Jaliklar uchun suvdan foydalanish rejasini tuzish zaruriyati

ga
s
l
T
t
q
t
q
q
i
n
jn
n
jn
ij






/
,
1
1
bu yerda: j- qishloq xujalik ekin turini anglatuvchi indeks; 
ὶ-vegetatsiya davridagi dekadani anglatuvchi indeks; 
n-sug’orish tartibini anglatuvchi indeks;
q
jn
,q
jn+1
-mos ravishda xisobiy dekadadavomidagi joriy va navbatdagi 
sug’orishlarning gidromoduli mikdorlari, Ɩ / sek∙ga; 
t
n
– joriy sug’orishning xisobiy dekadadagi davomiyligi; 
t
n+1
- navbatdagi sug’orishning xisobiy dekadadagi davomiyligi; 
T
ὶ
-xisobiy dekadaning umumiy davomiyligi; 

---

Sug’orish mavsumining (vegetatsiya davrining) birinchi va navbatdagi dekadalari 
uchun gidromodulning mikdorlari quyidagi formula yordamida xisoblanishi 
mumkin: 
ga
s
l
q
t
q
in
n
ij





/
,
Izoh: Sug’orish 31 kun davomiylikka ega bo’lgan oyning oxirgi dekadasida 
tamom bo’lsa, T
i
=11 sutka qilib olinadi. Qolgan oylarda esa T
i
=10 sutka bo’ladi. 
Agar, muayyan sug’orish jarayoni xisobiy dekada davomiyligini tulik kamrab
olsa, dekadalik gidromodulning mikdori shu sug’orishning gidromoduli mikdoriga 
teng bo’ladi: 
q
ὶʝ=
q
nʝ 
Sholi usimligi uchun dekadalik gidromodulning mikdori belgilangan sug’orish 
tartibiga boglik ravishda ikki xil usulda aniklanishi mumkin. Sug’orish jarayoni 
uzluksiz okim bilan amalga oshirilsa, dekadalik gidromodulning mikdori quyidagi 
formula yordamida xisoblanadi: 
q
ὶʝ=M/86.4·Tv, ɭ /(sek·ga)
bu yerda: M-mavsumiy sug’orish me’yori, m
3
/ga; 
T
V
-vegetatsiya davrining davomiyligi. 
Agar, sug’orish jarayonlari sholikorlik tadbirlari va usimlikning rivojlanish 
boskichlariga boglik xolatda amalga oshiriladigan bo’lsa, dekadalik gidromodul 
mikdori formulalar yordamida xisoblanishi mumkin. 
Qishloq xujaligi ishlab chikarish rejasida belgilangan barcha sugoriladigan 
ekin turlari va ular joylashtirilgan maydonlarning gidromodul rayonlarga manasos 
stantsiyasi ubligiga mos ravishda dekadalik gidromodul mikdorlari aniklanib, 
hisoblar natijalari mahsus qaydnomaga kiritiladi. 
2.Sug’orish moduli-ya’ni, sug’orish topshirig’i koeffitsiyentining qiymatlari 
qishloq xujaligi ekinlarining kabul kilingan sug’orish tartibiga asoslangan xolatda 
quyidagi formula orqali aniqlanadi: 

---

i
n
n
i
n
n
ij
t
t
К
1
1







bu formulada: t
n,
t
n+1
–xisobiy dekadada joriy va navbatdagi sug’orish kunlarining 
soni; 
τ
nj
, τ
n+1j
– joriy va navbatdagi sug’orishlarning umumiy 
davomiyliklari ; 
Agar, xisobiy dekada fakat joriy sug’orish bilangina kamrab olingan bo’lsa, 
sug’orish moduli quyidagicha aniklanadi: 
n
n
ij
t
К


Sug’orish moduli kimmatlari qishloq xo’jaligi ishlab chikarish rejasida 
belgilangan barcha sugoriladigan ekin turlari va ular joylashtirilgan maydonlarning 
gidromodul rayonlarga manasos stantsiyasi ubligiga mos ravishda aniklanadi. 
Hisoblar natijalari mahsus qaydnomaga kiritiladi. 
Xisobiy dekada davomiyligidagi sug’orish topshirig’i qiymati quyidagi 
formula orqali aniqlanadi:ʝ 
ij
j
ij
k



,ga
Bu yerda: 

i
j
– xisobiy dekadada muayyan ekin turi bilan band bo’lgan maydonning 
sugorilishi rejalashtirilayotgan (sug’orish topshirig’i) kismining ko’lami, ga;
Ω
j
– muayyan ekin turining umumiy maydoni, ga;
k
ὶʝ
- xisobiy dekadadagi sug’orish modulining kimmati. 
Bir suv olish joyidan dekada davomida sugorilishi zarur bulgan sug’orish 
topshiriklarining yigindisi quyidagicha aniklanadi: 






1
j
ij
i
Bu yerda: 

-xisobiy dekadada sugorilishi lozim bulgan qishloq xujalik ekin 
turlarining soni;
Xisobiy dekadada muayyan qishloq xujalik ekinining suvga bulgan extiyoji 
(sof suv sarfi) esa, 

---



s
q
Q
i
i
соф
i
/
,
j
j
j


Dekada davomida bir suv olish joyidan ta’minlanadigan barcha qishloq xujalik ekinlarining suvga bulgan 
extiyoji (sof suv sarfi):





1
j
/
,
j
соф
i
соф
i
s
Q
Q

Sugoriladigan maydon, tarmok yoki tizimdagi suv isrofini e’tiborga 
olingandagi suv sarfini “umumiy suv sarfi” deb yuritiladi. Xisobiy dekada davomida 
tarmokka olinishi lozim bulgan umumiy suv sarfi quyidagicha aniklaniladi:


s
Q
Q
соф
i
ум
i
/
, 


Bu yerda: 


-tarmok yoki tizimning foydali ish koeffitsiyenti. 
Dekadalar bo’yicha xo’jalik ichki tarmoklariga beriladigan suvning umumiy 
hajmi quyidagi formula orqali aniqlanadi: 
Bu formulada: 
ум
Q

– xo’jalik arig’iga, ya’ni suvdan foydalanish birligi maydonida 
dekadalar bo’yicha beriladigan umumiy suv sarfi, l/s; 

Т
– dekadadagi kunlar (sutkalar) soni. 
Formulalar yordamida aniqlangan ma’lumotlar mahsus qaydnomalarga kiritilib, bu 
ma’lumotlar asosida dekadalar bo’yicha sug’orish grafigi tuziladi.
Xo’jalik bo’yicha tuzilgan suvdan foydalanish rejasi O’zbekiston 
Respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi tomonidan tasdiqlangan ko’rsatmalar 
asosida bajariladi va olingan ma’lumotlar dispetcherlik grafigida ko’rsatiladi
Xo’jalik bo’yicha tuzilgan suvdan foydalanish rejasi O’zbekiston Respublikasi 
qishloq va suv xo’jaligi vazirligi tomonidan tasdiqlangan ko’rgazmalar asosida 
bajariladi va olingan ma’lumotlar dispetcherlik grafigida ko’rsatiladi.