadigan sum-
ma sifatida 
ta‘riflanadi (barcha aktivlarning bozor narxi va barcha 
majburiyatlarning bozor narxi 
o‗rtasidagi farq gudvillni tashkil qiladi.).
Regulyativ kapitaldan chegirmalar quyidagilardan iborat: 
birlashmagan nobank shu‘ba moliya korxonalari kapitaliga in-
vestitsiyalar, jumladan, bunday korxonalar kapitalini tashkil qiluvchi 
ularning har qanday aksiyalari va qarz majburiyatlari;
birlashmagan nobank nomoliyaviy korxonalar kapitaliga inves-
titsiyalar, jumladan, bunday korxonalar kapitalini tashkil etuvchi har 
qanday qimmatli qo
g‗ozlar va qarz majburiyatlari; 
birlashmagan banklar kapitalining har qanday vositalariga inves-
titsiyalar.